Na de tweedeling van Berlijn onstonden er op sommige plaatsen langs het grensgebied merkwaardige situaties met stukjes grond die aan de verkeerde kant van de grens lagen. Het ging in veel gevallen om West-Berlijnse stukjes natuur of weilandjes die opeens op het grondgebied van de DDR lagen. Er waren op een gegeven moment niet minder dan twaalf van zulke westerse enclave’s in de DDR en veel ervan waren vanuit het westen volkomen ontoegankelijk, zoals bijvoorbeeld de Laßzinswiesen, een weiland ten noorden van de Laßzinssee, gelegen op een steenworp afstand van Eiskeller, wat een andere West-Berlijnse enclave was, waarin weer drie stukjes DDR gebied lagen. Enclave’s in een enclave dus…
Een andere enclave was Wüste Mark, vlakbij de grensovergang Dreilinden. Dat in de DDR gelegen weiland was eigendom van een boer uit Zehlendorf, die na de bouw van De Muur niet meer bij z’n akker kon komen. Pas in 1965 kreeg hij toestemming om via de grensovergang naar z’n grond te gaan. Vandaag de dag zijn de contouren van die weilandenclave nog duidelijk te zien in het bosrijke gebied naast Autobahn 115.
Ook redelijk bizar waren de volkstuinenclave’s Erlengrund en Fichtewiese, waarbij de volkstuineigenaren bij De Muur moesten aanbellen om toegang te krijgen, doch alleen op door de DDR bepaalde tijdstippen.
Er waren in Berlijn tevens twee grote bewoonde enclave’s die door middel van slechts één toegangsweg bereikbaar waren. Dat waren de West-Berlijnse enclave Steinstücken, die tegen Potsdam-Babelsberg aan lag, alleen te bereiken via de Bernhard-Beyer Strasse en de op West-Berlijns grondgebied gesitueerde Oostduitse enclave Klein Glienicke, die vanuit de DDR alleen via een zwaar bewaakt bruggetje aan de Lankestrasse toegankelijk was en waarin drie stukjes West-Berlijns gebied lagen die de drie Böttcherberg enclave’s werden genoemd. Meer info en landkaarten op deze webpagina…
Doodlopende Steinstrasse in de enclave Steinstücken
Een wel heel merkwaardig enclave lag tot 1988 op de Potsdamer Platz en dat vier hectare metende stukje grond stond bekend als de Lenne Dreieck. Het gebied wat binnen de driehoek Lennestrasse, Bellevuestrasse en Eberstrasse lag was namelijk DDR grondgebied. De autoriteiten in Oost-Berlijn hadden er voor gekozen om De Muur parallel aan de Ebertstrasse neer te zetten en de afgesneden taartpunt te laten voor wat hij was. Maar het niet ommuurde lapje grond bleef wél Oostduits gebied en de West-Berlijnse autoriteiten hadden er dus niets te vertellen. Het gevolg was dat er eind 80er jaren een vrijstaat van hippies, chaoten, links-radikalen, kunstenaars en vrijdenkers ontstond, die daar waren neergestreken uit protest tegen de nogal megalomane West-Berlijnse verkeersplannen voor dat gebied. Blijkbaar zag de DDR de bewoners van de Lenne Driehoek als vluchtelingen van het verderfelijke Westerse systeem en lieten ze de chaos oogluikend toe. De driehoek stond vol met woonwagens en tenten en er heerste gezellige anarchie. Die vrolijkheid was echter van korte duur want in de zomer van 1988 kwamen Oost en West-Berlijn een gebiedsruil overeen waardoor de driehoek weer West-Berlijns grondgebied werd. De bewoners verzetten zich hevig tegen ontruiming door de West-Berlijnse politie maar waren omsingeld. Hun enige uitweg was richting Oost-Berlijn en aldus klommen ongeveer 180 bewoners met hulp van DDR grenssoldaten over De Muur, waarna ze in gereedstaande vrachtwagens door de grensstrook werden weggevoerd, een heerlijk ontbijtje als gasten van de DDR kregen geserveerd om vervolgens allervriendelijkst te worden uitgezwaaid op grensstation Friedrichstrasse alwaar ze op de S-Bahn naar West-Berlijn werden gezet. Het is voor zover na te gaan de enige keer geweest dat er mensen over De Muur van West naar Oost zijn gevlucht. Het hele West-Berlijnse autobahn en tunnelplan werd achterhaald door de val van De Muur en heutzutage maakt de driehoek deel uit van de volgebouwde nieuwe Potsdamer Platz…
