Klein Glienicke, een wijkje van Potsdam tussen de Babelsberg en Wannsee in behoorde vanaf 1961 tot de DDR. Het bijzondere van het Oost-Duitse Klein Glienicke was dat het gebied geheel omringd werd door West-Duits grondgebied, daarom werd het gebied ook wel “Blinddarm der DDR” genoemd. Klein Glienicke veranderde van een rijk gebied ineens in een DDR enclave. De inwoners leefden decennia lang geïsoleerd van de rest van de wereld. De grens, bewaakt door gewapende soldaten, hield de bewoners in hun greep. Je kon geen kant opgaan of je liep tegen de Muur op. Echt groot was de enclave in West-Berlijn ook niet, van 1961 tot 1989 woonden er ongeveer 500 mensen in Klein Glienicke.
Ontstaan van de enclave
Al voor 1961, het jaar waarin de Berlijnse Muur is gebouwd, was Klein Glienicke afgesloten van de rest van de stad. Met prikkeldraad langs de grens en streng bewaakte controleposten maakten het voor de inwoners al onmogelijk om Klein Glienicke te verlaten. In 1965 was het dan eindelijk zo ver, Klein Glienicke werd letterlijk “eingemauert” en een vier meter hoge muur heeft het uitzicht definitief veranderd. Een echte enclave (een gebied dat geheel wordt omsloten door grondgebied van één andere partij) was Klein Glienicke niet, omdat de Grienitszee in het zuiden in zijn geheel tot de DDR behoorde. Toch voelde het voor de inwoners zeker wel als een enclave, ze konden geen kant op. Nergens was de muur zo confronterend als hier, de muur liep dwars door de tuinen “Preußische Arkadien”, vandaag de dag deel van de UNESCO werelderfgoedlijst. Vanuit de huizen van vele inwoners was de muur te zien, welke onder geen beding op de foto mocht worden genomen. De grens bij Klein Glienicke werd in de opvolgende jaren steeds strenger bewaakt omdat het als “Sondersicherheitszone” bekend stond.
Klein Glienicke omringd door de Berlijnse Muur.
Het smalste stukje DDR, slechts 15 meter breed.
Leven in de enclave
Hoe moeilijk het ook was om te wonen op een plek met eeuwig zicht op de muur en een beperkte mate van vrijheid, geleefd werd er wel in Klein Glienicke. Sommige inwoners van Klein Glienicke hebben hun tijd zelfs als gemoedelijk en gezellig bestempeld. In een dorp met 500 inwoners kent iedereen elkaar tenslotte, kinderen groeien samen op en spelen met elkaar. Maar ieder van hen kon een “Republiksflüchtige” zijn, iemand die eigenlijk liever naar West-Duitsland verkast. Daarom hielt de DDR de inwoners van Klein Glienicke streng in de gaten, huizen werden bespied en gesprekken afgeluisterd. Natuurlijk waren er veel inwoners die wilden vluchten, de meest bijzondere vluchtroute was een tunnel die vanuit een huis in Klein Glienicke richting de Berlijnse Muur liep en er in West-Berlijn weer uit kwam. Helaas hebben zes inwoners van Klein-Glienicke hun leven moeten geven tijdens de strijd voor de vrijheid.
Tentoonstelling “Hinter der Mauer”
Jens Arndt is de persoon achter de tentoonstelling Hinter der Mauer die momenteel te zien is in Klein Glienicke. Deze man is in 1999 met zijn vrouw in Klein Glienicke komen wonen en heeft sindsdien verhalen, foto’s en herinneringen van bewoners uit Klein Glienicke verzameld. In de tentoonstelling zijn veel foto’s te zien en verhalen te lezen over het alledaagse leven. De tentoonstelling is te zien in het Schloss Glienicke.
Openingstijden: tot 3 oktober 2011, 10:00-18:00 (behalve maandag).
Entree: 8€ (of met korting 5€)
Tentoonstelling "Hinter der Mauer".
Mooie vondst! Dankzij de vakkundige gidswerkzaamheden van Vincent Campman ben ik hier al eens wezen wandelen. Prachtig in je blog is voor mij de foto van de muur. Je kon daar dus bij wijze van spreken iets gooien van de ene naar de andere kant. Heel bijzonder en dat heb ik me destijds niet zo gerealiseerd!