De meest indrukwekkende monumenten zijn die die een bijzondere boodschap uitdragen. Ze zijn eenvoudig en zetten aan het denken. Mede daarom vind ik het Holocaust Monument, de Garten des Exils en de Memory Void (de laatste twee vind je in het Joods museum) plekken die je eens bezocht moet hebben. Aan dat rijtje voeg ik nu Gleis 17 op S-Bahnhof Grunewald toe. Vanaf dit station werden in de Tweede Wereldoorlog duizenden Joden naar concentratiekampen gedeporteerd – hier wisten ze dat dit de reis was naar hun waarschijnlijk laatste rustplaats. Op perron 17 is ter nagedachtenis daaraan een monument ingericht. Het maakt indruk met een bepaalde rust en eenvoud.

Gleis 17 20150104 - _MG_5838- BerlijnBlog

Jodendeportaties vanaf station Grunewald

Tijdens de Holocaust (vanaf 1941 totaan het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945) zijn er ongeveer 50.000 Duitse Joden gedeporteerd. Ze werden met treinen naar concentratiekampen in Oost-Europa gebracht, daarvoor werkten de National Socialisten samen met de Reichsban – de voorganger van de Deutsche Bahn. Vanuit Berlijn vertrokken de treinen vanaf de stations Anhalter Bahnhof, Putlitzstrasse (in Moabit), en Grunewald. De eerste deportatietrein vertrok vanaf station Grunewald op 18 oktober 1941 met 1.013 Joden aan boord. Een zwart moment in de Duitse geschiedenis waarop het systematisch deporteren van Joden vanuit Berlijn begon. In de beginjaren gingen de treinen naar Lódź, Riga en Warschau. In de latere jaren gingen de treinen vrijwel allemaal direkt naar de concentratiekampen in Auschwitz-Birkenau en Theresienstadt waar ze op gruwelijke wijze werden vermoord. Vanaf station Grunewald zijn er alleen al 17.000 Joden naar concentratiekamp Auschwitz gebracht.

Gleis 17 20150104 - _MG_5839- BerlijnBlog

Een monument ter nagedachtenis

Het deporteren van duizenden joden, het is niet echt een geschiedenis om trots op te zijn. Lange tijd was er op station Grunewald dan ook niets meer zichtbaar van de onmenselijke toestanden die op deze plek hebben plaats gevonden. Tot de stad Berlijn in de jaren ’80 met een wedstrijd kwam voor het bedenken van een monument om de Jodendeportaties te herinneren. Het winnende ontwerp kwam van Karol Broniatowski, een Poolse kunstenaar, die een 18-meter hoog betonnen blog ontwierp met silhouetten van gedeporteerden.

De rol die de Deutsche Reichsbahn heeft gespeeld tijdens de Holocaust werd in de jaren daarna steeds vaker onderwerp van gesprek. De Deutsche Bahn besloot daarom om een monument in te richten die niet bepaald onder stoelen of banken steekt wat zich heeft afgespeeld op dit station. Geen geschiedenis om trots op te zijn, maar het gebaar wat ze hiermee maken is mooi. Omdat wij nooit mogen vergeten. Het architectuurbureau Hirsch, Lorch und Wandel won de prijsvraag voor het ontwerp van het monument en kwam met het idee voor Gleis 17. Op het spoor waar vroeger de deportaties plaats vonden staan nu de exacte details van alle transporten die vanaf dit station vertrokken en is in zijn geheel gewijd aan het monument. Ingeschreven in het perron staan de data van de transporten, het aantal gedeporteerden en de eindbestemming van het transport.

Gleis 17 20150104 - _MG_5835- BerlijnBlog

16.7.1942 / 100 Juden / Berlin – Theresienstadt
15.6.1944 / 29 Juden / Berlin – Auschwitz
18.10.1941 / 1251 Juden / Berlin – Lódź
En zo gaat het verder, en verder, en verder…

Het hele perron lang staan de details ingegraveerd. Bij elke stap, bij elk getal – hoe laag of hoog – lopen de rillingen over mijn rug. Dit zijn namelijk geen getallen. Dit zijn mensen die bruut uit de samenleving zijn getrokken en van hun leven zijn beroofd.

Het feit dat het monument vrij afgelegen, en daardoor extreem rustig en weinig bezocht is, maakt het extra indrukwekkend. Hoe tegenstrijdig is het dat de plek waar Joden grof in veewagens werden geduwd op weg naar de executie, nu bijna idyllisch is? Het biedt in iedergeval letterlijk en figuurlijk de rust om na te denken over de geschiedenis. Want dat is iets wat we nooit mogen vergeten.

Monument Gleis 17
Adres: Am Bahnhof Grunewald 1, 14193 Berlin (direct in station Grunewald, het monument staat met borden aangegeven)
OV: S-Bhf Grunewald
Entree: gratis

Gleis 17 20150104 - _MG_5811- BerlijnBlog

Gleis 17 20150104 - _MG_5822- BerlijnBlog

Gleis 17 20150104 - _MG_5836- BerlijnBlog

Gleis 17 20150104 - _MG_5834- BerlijnBlog

Gleis 17 20150104 - _MG_5826- BerlijnBlog

Gleis 17 20150104 - _MG_5808- BerlijnBlog

Gleis 17 20150104 - _MG_5842- BerlijnBlog

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Meld je aan voor mijn maandelijkse nieuwsbrief en onvang de laatste updates en exclusieve Berlijntips gratis in je inbox.

Je hebt je nu aangemeld voor de BerlijnBlog nieuwsbrief. Dank je wel!

Pin It on Pinterest

Share This