Berlijn is een stad van street art. Minuscule muurtekeningen en megagrote murals wisselen elkaar door de hele stad af. En juist die verscheidenheid maakt het zo leuk om op zoek te gaan naar kunst op straat. Je weet tenslotte vooraf nooit wat je tegenkomt! In dit artikel laat ik de kleine werken even links liggen, en deel ik enkele van mijn favoriete murals in Berlijn. Het grotere werk dus. Metershoge muurschilderingen. Mét locatie, zodat je zelf ook een kijkje kunt nemen als je dat leuk vindt. Voor kunst hoef je namelijk niet perse naar een museum, dat kom je gewoon elke dag op straat tegen. Achter veel werken zit een bijzondere of inspirerende betekenis en daarom blijf ik altijd graag even staan bij onderstaande werken.
Omdat ik het zelf superleuk vind om street artists te volgen op social media, heb ik er ook gelijk wat linkjes naar de bijbehorende Facebook- en Instagramprofielen bijgezet. Veel plezier!
CASE Maclaim – Unter der Hand
Twee grote mannenhanden kronkelen in elkaar in het werk ‘Unter der Hand’ van CASE Maclaim, op het randje tussen Kreuzberg en Mitte. De blanke en donkere hand lijken samen wel één geheel te zijn. Alsof de kunstenaar wil zeggen: het maakt niet uit wat voor kleur we hebben, we zijn allemaal hetzelfde. Gemaakt van vlees en bloed.
Handen spelen in alle werken van CASE Maclaim een grote rol. Hij is opgegroeid in Duitsland en daarom hebben kracht en beweging naar eigen zeggen een grote rol gespeeld in zijn leven. Met beweging doelt hij trouwens niet alleen op een fysieke beweging, maar ook op veranderingen in het politieke milieu. Dat was een inspiratie voor hem om een duidelijke boodschap te verwerken in zijn schilderingen: eenheid en kracht door op elkaar liggende handen. Een simpel doch krachtig symbool voor samenhorigheid.
Adres: Kruising Brückenstraße / Kopenicker Straße
OV: U8 Heinrich-Heine-Straße
Meer over de artiest: Facebook / Instagram
Various & Gould – Face Time
Vlakbij bovenstaande mural van CASE Maclaim, heeft ook het Berlijnse street art duo Various & Gould Kreuzberg verblijdt met hun creativiteit. We zijn hier niet ver bij de plek vandaan waar ooit de Berlijnse Muur stond. Vaak kun je het grensgebied nog herkennen aan open vlaktes en/of nieuwe gebouwen tussen de Altbau. Zo’n typisch gloednieuw appartementencomplex heeft ook als canvas voor Various & Gould gediend. En hoe mooi contrasteert deze kleurrijke mural daar op?
Face Time lijkt op het eerste gezicht een afbeelding van één persoon te zijn. In werkelijkheid is het echter een collage, gemaakt met foto’s van 20 verschillende gezichten. Het duo Various & Gould houdt zich bezig met identiteit. Wat is dat? En wat definieert eigenlijk onze identiteit? Het grappige is bijvoorbeeld dat het werk een mannengezicht lijkt, maar dat het eigenlijk is gemaakt met foto’s van zowel mannen als vrouwen. “Het doel is om nieuwe persoonlijkheden te creëren, niet om echte mensen te portretteren. Uiteindelijk zijn deze fictieve karakters nog realistischer dan de vele gezichten die we tegenwoordig in de media zien”, zeggen ze er zelf over.
Adres: Heinrich-Heine-Straße 30 (naast de Lidl)
OV: U8 Heinrich-Heine-Straße of U8 Moritzplaz
Meer over de artiest: Facebook / Instagram
Tristan Eaton – Attack of the 50 Foot Socialite
Een enorme elegante dame kijkt vanaf de zijkant van een woningcomplex uit over het Volkspark Friedrichshain. Een uitzicht waar ik jaloers op ben! Ze is door Tristan Eaton in opdracht van de street art organisatie Urban Nation op de muur getekend. Van veraf lijkt het een doodgewone collage, als je echter dichterbij komt, zie je dat er allerlei retrodetails zitten in de verschillende kleurvlakken. Mooi!
Geïnspireerd is de kunstenaar en designer uit LA door science fiction films uit de jaren ’50, ‘Attack of the 50 Foot Woman’ in het bijzonder. Zijn werk heeft ook heel veel weg van de filmposter. De hoofdpersoon in de film, Nancy Archer, is rijk, ongelukkig en wordt bedrogen door haar man. Dan mag ze nog zo’n mooi uitzicht hebben, ik hoef niet met d’r te ruilen!
Adres: Am Friedrichshain 33
OV: Tram M4 Am Friedrichshain of wandelen vanaf U2 Senefelder Platz
Meer over de artiest: Facebook / Instagram
Herakut – If I knew the world ended tomorrow…
Als ik wist dat de wereld morgen zou ophouden te bestaan? Tsja, wat dan? De Duitse reformator Maarten Luther (1483 – 1546) zou hebben gezegd:
“Wenn ich wüsste dass morgen die Welt unter geht, würde ich heute noch einen Apfelbaum pflanzen.“
Die quote is als een rode leidraad voor deze mural van het Duitse kunstduo Hera en Akut. De quote hebben ze op hun Facebookpagina door fans in 20 talen laten lokaliseren, en de vertalingen hebben ze in de muurschildering gebruikt. Maar waarom eigenlijk een appelboom planten? De wereld mag dan wel ondergaan, hij gelooft toch in de toekomst en verschaft nieuw leven door een boom te planten. Eigenlijk best een mooie en sprookjesachtige gedachte. Precies zo is ook het kunstwerk aan de Greifwalder Straße van een moeder met haar twee kinderen. Bomen beelden het haar van de kinderen uit, als een symbool voor toekomstige generaties. Hoewel ik het kunstwerk op het eerste gezicht nogal droevig vind, maakt het ook veel positieve emotie los. Pluk de dag en maak van iedere dag een feestje!
Adres: Greifswalder Straße 87
OV: S Greifswalder Straße
Meer over de artiest: Facebook / Instagram
Alice – Suspended
Qua techniek zijn de werken van Alice bij mij het meest geliefd. Door veel kleurrijke streepjes te zetten, groot en klein, ontstaan prachtige portretten, bijna altijd van vrouwen. De Italiaanse Alice is voornamelijk bekend om kleine tekeningen in portieken overal ter wereld, maar af en toe pakt ze het groter aan. Haar giant sketchbook in de Warschauer Straße is daar een perfect voorbeeld van! Over de hele breedte van het pand aan de Warschauer Straße zijn haar schetsen van dezelfde vrouw te zien, steeds in een andere positie. Het leven is een aaneenschakeling van heel veel momentopnames.
Helaas ziet Suspended er niet helemaal piekfijn meer uit, maar ik ben nog altijd blij dit werk bijna dagelijks te mogen zien. Ik ben fangirl van Powerfrau Alice!
Adres: Warschauer Straße 48
OV: S of U1 Warschauer Straße
Meer over de artiest: Facebook / Instagram
El Bocho – Citizens
Nog iemand die graag vrouwen portretteert is de in Berlijn woonachtige El Bocho. Een van zijn bekende series is Citizens, waarin hij Berlijnse vrouwen in cartoonvorm portretteert met een quote over de stad. Meestal zijn het paste-ups (prints die hij op de muur plakt) maar af en toe kom je een schaarse geschilderde tekening tegen. Dit exemplaar bij strandbar Yaam heeft prachtige kleuren en ziet er ook nog piekfijn uit! El Bocho is een kunstenaar van de straat, die inmiddels als gerenommeerde kunstenaar ook commercieel werk levert. Gelukkig voor ons blijft hij ook actief op straat en komen er steeds weer nieuwe werken bij in de stad! Eerder wijdde ik al eens een heel artikel aan El Bocho waarin ik ook wat van zijn andere series voorstel.
Adres: in strandbar Yaam, An der Schillingbrücke 3
OV: S Ostbahnhof
Meer over de artiest: Facebook / Instagram
TwoOne – Beast Scape
Toen ik het werk van TwoOne voor het eerst zag, stond ik echt helemaal paf. Niet alleen omdat het heel mooi is om te zien, maar ook omdat het zo verscholen ligt en onverwacht gigantisch groot is. Een hele parkeerplaats is omringd met zijn tekeningen van herten en vogels. Met een normale camera krijg je de muurschilderingen er niet eens in één keer op. Dieren worden in zijn werk altijd op een hele abstracte manier weergegeven, daarvoor gebruikt hij veel grijstinten en enkele accentkleuren. Helemaal mijn smaak!
Net als bovenstaande werken van Herakut en Tristan Eaton, is ook Beast Scape gemaakt in opdracht van Urban Nation. Deze organisatie huurt vaak bekende street artists in om achtergestelde buurten (wat in dit geval niet helemaal opgaat eigenlijk) van wat meer kleur te voorzien. Zo’n mural als deze is ook voor een suffe parkeerplaats een prima opkikkertje!
Adres: Klosterstraße 62
OV: U2 Klosterstraße
Meer over de artiest: Facebook / Instagram
Roa – Nature Morte
Waar je de werken van de Vlaamse ROA aan herkent? Voor de dieren die hij tekent, gebruikt hij enkel zwarte en witte spuitbussen. Zijn stijl is heel kenmerkend en zijn werken pik je er altijd zo uit. Meestal verwerkt hij dieren in zijn murals die in de omgeving leven. Zo ook in mijn favoriete werk van ROA in Berlijn, in de Oranienstraße in Kreuzberg. Herten en konijnen zie je veelvuldig in Berlijn, maar zoals in de meeste werken van ROA, hebben de dieren in zijn tekening hun beste tijd gehad. Is het omdat hun leven door ons mensheid steeds meer wordt bedreigd? In Berlijn komen tenslotte veel dieren de stad in om eten te vinden. Hierdoor verandert de natuurlijke leefomgeving van die beesten enorm. Wat ROA ook precies heeft willen zeggen, zijn werk zet me altijd wel aan het denken.
Adres: Oranienstraße 3
OV: U1 Görlitzer Bahnhof
Meer over de artiest: Facebook
JR – Wrinkles of the City
Wrinkles of the City is een international kunstproject van de Franse kunstenaar JR. In steden met een heftige geschiedenis of steden die een snelle ontwikkeling doormaken, gaat hij op zoek naar de mensen die die ontwikkelingen hebben meegemaakt. Hij fotografeert ze en verspreidt de foto’s vervolgens in gigantisch formaat door de stad. Zijn prachtige portretten en detailopnames van ogen of handen stralen veel emotie en wijsheid uit. Ik denk dat JR dezelfde fascinatie heeft voor oudere mensen heeft als ik. Die hebben vaak zoveel interessante verhalen te vertellen! In 2013 kwam hij voor dit project naar Berlijn (hij heeft het project ook uitgevoerd in o.a. Havana, LA en Shanghai). Inmiddels zijn veel werken in Berlijn verdwenen, maar dit portret achter het Soho House ziet er nog vrijwel piekfijn uit!
Adres: Torstraße 1
OV: U2 Rosa-Luxemburg-Platz
Meer over de artiest: Facebook / Instagram
Blu – ?
Over de hele breedte van een pand aan de Köpenicker Straße heeft Blu een muur getekent. De bekende Berlijnse Muur die valt, en een muur uit briefjes van € 100,- die wordt opgebouwd. Hoewel het er vrij dik bovenop ligt wat Blu met zijn werk zou kunnen bedoelen, kun je het alsnog op verschillende manieren intepreteren. Hij zou kunnen bekritiseren dat de Berlijnse Muur nu een commercieel object is geworden, waar mensen hun brood mee verdienen. Ook staat zijn werk misschien wel voor niet-zichtbare grenzen die ontstaan door inkomensverschillen. Geld kan mensen uit elkaar drijven in rijk en arm, zelfs in Berlijn zie je dit in toenemende mate terug. Grenzen, op wat voor manier dan ook, zullen misschien ook wel altijd blijven bestaan. Het is meer de vraag hoe we ermee omgaan…
Adres: Köpenicker Straße 11
OV: U1 Schlesisches Tor
Meer over de artiest: Facebook
Michele Tombolini – Butterfly
Het meisje met de blauwe vleugels is een kunstwerk van de Italiaanse Michele Tombolini. Haar mond is gesloten, ze houdt haar emoties voor haar en dat beperkt haar in haar vrijheid. Maar, ondanks haar angsten, zal ze haar ziel niet verliezen en zal ze haar vrijheid weer tegemoet kunnen vliegen. Met Butterfly vraagt Tombolini aandacht voor kindermisbruik en de enorme impact dat zoiets heeft op kinderen. Een bijzonder kunstwerk met een aangrijpende achterliggende gedachte.
Adres: Krossener Straße 36
OV: S Ostkreuz of U5 Samariterstraße
Meer over de artiest: Facebook
CASE Maclaim – Unter der Hand
CASE Maclaim – Unter der Hand
Various & Gould – Face Time
Various & Gould – Face Time
Tristan Eaton – Attack of the 50 Foot Socialite
Tristan Eaton – Attack of the 50 Foot Socialite
Herakut – If I knew the world ended tomorrow…
Herakut – If I knew the world ended tomorrow…
Alice – Suspended
Alice – Suspended
El Bocho – Citizens
El Bocho – Citizens
TwoOne – Beast Scape
TwoOne – Beast Scape
Roa
ROA
JR – Wrinkles of the City
JR – Wrinkles of the City
Blue
Blu
Michele Tombolini – Butterfly
Michele Tombolini – Butterfly
In Berlijn barst het van de muurtekeningen en dit zijn slechts enkele van mijn favoriete Berlijnse murals. Staat jouw favoriet er tussen? Of heb je een andere favoriet? Ik ben benieuwd!
Als je meer houdt van bescheidenere street art kun je de street art wandeling door Berlijn eens bekijken die ik onlangs heb uitgestippeld.
Hallo Marjolein,
dankzij jouw Blog heb ik weer enkele adressen gevonden van murals in Berlijn.Bedankt!
Half augustus komen we 8 dagen streetart spotten en fotograferen.
Je kan onze foto’s zien op instagram : HERONIETEN
Ik ben nog op zoek naar een straat in de buurt van tiergarten waar heel mooie murals van tijger, giraf e.a. staan. Gespoten op een baksteen achtergrond. Heb jij een idee waar?
Hallo Marjolein,
Maak de volgende keer maar een top 20 hoor, er zijn zo veel mooie murals in Berlijn te zien. Eén mural , die ik vanmiddag nog heb mogen bewonderen, mag niet ontbreken: Totem van het kunstenaarsduo JBAK. Te vinden aan de Landsberger Allee 228. Er is in totaal vier weken aan gewerkt (met één jaar voorbereiding!), en als je deze mural ziet, begrijp je wel waarom.
En het leuke is, achter dit complex staat een prachtig rondom beschilderd electriciteits(?)hokje. Ook zeer de moeite waard.
Er zijn er inderdaad zo ontzettend veel in Berlijn! Ik denk dat ik er nog wel 10 artikelen mee kan vullen, haha! Die mural van JBAK is inderdaad fantastisch! Je reactie is een goede herinneringen om te beginnen aan een deel twee van mijn favoriete murals in Berlijn. Dank je wel!
He Marjolein, ken je de Phoenix in Charlottenburg? In de Wintersteinstrasse 20 stoomt een levensgroot schip op je af: http://wandbilder-berlin.de/1836
Ik heb ‘m wel eens gezien ja! Maar ik wil hem graag nog eens fotograferen zodat ik hem mee kan nemen in een vervolgartikel. Ik heb inmiddels alweer zoveel murals verzameld dat ik er zo een deel 2 mee kan vullen ;).
Mooi artikel! Suspended is toch wel mijn persoonlijke favoriet.
Jaaa, ik vind ‘m ook zo prachtig! Alleen de tags die er overheen zijn gesprayd zijn een doorn in het oog voor me. Hopelijk komt ze nog eens terug voor een tweede opfrisbeurt ;-). Wist je trouwens dat er ook veel kleine werken van Alice te zien zijn in Berlijn? Die vind ik ook erg gaaf!
Zo gaaf weer dit, dankjewel Marjolein!
Ik ga eind april voor de 7e keer naar Berlijn, dit keer met een vriend die r nog niet eerder was…superleuk, want ik weet zat leuke plekken die ik hem wil laten zien.
En hij is zich via jouw blog nu aan het inlezen :-)
Graag gedaan Olga, jij bedankt voor het lezen en tippen van mijn blog! Leuk dat je jouw geliefde Berlijn nu aan een vriend kan laten zien. Veel plezier samen!
https://de.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Marsman#/media/File:MarsmanBerlin.jpg
Dit gedicht (“Berlijn” van Hendrik Marsman) staat ergens op een muur in Berlijn …
Klopt! Dat is te zien op de buitenmuur van de Nederlandse ambassade in de Klosterstraße. Sowieso is dat een erg imposant en mooi gebouw om te zien! Het is ontworpen door Rem Koolhaas.
Marjolein, stop er mee, we komen maar voor een week naar Berlijn hoor, :-), nee grapje, doe zo verder.
Haha, sorry Filip! De week is dus al vol gepland begrijp ik? Wat staat er allemaal op het programma? Veel plezier en vooral: geniet ervan! Alles wat deze keer niet lukt, komt een andere keer wel weer ;-).
Fijn he al die streetart! Het werk van ROA heet overigens ‘Nature Morte’
Echt hoor, ik hou d’r van! Het hoort echt bij de stad. Bedankt voor de aanvulling trouwens, ik heb het gelijk in het artikel toegevoegd!
Heel gaaf! Ik ga in mei weer een week naar Berlijn, maar dit keer in m’n eentje :) Weet jij of er ook georganiseerde wandelroutes langs street-art zijn?
Oeh, wat een heerlijk vooruitzicht!
En jazeker, die zijn er! Die van http://alternativeberlin.com/ zijn het meest bekend. Ze hebben een alternative Berlin tour waar straat art in zit verwerkt maar ze hebben ook een echte street art tour die helemaal op street art is gericht. Persoonlijk vind ik dat een superleuke manier om meer te weten te komen over de werken en de kunstenaars!
Veel plezier in Berlijn!
Wat een topper ben je.
Al 2x naar Berlijn geweest, 1x met school waarin we vooral over de geschiedenis van Berlijn hebben gehad. Ik ben zelf een keer met een goede vriend geweest. Hierin heb ik enkele “Murals” gezien. Ik wil nu binnenkort met mijn familie naar Berlijn en de kaart gaat ons heel erg helpen om wat “Murals” te vinden. Zelf vind ik de “Pink Man” van Blu ook erg gaaf
Bedankt.
Bedankt voor je leuke reactie Rick! Tof dat je met je ouders op zoek gaat naar de murals. Ben benieuwd wat jullie nog meer allemaal tegen zullen komen!
Dit is wel het onderwerp waar ik het liefst foto’s van op jouw blog zie (samen met urbanexen). Wat een creativiteit en wat fijn dat het overal te vinden is.
Ah, tof om te horen Niek! Dank je wel!
Toevallig vond ik dit artikel zelf ook ontzettend leuk om te schrijven dus misschien dat ik binnenkort nog wat meer aandacht ga schenken aan street art in Berlijn. Dit is tenslotte nog maar een heeeeel klein deel van al het moois in de stad ;-).
Wauw! Tof artikel! Vind het ook zo tof dat er bij elke mural wel een gedachte of betekenis achter schuil gaat. Het zet je onbewust toch aan het denken, in plaats van ‘even’ snel door te lopen. I like it! :-)
Dank je Daisy! Dat vind ik zelf ook het tofste aan street. Natuurlijk vind ik het ook leuk om werken te zien die er gewoon mooi uitzien, maar ik vind het altijd gaaf als er een betekenis achterzit die je aan het denken zet. Veel van deze werken doen naar mijn mening niet onder voor kunst in een museum. Echt de moeite waard om even bij stil te staan dus! <3