Mijn vader nam mij vroeger mee naar allerlei steden. We bezochten Londen, Brussel, Bangkok, Wenen, Boedapest en in 1990 Berlijn. Het bezoek aan de Duitse stad was een bijzondere beleving omdat het de eerste zomer was na de val van de muur. Het was midden in De Wende, waar we getuigen waren van lange rijen voor de banken waar Oostduitsers hun Mark der DDR inwisselden voor de D-Mark. We zagen op het no-man’s land tussen Potsdamer Platz en de Brandenburger Tor een andere muur opgebouwd worden, die van Roger Waters (Pink Floyd – The Wall). Tijdens de val van déze muur waren we helaas alweer thuis. Minder erg vond ik dat we de viering van de kersverse wereldkampioen (West-Duitsland!) niet mee hoefden te maken. Rijkaards spuugincident en het verlies tegen –notabene – West-Duitsland (1-2) lag nog te vers in het geheugen. Het Oost-Duitse team had zich overigens vanwege de hereniging tijdens de kwalificatie teruggetrokken.
Berlijn lag er vrijwel nog bij als de jaren ervoor. Trabantjes waren er in overvloed. De muur stond nog op zijn plaats, veelvuldig bewerkt met beitels. De vele stukjes muur vond je terug in marktkraampjes, naast originele oostblokkleding –en attributen. Oost was nog duidelijk van West te onderscheiden en veel plekken, zoals uitkijktorens , kon je eenvoudig bezoeken. De stad was nog in het verleden, de bewoners leefden met een blik naar het heden.
Het is onbegrijpelijk waarom het zo lang heeft mogen duren, maar dit jaar, 23 jaar later, heb ik Berlijn opnieuw bezocht. Voor mijn vertrek heb ik de foto’s uit 1990 onder handen genomen. De originele serie heb ik omgebouwd naar Instagram-style foto’s, om zo de aandacht wat minder op mij (met roze jas die je aan twee kanten kon dragen) en mijn vader (met baard) te vestigen. Het resultaat vind je op mijn Flickr-account.
Eenmaal in Berlijn ben ik met de oude foto’s uit 1990 in de hand op zoek gegaan naar de plekken van toen. Met wat speurwerk, hulp van anderen (bedankt Berlijn-Blog!) en dom geluk heb ik een aantal plaatsen teruggevonden. Ik heb zo goed als ik kon vanaf dezelfde plek een foto gemaakt. Het resultaat zie je hieronder: tien foto’s die drieëntwintig jaar later zijn gemaakt op nagenoeg dezelfde plek. Het bewijs dat Berlijn bepaald niet stilgestaan heeft en nog steeds volop in ontwikkeling is.
Je kijkt hier naar de achterkant van Kunsthaus Tacheles, dat gelegen is aan de Oranienburger Straße. Ik heb altijd gedacht dat het gebouw op mijn foto er niet meer zou zijn. Maar hoewel Kunsthaus Tacheles momenteel met sloop wordt bedreigd staat het er nog steeds. De laatste kunstenaars zijn er in september 2012 uit vertrokken. Het was lastig om de achterkant goed te bekijken, gezien de hekken die er momenteel geplaatst zijn. Na een klimpartij heb ik een foto kunnen nemen. Tot mijn verbazing zag ik één van de bekendste werken van Banksy op de achterkant. Wat ik vanuit die hoek niet kon zien was werk van Robbo, de grote rivaal van Banksy.
Vanaf Tacheles lopen we naar de kade van de Spree. Hier stond de muur. Achter de uitkijktoren zie je de metrolijn lopen, waar nu (in de overgebleven delen) van die gezellige tentjes in zitten. In de verte zie je een gebouw. Dit moet Berliner Medizinhistorisches Museum zijn. Links daarvan ligt Berlin Hauptbahnhof. Berlijn is op de foto van 2013 duidelijk in ontwikkeling.
Vanaf hier gaan we naar de Reichstag en kijken we dezelfde kant op. Alleen het verloop van de Spree verraadt nog het verleden. Het Marie-Elisabeth-Lüders-Haus pronkt nu met zijn brug op de voorgrond, daar waar vroeger alleen de Deutsche Volkspolizei mocht komen.
Als je je een kwartslag omdraait, dan kijk je tegen de achterkant aan van de Reichstag (nu mét koepel). De muur liep hier vlak langs. Aan de hand van de foto’s kwam ik erachter dat de aanduiding van de muur, nu met speciale steentjes, niet altijd even secuur is. Op de foto uit 1990 wordt mijn vader bijna overreden door een Wartburg.
Vanaf hier loop je naar de achterkant van de Brandenburger Tor. Onderweg kijken we nog even naar de Reichstag.
Hier aanschouw je de Brandenburger Tor vanaf de achterkant. Voor de val van de muur stond deze in niemandsland. In 1990 stond de poort nog in de steigers (van steigerbedrijf Lahyer, welk nog steeds bestaat) voor onderhoud. Victoria en haar Quadriga (vierspan) ontbraken en werden elders onder handen genomen
Vanaf hier is het een stukje lopen richting Alexanderplatz (in de volksmond Alex genoemd, dat zie je ook op de foto). “Centrum Warenhaus” was voor de val met zijn 15.000 m2 winkelplezier het grootste warenhuis van de DDR. Het gebouw heeft tussen 2004 en 2006 een ware facelift ondergaan en heet al jaren Kaufhof (architect Josef Paul Kleihues).
Als je vanaf deze plek een blik omhoog werpt, dan torent daar hét markeringspunt van Berlijn boven je uit. Het feit dat je Kaufhof nu op de foto ziet is omdat het gebouw zo’n 25 meter richting het plein is uitgebouwd. Het is moeilijk op de foto te zien, maar de Fernsehturm heeft een jaar na de foto uit 1990 een flinke renovatie (50 miljoen euro) ondergaan. Je ziet nauwelijks dat de 2013-versie 3 meter langer is dan voorheen.
Op de Friedrichstraße vind je Checkpoint Charlie. Mijn vader rust in de zomer van 1990 even uit op een hekje, met daarachter nog een originele afsluitboom, de Berlijnse Muur met zandzakken en soldaten. Op de achtergrond zie je een ladder tegen de muur staan. Vast van iemand met een beitel. De straatnaamborden lijken nog dezelfde te zijn. Checkpoint Charlie is naar achter verplaatst (niet zichtbaar op de foto), de weg lijkt nu breder en het gebouw op de achtergrond lijkt opschoven te zijn naar achter. Heden ten dage staan er nepsoldaten waarmee je op de foto mag. Destijds waren er slechts een handvol toeristen.
De originele plek van deze foto heb ik niet kunnen vinden. Een origineel hoofddeksel ook niet. Toch mocht ik van een verkoper bij het Museuminsel even deze muts op voor de foto. Al zeg ik het zelf, het staat mij goed, maar hij zat lang zo lekker niet als het origineel.
Dit artikel is geschreven door Stéphan Lam. Stéphan, bedankt voor het delen van je foto’s en ervaringen! Je kunt Stéphan volgen op Twitter.
Fantastisch die foto’s toen/nu !!
En dan na 23 jaar weer terug, verschil moet enorm geweest zijn.
Geweldig Stephan om op terug te kijken naar verleden en heden!
Wie had dit gedacht!
Knap van je om de locaties te hervinden en vast te leggen voor het nageslacht!
Ga zo door je kunt er veel mensen, die belangstelling hebben in deze materie, er een groot plezier mee doen. Je ziet die muts pas iedereen, nauw iedereen?
Marjolein,
Gisteren (14-9-2013) met een paar honderd foto’s terug uit Berlijn. Mijn eerste keer.Gewapend met een stapel kopieën (tips en aanbevelingen uit jouw blog naar Berlijn. Ter plekke hier veelvuldig van gebruik gemaakt. De stad Berlijn; ik kan nu een dag later zeggen ik kom er op korte termijn weer terug en dan zal ik opnieuw gebruik maken van jouw informatie. Bedankt en blijf doorschrijven over Berlijn.
Hallo Harry,
leuk om te horen dat je wat aan mijn tips hebt gehad! En zolang ik inspiratie heb (en die krijg ik door de stad genoeg), blijf ik zeker doorschrijven!
gewéldige reeks foto’s! en na al die jaren inderdaad nog zoveel herkenbare punten.
Super leuk om terug te zien. Zo ga je toch anders naar de stad kijken.