Het verhaal van Jannie Schwarz-Niehot is wel heel bijzonder. Omdat ze familie in de DDR had wonen, kwam ze er vaak, ze leerde er zelfs haar toekomstige man kennen. Als westerse Nederlandse een relatie standhouden met een partner in de DDR is niet makkelijk. Ze kwam voor een uitdagende tijd te staan vol onderdrukkingen, ondervragingen en spelletjes door de staat. Ik heb ontzettend veel respect voor haar onmogelijke liefde die, met Vopo’s en stasi op de hielen, zeker niet altijd makkelijk is geweest. Het laat ons maar weer eens beseffen hoe waardevol vrijheid is.

Haar verhaal wilde ze delen op BerlijnBlog, bedankt daarvoor Jannie!

Mijn verhaal over de DDR door Jannie Schwarz-Niehot

Teksten en foto’s door Jannie Schwarz-Niehot.

Onze Duitse familie woonde achter het ijzeren gordijn in Thüringen, waar we ieder jaar met de zomervakantie naartoe gingen. Daar leerde ik mijn man kennen. Geregeld ging ik er 2 a 3 keer per jaar naartoe om hem te ontmoeten. Als DDR burger was het immers voor hem niet toegestaan het land te verlaten en mij op te zoeken. Meestal reisde ik per trein en ging via Gerstungen – Eisenach de grens over. Zodra ik na mijn bezoek weeer naar Nederland vertrok, werden we (vooral mijn vriend) in de gaten gehouden. Het tijdstip van vertrek was immers bekend bij de Volkspolizei en er vertrok maar één trein per dag naar het westen. Toen we verloofd waren, de Stasi ons in het vizier had en van alles op de hoogte was, werd mij de toegang tot de DDR geweigerd.

Verhuizen naar de DDR

Mijn vader las een bericht over de pas opgerichte partij D66, die een bezoek zou brengen aan Oost Berlijn en daar door een delegatie van de regering zou worden ontvangen. Door toedoen van D66, die ons voorval bij de instanties naar voren bracht, kreeg ik weer een visum en werd herenigd met mijn verloofde. Omdat mijn verloofde toen het land niet zou kunnen verlaten, heb ik een aanvraag gedaan om daar te wonen, wat vreemd genoeg ingewilligd werd.

In het najaar van 1970 bracht mijn vader mij naar “Aufnahmelager Molkenberg”, niet wetende dat ik daar 6 weken zou verblijven. Ik zie mijn vader nog staan met tranen in zijn ogen en denkende; waar laat ik mijn dochter achter. Het was eigenlijk een gevangenis, je kon het terrein niet zomaar verlaten en Vopo’s (Volkspolizei red.) bewaakten het gebied/terrein. Het werden 6 weken van verhoren en observaties. Ze wilden immers weten wat ze naar binnen zouden halen. Alle verklaringen werden op papier gezet en moest ik ondertekenen, ik heb daarbij niet het achterste van mijn tong laten zien.

In Molkenberg, een gehucht in de buurt van Fürstenwalde, waren mensen van verschillende nationaliteiten aanwezig. Hoofdzakelijk Fransen. Ik deelde de kamer met een Française, die ook verloofd was met een DDR burger. Op zekere dag kwam er een echtpaar uit West-Berlijn die zich in de DDR wilden vestigen. Ik had al gauw door dat het Stasimensen waren die ons wilden uitproberen en ons uit de tent wilden lokken. Ze zetten de tv op een West zender, wat toen en helemaal daar in een burcht van Stasimedewerkers, verboden was. Zo ging het “stel” ook behoorlijk tekeer over de DDR. De volgende dag werden wij ondervraagd over hetgeen de vorige dag was gebeurd. Bij de ondervraging kwam het erop neer dat wij deze voorvallen had moeten melden bij de Vopo’s die ons bewaakten. Na ongeveer één week was het “Westduitse stel” ineens vertrokken. Door deze spelletjes kregen de Stasiofficieren een beeld van de mensen hoe er gereageerd werd op een gebeurtenis als deze.

Ongetwijfeld waren er ook camera’s in mijn kamer geplaatst om ons te observeren. Nadat ik “goedgekeurd” was, werd ik geroepen met de mededeling dat ik mijn koffer moest pakken. Ik mocht vertrekken en werd naar het station in Berlijn gebracht met een treinkaartje en wat Oost-Duitse marken. Mij werd nog even meegedeeld dat ik niets over de verhoren en Molkenberg mocht vertellen. Daar stond ik dan alleen, noch mijn verloofde of familie waren daarvan op de hoogte gebracht. Laat in de avond was ik op plaats van bestemming aangekomen, Schweina een klein dorpje in Thüringen ca 400 km van Berlijn vandaan. Daar zijn we vervolgens in juli 1971 getrouwd. Later hoorde ik dat de Française één uur later mocht vertrekken. Waarom niet gelijk zou je zeggen? Zo wilden ze vermijden dat we contacten zouden leggen. Maar dat was al gebeurd, onze adressen waren allang uitgewisseld.

Jannie Schwarz - Een onmogelijke liefde (3)

Jannie Schwarz - Een onmogelijke liefde (1)

Het leven in de DDR

Het leven in de DDR was niet onaangenaam, mits je je aan de regels hield en in de rij bleef lopen. Ik werkte daar als administratief medewerkster op kantoor en werd politiek gezien met rust gelaten.

Denk ik aan de DDR komen herinneringen naar boven zoals:

  • De saamhorigheid onder de mensen.
    De levensstandaard was toendertijd voor iedereen praktisch gelijk. Op iedere hoek zat wel een restaurant waar je voor 4 a 5 Oostduitse Mark goed kon eten. Onder de toonbank werden schaarse artikelen verkocht voor extra geld, het liefst nog met een paar West-Marken erbij.
  • De Intershops.
    Daar kon je artikelen kopen worden met buitenlandse valuta en Forum-cheques. Met oostduitse marken kon je niet betalen. De valuta moest op de bank omgewisseld worden tegen een koers van 1DM – 1 Mark Forumcheque. De DDR staatskas profiteerde er rijkelijk van.

Jannie Schwarz - Een onmogelijke liefde (2)

Jannie Schwarz - Een onmogelijke liefde (5)

Jannie Schwarz - Een onmogelijke liefde (4)

Bezoeken aan Berlijn en Nederland

In die tijd zijn we ook verschillende keren in Berlijn geweest, een stad met een bewogen geschiedenis. We logeerden bij mijn Franse vriendin, een huis waar de kogelgaten uit de Tweede Wereldoorlog nog zichtbaar waren. Ook werden we een keer door de Nederlandse ambassade uitgenodigd, ter gelegenheid van Koninginnedag. Dit vond niet plaats in de ambassade zelf, die gevestigd was in de diplomatenwijk bij de Brandenburger Tor, maar in een hotel aan het  Alexanderplatz. Dit was toch wel erg indrukwekkend. De ambassadeur en vrouw verwelkomden bij de ingang zijn Nederlandse gasten. Na de toespraak volgde het Wilhelmus.

Ik herinner mij de Karl-Marx-Allee, een imposante straat, met de Buchhandlung Karl-Marx. Later is daar voor de film “Das Leben der Anderen” een scene gedraaid. Een film die zich afspeelt in de Stasigevangenis Hohenschönhausen.

Omdat ik altijd de Nederlandse nationaliteit behouden heb, kon ik gelukkig de DDR verlaten om de familie in Nederland te bezoeken. Zelfs de kinderen mochten meereizen. Ik had een kinderpas aangevraagd op het ministerie van Binnenlandse zaken van de DDR en tot mijn verbazing ook gekregen, de kinderen waren immers DDR burgers.

Vertrek uit de DDR

Toen ik in 1977 van baan veranderde en werkte op een school, kwam ik steeds meer met de politiek in aanraking. Ik werd verplicht om aan politieke scholingen deel te nemen. Ik was dit geenszins van plan. Een medewerkster, natuurlijk lid van de SED partij, begon mij daarover lastig te vallen en te intimideren. Toen heb ik uitspraken gedaan, waarvan ik zelf schrok en werd de volgende ochtend bij de directeur op het matje geroepen. Mede door dit voorval en omdat zowel ik als mijn man vaker opstandig werden vonden wij de tijd rijp en hebben een visum aangevraagd om het land met het gezin te verlaten en naar Nederland te vertrekken.

We hebben de Nederlandse ambassade in Berlijn een bezoek gebracht en hen op de hoogte gebracht van ons avontuur, waarvan je niet zeker wist hoe dit zou eindigen. Ik was beschermd, maar dit gold niet voor mijn man en de kinderen. De Stasi heeft toen mijn man verhoord en wilde weten waarom hij de DDR wilde verlaten. Mijn man en ik hadden de afspraak gemaakt dat ik heimwee had en weer terug wilde naar Nederland, mij konden ze niets maken en zo konden we de politiek buiten beschouwing laten.

De school waar ik werkte werd al snel door de Stasi bezocht nadat we de aanvraag bij de instanties hadden ingediend. Ik mocht het gebouw niet meer betreden. Ik was op non-actief gezet, met andere woorden “ontslagen”. Na 10 jaar DDR, voor mij althans, konden we op 28-08-1980 het land verlaten.

Duitsland nu

Daarna zijn we geregeld op vakantie terug geweest. Toen zijn we ook met het gezin voor het eerst in West-Berlijn geweest en stonden nu aan de andere kant van de muur. We logeerden bij een familielid in Spandau. De Spandaugevangenis waar toendertijd Rudolf Hess nog gevangen zat, werd bewaakt door de 4 machtshebbers.

Het Berlijn van toen en nu is een verschil van dag en nacht. Het grauwe Berlijn is veranderd in een vrolijke en bruisende stad, met vriendelijke mensen. Het beklemmende gevoel wat ik voorheen had, is verdwenen. Intussen hebben we Berlijn een paar maal bezocht. De eerste keer onder de Brandenburger Tor staan zorgde voor een kippenvel momentje.

Enige jaren geleden hebben we onze Stasi-dossiers opgevraagd. Van mij was immers in Molkenberg een dossier aangelegd wat later verhuisde naar de Volkspolizei in Bad Salzungen. Er zijn van ons geen dossiers gevonden. Deze zijn natuurlijk tijdens de novemberdagen van 1989 vernietigd.

De novemberdagen van 1989 staan ons nog vers in het geheugen. De televisie ging niet meer uit om vooral niets te missen over het laatste nieuws
van de demonstraties. Iets wat nimmer voor mogelijk werd gehouden werd op 09-11-1989 waarheid, de val van de Berlijnse muur.

Jannie Schwarz - Een onmogelijke liefde (1)

Jannie Schwarz - Een onmogelijke liefde (6)

Jannie Schwarz - Een onmogelijke liefde (5)

Jannie Schwarz - Een onmogelijke liefde (4)

Jannie Schwarz - Een onmogelijke liefde (3)

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Meld je aan voor mijn maandelijkse nieuwsbrief en onvang de laatste updates en exclusieve Berlijntips gratis in je inbox.

Je hebt je nu aangemeld voor de BerlijnBlog nieuwsbrief. Dank je wel!

Pin It on Pinterest

Share This