Van veraf lijkt Schloss Dammsmühle net het kasteel van Doornroosje. Een zachtroze torentje met turquoise dak steekt boven de dichte bebossing van Schönwalde (gemeente Wandlitz) uit. Een sprookjesachtig gezicht. Als je echter dichterbij komt, dan zie je al snel dat het sprookje hier is afgelopen. De ramen zijn met metaalplaten afgesloten, de verf bladdert van de muren en struiken versperren de toegang. Hoe kan zó een prachtig kasteel nou leeg komen te staan?
Schloss Dammsmühle: een verlaten sprookjeskasteel in de bossen van Wandlitz
Geschiedenis van Schloss Dammsmühle
De geschiedenis van het areaal gaat terug tot de 16e eeuw, toen er enkel nog een molen op het terrein stond. In 1755 kocht de Berlijnse leerfabrikant Peter Friedrich Damm de molen en liet het ombouwen tot herenhuis. Adolf Friedrich Wollank, die het vervallen huis vervolgens weer overnam, bouwde het huis in 1894 om tot kasteel zoals het er in zijn huidige vorm nog grotendeels staat. Daarna kwam het terrein in handen van de nazi’s, het Rode Leger en de Stasi. Een bewogen geschiedenis voor zo’n op het eerste gezicht maagdelijk ogend slot…
In aanloop naar de nazi-periode
Echt interessant is de geschiedenis van de afgelopen eeuw. In 1929 kwam het kasteel in handen van de Britse Harry Goodwin Hart, toenmalige directeur van Unilever. Zijn pensioen wilde de miljonair graag in de Brandenburgse bossen doorbrengen. Daarvoor had hij dit sprookjesachtige onderkomen aan het water uitgezocht. Slechte timing, want dat was precies de periode dat de nazi’s aan de macht kwamen. Hart, wiens vrouw Joods was, moest vluchten. In 1938 sloeg het stel naar Zwitserland op de vlucht en in 1940 werd het Schloss Dammsmühle hen onteigend. Het lot van veel Joodse welvarenden in die tijd. Uiteindelijk verkocht Hart het kasteel onder dwang aan de nazi’s voor 445.000 Reichsmark. Klinkt niet verkeerd maar dat was wel 70.000 Reichsmark minder dan de eigenlijke waarde van het gebouw. Na de oorlog is er nog een rechtszaak gespannen maar zonder resultaat.
In handen van de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog
Na de onteigening in 1940 kwam het kasteel in handen van SS-leider Heinrich Himmler, commandant van de Schutzstaffel (SS), één van de belangrijkste leiders van de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP) en één van de verantwoordelijken voor de Holocaust. Schloss Dammsmühle werd een alleraardigst (gast)onderkomen voor hem.
Tegen het einde van de oorlog werd het kasteel het hoofdkwartier voor generaal Gotthard Heinrici. Heinrici moest voorkomen dat de Sovjets de rivier de Oder op de grens tussen Polen en Duitsland zouden oversteken. Hitler dacht dat het Rode Leger Berlijn niet aan zou vallen en Heinrici kreeg minder soldaten en materialen dan hij nodig dacht te hebben. Uiteindelijk volgde de Slag om Berlijn. Niet alleen een grote ommekeer in de geschiedenis van Duitsland, maar ook voor Schloss Dammsmühle, dat ook door het Rode Leger werd overgenomen.
Stasi-onderkomen tijdens de Koude Oorlog
Schloss Dammsmühle werd kort gebruikt als militair ziekenhuis en officiersmess door het Rode Leger. Het leger vertrok al snel, maar rood bleef. Erich Mielke, hoofd van de Stasi, trok in het kasteel. Schloss Dammsmühle werd uitgebreid met gastverblijven, een heuse kegelbaan en een ondergrondse bunker. Het werd een luxe jachtonderkomen voor Mielke en belangrijke officieren van de Komitet gosoedarstvennoj bezopasnosti (geheime dienst van de Sovjet-Unie), het Ministerium für Staatssicherheit (inlichtingendienst van de DDR) en andere belangrijke gasten. Ook werd het kasteel en de omgeving gebruikt voor training- en recreatiegebied voor Stasimedewerkers. Natuurlijk strikt afgeschermd en bewaakt door diezelfde Stasi. Met het einde van de Duitse tweedeling kwam er ook een einde aan de bezetting van de Stasi in Schloss Dammsmühle.
Terug naar de oorspronkelijke eigenaar?
Na de val van de Berlijnse Muur deed het kasteel aan het water kort dienst als hotel. Echt populair zal het niet geweest zijn, want het kasteel kwam al snel leeg te staan. In 1997 kwam het moment dat het kasteel werd terug gegeven aan de erfgenamen van de familie Hart maar zij verkochten het vrijwel direct. Enkele organisatoren probeerden het terrein tot succesvolle evenementenlocatie om te toveren maar ook dat mocht niet baten. Het kasteel is momenteel eigendom van een private investeerder uit Niedersaksen maar tot grote teleurstelling van de omwonenden gebeurt er al jaren niets meer met het kasteel.
Schloss Dammsmühle bezoeken
Bevrijd van nazi’s en de Stasi, in alle rust en stilte, ligt ze daar. Al 20 jaar verlaten. Zo lang gebeurt er al vrij weinig meer in Schloss Dammsmühle, afgezien van een paar filmopnames en wat pogingen om een restaurant te starten dan. Wanneer zal de schone slaapster weer ontwaken? De bergen blaadjes op de voormalige kegelbaan en de scheuren in de muren laten vermoeden dat de tijd stil staat en voorlopig ook nog wel even stil zal blijven staan.
Schloss Dammsmühle betreden
Helaas is het echt onmogelijk om het kasteel op eigen houtje van binnen te bekijken. Alle ramen zijn met flinke metaalplaten afgesloten. Enkel met een hoge ladder zou je eventueel via de ramen op de hogere verdiepingen binnen kunnen komen maar dat soort trucjes zijn niet aan mij besteed. Dat maakte een bezoek trouwens aan Schloss Dammsmüle voor mij trouwens niet minder leuk want ook van buiten is het kasteel een plaatje om te zien. De weelderige vormgeving en de afbladderende verf vormen een fascinerend contrast. Nog steeds vraag ik me af: hoe kan zó een prachtig kasteel leeg komen te staan? Het ligt een beetje afgelegen, ja, maar wat een geweldige locatie zou dit zijn voor een restaurant?
De omgeving ontdekken
Net als Schloss Dammsmühle zelf, is de omgeving van het kleine kasteel sprookjesachtig. Langs het Mühlenteich, het meer waarin het kasteel zo mooi weerspiegelt, kun je een heerlijke boswandeling maken. Vanaf het kasteel begint een wandelpad naar de andere kant van het meer. Helaas kun je geen wandeling rondom het meer maken maar de omgeving is wel erg geschikt voor een boswandeling of een mooie fietstocht. Bij het kasteel bevindt zich een parkeerplaats maar je kunt er ook met de trein in de buurt komen.
Schloss Dammsmühle bezoekersinformatie
Adres: Schloßstraße, 16348 Wandlitz
OV: Vanaf station Schönwalde (RB 27 vanaf Berlin-Gesundbrunnen of Berlin-Karow) is het ongeveer een half uur wandelen of 15 minuten fietsen
Jeetje wat jammer dat je hier niet naar binnen kunt!
Gek genoeg ben ik dol op dit soort verlaten, half vervallen panden. Steeds vaker lees ik over de panden die je in en om Berlijn kunt vinden en alleen daarvoor zou ik al wel weer een keer naar Berlijn vinden. Ik wil al heel lang een keer een lijstje maken met daarin al dit soort plekken die ik dan zou willen bezoeken. Jammer dat je er niet in kan trouwens.
Aan de ene kant is het inderdaad jammer dat je er niet in kunt (want mensen, wát had ik het graag van binnen willen bewonderen!), aan de andere kant is het ook wel goed dat het pand zo tegen vandalisme wordt beschermd. Bovendien is het ook van buiten prachtig om te zien! Berlijn is trouwens echt een walhalla voor het bezoeken van verlaten gebouwen en fabrieken. Hier is dan ook mijn passie ontstaan voor het fotograferen ervan ;-).
Met betrekking tot de eindfase van WO2 in Europa de Oder grens tussen Duitsland en Polen noemen neemt een voorschot op de nog in voorbereiding zijnde ontwikkeling