Vandaag precies 26 jaar geleden werden de Bondsrepubliek Duitsland (BRD) en de Duits Democreatische Republiek (DDR) herenigd tot één Duitsland. Dat éénworden is niet helemaal vanzelf gegaan. In de afgelopen 26 jaar is er ontzettend veel veranderd in Duitsland en deze historische fotoserie van Jan Poort laat dat als geen ander zien. Met impressies van protesten bij de Stasi-archieven en een kaal Palast der Republik geven deze unieke foto’s een bijzondere blik in een keerpunt in de geschiedenis. Een mooi moment om stil te staan bij het voorrecht dat we hebben om in een vrij, veilig en democratisch land te mogen wonen dat we vieren met een vrije dag voor de dag van de Duitse eenwording.

Fijne Tag der deutschen Einheit Duitsland!

Oost- en West-Berlijn the day after (1990)

Jan Poort komt al sinds 1979 in Berlijn en heeft de stad tijdens zijn 19 bezoeken behoorlijk zien veranderen. Één van de grootste veranderingen moet ongetwijfeld de tijd rondom de Duitse hereniging op 3 oktober 1990 zijn geweest. Gelukkig voor ons heeft Jan Poort zijn Berlijnbezoeken destijds met foto’s vast gelegd die ik vandaag op mijn blog mag delen. Daar ben ik Jan erg dankbaar voor want op deze manier krijgen ook de mensen die alleen het herenigde Berlijn kennen een idee van hoe de stad er vroeger moet hebben uitgezien. Onderstaande foto’s, ervaringen en teksten komen allemaal van Jan. Jan, nogmaals bedankt dat ik deze bijzondere beelden op mijn blog mag delen!

01_vlaggen-van-alle-bundeslander

Op 4 oktober 1990 wapperen voor de Reichstag alle vlaggen van de Duitse Bundesländer, met de Duitse vlag voorop, die vanaf nu voor Oost- en West-Duitsland geldt.


Via de zij-ingang van de Reichstag kwamen alle gasten binnen voor de plechtige afkondiging van de Duitse éénwording, die in de nacht van 3 op 4 oktober 1990 om precies 24 uur plaatsvond.


Close-up van de Reichstag met daarin weerspiegelingen van wat voorheen Oost-Berlijn was.


De dranghekken staan nog overal rondom de Reichstag.


Brandenburger Tor nu zonder het beeld van de Quadriga.


Net als voor de val van de Berlijnse muur is de Brandenburger Tor weer afgesloten, maar nu met een andere reden.


West-Duitsland zet er haast achter om de Brandenburger Tor op te knappen. Er werd meteen een bord opgehangen met bouwbedrijven die met de restauratie aan de slag gingen.

Ook de kade aan de Spree aan de overkant bij de Reichstag wordt in rap tempo hersteld. Precies op deze plek stond de Berlijnse Muur. Het grensverloop bevond zich midden in de Spree, waar ook meerdere versperringen verstopt zaten.


Herstel van de Marstallbrücke aan het eind van de Wilhelstraße. Allerlei kabels en buizen moeten weer worden hersteld.


Bovenop het Altes Stadthaus wappert nu de vlag van de BRD.


Hier bevond zich destijds het Nederlandse Consulaat in Berlijn. Er was nog geen Nederlandse ambassade in Berlijn, want Bonn was nog tot de Duitse eenwording de hoofdstad van Duitsland. Het Nederlandse consulaat was op de tweede verdieping gevestigd, in één gebouw samen met Noorwegen.


De borden van beide consulaten.


De littekens van de SED op het voormalige hoofdkwartier van de SED. Die littekens zitten ook nog steeds op de mensen. Het verschil tussen de Ossies en de Wessies zal maar langzamerhand verdwijnen.


De ingang van het Palast der Republik met het logo geheel ontmanteld.


Op de deur van het Palast der Republik wordt aangegeven dat alle afdelingen vanaf 19 september 1990 gesloten blijven. Reden: de plafonds en muren zitten vol met spuitasbest, iets waarvoor al tijdens de bouw van het Palast werd gewaarschuwd. Pas nu de Europese regelgevingen ook daar geldden, was er een goede reden om het verfoeide gebouw af te breken. Maar dat zou nog tot 2006 duren, want de meningen waren erg verdeeld. Pas in 2008 is de afbraak voltooid.


Fonteinen op Strausberger Platz op de hoek Karl-Marx-Allee met Lichtenbergerstraße in de wijk Friedrichshain. In de verte straalt de vertrouwde Fersehturm. Ik was nog nooit zover in Oost-Berlijn doorgedrongen, want het Alexanderplatz was het uiterste wat je lopend kon bereiken bij een bezoek van één dag aan Oost-Berlijn. De rest van Oost-Berlijn, inclusief het OV, was een witte vlek voor mij. Destijds was het Breitscheidplatz met de Wilhelm Gedächtniskirche eigenlijk het centrum van Berlijn. En zo denk ik nog steeds een beetje, terwijl dat nu natuurlijk natuurlijk naar Mitte, en in het speciaal naar het Museuminsel, is verschoven. Overigens is dat voor Marjolein de Oberbaumbrücke en de wijken Kreuzberg en Friedrichshain.

Toevoeging van Marjolein: grappig dat je dat noemt Jan. Iedereen heeft inderdaad zo zijn ‘eigen centrum’ in Berlijn. Hoewel Mitte voor mij ook het ‘centrum’ is van Berlijn, speelt mijn leven zich inderdaad voornamelijk in Friedrichshain en Kreuzberg af. Als je langer in Berlijn kun je er bijna niet aan ontkomen dat je veel in je eigen Kiez blijft hangen ;-). 


Strausberger Platz.

De pronkstraat, de Karl-Marx-Allee, in de richting van de Frankfurter Allee bekeken. Een stuk verderop aan de Frankfurter Allee grenst ook het voormalige Stasi-hoofdkantoor (nu Stasi-museum).

Protesten bij het Stasi-hoofdkantoor aan de Normannenstraße (1990)

Tijdens Jans bezoek aan Berlijn in 1990 heeft hij een bezoek gebracht aan het voormalige Stasi-hoofdkantoor in Lichtenberg. Het enorme complex bestaat uit meerdere gebouwen waar Stasi-medewerkers werkten en waar kilometers aan archieven met geheime informatie werd opgeslagen. In 1990 begonnen hier de protesten tegen de massale vernietiging van de Stasi-akten. Tegenwoordig kun je in het complex het Stasi-museum en de Stasi-archieven bezoeken.

Het voormalige hoofdkantoor van het Ministerie für Staatssicherheit (afgekort MfS of Stasi) aan de Normannenstraße. Vanuit hier werden alle DDR-burgers door 8.000 Stasi amtenaren bespioneerd. Ze hadden ook veel geheime informanten (inoffizielle Mitarbeiter) in dienst: 1 op de 50 burgers gaf alles door aan de Stasi wat verdacht was. En dat was zowat alles. Na 1962 verzorgde de Stasi ook de grenscontrole. Het hoofd van het Ministerie für Staatssicherheit tot eind 1989 was Erich Mielke. Hun taak was: veiligheidsdienst, inlichtingendienst en grenscontrole. Het was de meest efficiënte veiligheidsdienst ter wereld met 274.000 mensen in dienst (inclusief 173.000 geheime informanten in de DDR en 1.553 in West-Duitsland). Vanaf de Wende tot december 1989 heeft de Stasi geprobeerd alle belastende papieren te verdwijnen. Toen kwam er protest van de bevolking.


Ander deel van het Stasi hoofdkwartier om de hoek aan de buitenkant gezien (Ruschestraße).


Bij de hoofdingang van het Stasi-hoofdkantoor aan de Normannenstraße.


Aan de andere kant in een zijstraat (Magdalenenstraße).

Verbindingscorridor bij de hoofdingang.


Er zijn nu andere instanties in de gebouwen getrokken zoals een bord bij de hoofdingang aangeeft, o.a. de spoorwegen en het bureau van de Stasi-Akten zetelen hier.


Overal acties om de Stasi-Akten in te mogen zien voor ze vernietigd worden. Hiermee waren ze direct na de Wende begonnen: alles werd door de papiervernietiger gehaald totdat dit in december 1989 langzamerhand gestopt werd door dit soort acties.


Bescherm onze akten en onze privacy.


Mahnwache voor onze eigen gegevens. Vele DDR-burgers ontdekken later door wie ze bespioneerd zijn, soms zelfs door hun eigen man of vrouw. Anderen willen het niet weten, bang om vrienden te verliezen.


Plattegrond van het Stasi-complex met 10 binnenplaatsen (Hof 1 t/m Hof 10) en 26 gebouwen (Haus 1 t/m 26).


Grote gebouwen waar duizenden Stasi’s en informanten werkten en via grote antennes in de buurt de hele DDR afluisterden.


Terugkijkend naar de ingang.


En nu in de andere richting kijkend.


Beschuldiging van moord op Thomas Matthias.


Hier zaten ze ondergronds gevangen. Een vergelijking werd getroffen met de Securetate van Ceaucesco in Roemenië, die nog steeds aan de macht was.


Protest tegen het Ministerratbeschluss van 16 mei 1990 bij de ingang van het kantoor van Erich Mielke. Waarschijnlijk een onderdeel van het verdrag dat regelde hoe de beide Duitslanden weer zouden samengaan, waarover nog veel onenigheid heerste begin 1990.


Zo hoog waren de gebouwen vol met Stasi beambten, bijgestaan door de informanten.


Transport van belangrijke papieren en bewijzen voor ze vernietigd zouden worden.


Ingang van Haus 16, één van de 26 gebouwen.


En hier nog meer gebouwen voor de Stasi. Het complex is echt enorm groot.


Beschuldiging van verraad en doofpotacties.


Spreuk van Carl von Ossietsky, die na de Eerste Wereldoorlog pacivist is geworden en sindsdien actie voerde. In 1933 werd hij door de nazi’s gearresteerd en opgesloten in een concentratiekamp. Hij kreeg in 1935 de Nobelprijs voor de vrede maar niemand mocht hem ophalen. Is toen zo mishandeld dat hij in 1938 aan de gevolgen daarvan is overleden in het concentratiekamp.

Stasi-gevangenis Hohenschönhausen (2015)

Hand-in-hand met het afluisteren van de bevolking ging het opsluiten van verdachte DDR-burgers, zij kwamen veelal terecht in de Stasi-gevangenis Hohenschönhausen. Jan bezocht deze gevangenis in 2015 en deelt zijn ervaringen. Uit eigen ervaring kan ik toevoegen dat een bezoek aan de voormalige gevangenis en de bijbehorende tentoonstelling erg interessant, maar vooral ook erg indrukwekkend is.

En wat deden de Stasi’s als ze iemand betrapt hadden op een ontsporing van wat een ‘normale’ DDR burger geacht werd te doen? Dan ging hij naar deze gevangenis in Hohenschönhausen (1950 tot 1990), waar het allerminst schön was. Ik heb ook het nazi-concentratiekamp in Sachsenhausen gezien en zag dat de communisten veel met de nazi’s gemeen hadden, wat wreedheid betreft. Deze gevangenis is overigens als KGB-gevangenis begonnen. Hierin waren verschillende martelkamers ingericht, waaronder een U-Boot,  saunacellen (constant 36 graden tegen de verwarmingsbuizen aan) en watercellen (laag water van 10-15 cm, 57 cm breed). De Stasi heeft dit nog tot 1961 gebruikt. Toen ging men van fysieke foltering over op psychische onderdrukking tot december 1989 (dus nog na de Wende).


Het herdenkingsbord bij de ingang. De gevangenis is nu een Gedenkstätte.

Een voormalige gevangene leidt ons rond. Hij sprak met geen woord over wat hij zelf had meegemaakt en waarvoor hij gezeten had. Niemand durfde dat ook te vragen.


Zo werden de gevangenen aangevoerd als ze van buiten Berlijn kwamen.


Hier werden de verdachten verhoord.


Cel na het verhoor in afwachting van de definitieve cel, dat was afhankelijk van de ernst van het vergrijp. Voor een grap over het communisme (smiley op een Stalin beeld tekenen) kon je al de minimale straf van 10 jaar cel krijgen. Het woord van een informant was al genoeg. Het was dus net als bij ons tijdens de Duitse bezetting: oppassen, want Feind hört mit.


Honderden cellen in vele ondergrondse gangen.


Een cel onder de grond zonder ramen.


Een watercel ter grootte van 57 X 57 cm waarin iemand dagen met de voeten in het water moest staan totdat hij flauw viel.


De ‘bevoorrechten’ mochten hier gelucht worden.


Er was zelfs een ziekenhuis, maar ik twijfel aan de voorzieningen.

Spionnenbrug Glienicker Brücke (1990)

Aan de voet van Schloß Glienicke ligt de Glienicker Brücke. Heb je de film ‘Bridge of Spies’ van Steven Spielberg gezien? Dan komt de Glienicker Brücke je vast bekend voor, deze speelt een centrale rol in de recente hollywoodfilm. De Glienicker Brücke is vooral bekend geworden door spionnenuitwisselingen tussen de Bondsrepubliek Duitsland (BRD) en de Duits Democratische Republiek (DDR) die hier hebben plaats gevonden. Vandaar ook wel de bijnaam de spionnenbrug.

De Glienicker Brücke over de Havel tussen de Königstraße in het Volkspark Klein-Glienicke (West-Berlijn) en de Berliner Vorstadt (Potsdam DDR). Hier werden tijdens de Koude Oorlog spionnen uitgewisseld.

Nu gaat er een bruidspaar naar toe voor een unieke foto. Hoewel, er loopt nog een militair. Wat doet die daar?


Er rijden weer auto’s over de Glienicker Brücke.


De Glienicker Brücke van opzij.


De overkant in Potsdam met een trap naar de waterkant.


Even de trap afgedaald naar een muziekkapel in het park aan de Schwanenallee in Potsdam.


Halteplaats van rederij de Weisse Flotte Potsdam.


Zicht op de Havel bij de Jungfernsee in Potsdam. Dit alles was jaren onbereikbaar voor West-Berlijners. Nu kun je hier varen en zomaar de brug over lopen. Een bijzondere gewaarwording.

Stasi boeken bij het oud vuil (1992)

Toen ik in 1992 nog een keer naar Berlijn kwam om het bureau van Erich Mielke te bezoeken, lag het buiten vol met metershoge torens aan boeken, die niet meer opportuun waren voor het onderzoek. Alles werd verzameld onder leiding van Joachim Gauck, de huidige Bundespräsident. Ik zag er de vreemdste onderwerpen waarvan je niet zou verwachten dat ze daarin geïntersseerd waren, zoals godsdienst en zelfs grappen over de nazi’s. Ik heb een selectie van de interessantste boeken gemaakt en die meegenomen, een rugzak vol. De onderwerpen waren: Sovjet Unie, communisme, DDR, godsdienst, humor en buitenland. Aangezien ik er toen alleen gefilmd heb, plaats ik nu foto’s van enkele boeken uit het Stasi-archief, verzameld in mijn mini-Berlijn museum.


Deel 1 – Sovjet Unie en communisme:

  • UdSSR in Zahlen für 1982
  • Besuch Michail Gorbatschows in Italien 1989
  • Der Oktober und die Umgestaltung, konkrete Tatengarantie der Perestroika
  • Marx/Engels/Lenin, Über den revolutionären Weltprozeß

Deel 2 – DDR:

  • Unsere Innen und Außenpolitik dient dem Sozialismus und dem Frieden
  • 70. Jahrestag der Oktoberrevolution
  • Wissen und kampfen in het Russisch (gegevens over DDR en de nazi’s)

Deel 3 – Godsdienst:

  • Martin Niemöller, Nachfolge Christi in unserer Zeit
  • Martin-Luther-Ehrung 1983 der DDR, Zentrale Veranstaltungen
  • Kirche und Religion in der UdSSR

Deel 4 – Humor:

  • Militaire grappen: Rührt euch – heitermachen

Deel 5 – Buitenland:

  • Gipfeltreffen in Washington 1990. Dokumente und Materialen
  • Kuba Volksbefreiungskrieg
  • Kämpfe im Süden Afrikas

Ik wil Jan Poort nogmaals heel erg bedanken voor het ter beschikking stellen van deze bijzondere en interessante historische foto’s. Eerder plaatste ik al deze historische fotoseries van Jan op mijn blog:

Fijne Tag der deutschen Einheit!

liebegruesse

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Meld je aan voor mijn maandelijkse nieuwsbrief en onvang de laatste updates en exclusieve Berlijntips gratis in je inbox.

Je hebt je nu aangemeld voor de BerlijnBlog nieuwsbrief. Dank je wel!

Pin It on Pinterest

Share This