De misschien wel meest gehoorde vraag van toeristen in Berlijn luidt “waar stond eigenlijk precies de Berlijnse Muur?” Niet eens zo’n hele gekke vraag gezien het feit dat de Berlijnse Muur op slechts weinig plekken nog te bezichtigen en gedocumenteerd is. Het motto na de val van de Berlijnse Muur luidde “weg met de muur!” en dat resulteerde in een hele snelle afbraak van alles wat ook maar iets met de muur te maken had. Zonde – zo denkt nu ook de stad. In 2006 heeft de stad Berlijn daarom een fiets- en wandelpad aangelegd langs de voormalige grens van de Berlijnse Muur. Het 160 kilometer lange fietspad omringt West-Berlijn, dat zo lang als enclave in de DDR kwam te liggen. Dit fietspad brengt je niet alleen langs veel bekende monumenten maar ook langs veel onbekendere grensovergangen, straten die door de muur in tweeën werden gedeeld, monumenten en natuurparken.
Goed om te weten
- De gehele Berliner Mauerweg is 160 kilometer lang en in 14 afzonderlijke routes opgedeeld met een lengte variërend tussen 7 en 21 kilometer lang.
- Elk begin- en einput van die routes is eenvoudig met het openbaar vervoer te bereiken zodat je niet gedwongen bent de gehele route op 1 dag te fietsen. Je fiets kun je in de trein, S-Bahn en U-Bahn meenemen, let er wel op dat je een apart kaartje voor je fiets nodig hebt.
- De bordjes willen nog wel eens ontbreken onderweg, goede documentatie bij de hand is daarom wel zo handig. Zelf heb ik de fietskaart van Bikelane (te koop bij Dussmann) gebruikt, maar ook de website en app van Berlin.de zijn goede hulpmiddelen.
Mijn route
Mijn doel was om de gehele Berliner Mauerweg te fietsen voor 9 november 2014, precies 25 jaar na de val van de Berlijnse Muur. De afgelopen maanden heb elke keer een stuk van de route gefietst, vier etappes in totaal. Zo had ik de tijd om alle gedenkpunten en muurresten op mijn gemak te bekijken en op zoek te gaan naar sporen van het verleden.
Deel één van mijn fietstocht begon bij de Bornholmer Straße en eindigde 18 kilometer verder bij de Oberbaumbrücke. Vandaag laat ik jullie het eerste deel van mijn fietstocht langs de Berliner Mauerweg zien:
Als je net als ik aankomt op station Bornholmer Straße, sta je midden op de Bösebrücke. De plek waar zich de noordelijkst gelegen grensovergang in het centrum van Berlijn bevond. Elke grensovergang was bedoeld voor specifieke groepen, diplomaten, buitenlanders, West-Berlijners, vrachtverkeer etc. Via deze grensovergang mochten burgers uit de Bondsrepubliek Duitsland naar Oost-Berlijn reizen. De grenscontrole stond op de hoek waar tegenwoordig een Lidl is gevestigd.
De Bösebrücke heeft een belangrijke rol gespeeld tijdens de val van de muur. Dit was de plek waar op 9 november 1989 de eerste burgers uit de DDR naar West-Berlijn geraakten, en dat allemaal door een onhandige verspreking van Günter Schabowski (politbureaulid) op de radio. Toen een journalist Schabowski vroeg wanneer het vrije reizen van kracht ging, antwoordde Schabowski: “Meteen, nu onmiddellijk”. De eigenlijke afspraak was dat het vrije reizen pas vanaf 10 november in zou gaan. Te laat.
Iedereen stroomde na de persconferentie naar de grensovergang om te kijken of het echt waar was wat ze zojuist op de radio hadden gehoord. De grenswachters had echter geen instructies gekregen om de grenzen open te stellen en wisten zich geen raad met de onhoudbare mensenmassa’s. Van bovenaf kwam geen bevel, de grenswachters hadden geen idee wat ze met de mensenmassa’s aanmoesten. Na enkele uren besloot de leidinggevende grenswachter Harald Jäger op eigen initiatief de grenzen te openen. Dit luidde het einde van de DDR in. Duizenden Trabi’s tuften onder luid gejuich en gejoebel de grens over. Op naar het westen, naar de Ku’damm en – vooral- naar de vrijheid.
Lees hier meer over de grensovergang Bornholmer Straße.
Vanaf de Bösebrücke heb je een mooi urbaan uitzicht over Berlijn. De gekleurde huizen die je links van het spoor ziet staan, stonden vlak langs de Berlijnse Muur in het oostelijke deel van de stad. Deze foto uit 1990 laat goed zien hoe de muur precies liep, de straat zelf diende als Sperrgebiet en vanuit de woningen had je een direct uitzicht op de Kolonnenweg (Patrouilleweg).
Omdat de huizen zo dicht langs de muur stonden, en daarmee vluchtgevaarlijk waren, woonde er niemand. De woningen waren vanuit West-Berlijn goed te zien en kregen daarom vrolijk kleurtje, passend bij de schone schijnwereld in de DDR…
Op 9 november 2011 (precies 21 jaar na de val van de Berlijnse Muur) werd de Platz des 9. November 1989 ingericht, dit plein bevindt zich direct achter de Bösebrücke. Je vindt een kleine tentoonstelling over de vreedzame revolutie, de grensovergang Bornholmer Straße en over de avond van de val van de Berlijnse Muur.
Het stuk muur dat je hier ziet is een stuk Hinterlandmauer. De Hinterlandmauer stond een paar meter ten oosten van de Berlijnse Muur als extra beveiliging van de DDR. Tussen de Berlijnse Muur en de Hinterlandmauer bevond zich het Sperrgebiet waar slechts enkele DDR soldaten mochten komen.
Via de Kopenhagener Straße fiets je over de Schwedter Steg de Schwedter Straße in. In de lente staan hier prachtige kersenbloesems die door een Japanse televisiezender aan Berlijn zijn geschonken na de val van de Berlijnse Muur.
Dan fiets je aan de noordkant het Mauerpark in, een levendig park dat ooit een kil stuk grensgebied was. Al vrij snel na de val van de Berlijnse Muur werden hier planten en bomen neergezet en ontpopte het gebied zich als een populair park.
Schommelen in het Mauerpark is een ultiem gevoel van vrijheid en populair onder alle leeftijden. Overigens kun je in het Mauerpark ook barbecuen, picknicken, naar een karaoke of vlooienmarkt (zondag), basketballen of een spontaan concert bezoeken. In de weekenden hangt hier een echte festivalsfeer, er altijd wel wat te beleven!
Ook in het Mauerpark staat nog een stuk Hinterlandmauer. Dit stuk muur stond vlakbij een stadion en was daarom dikker (again: vluchtgevaar). Ten tijden van de DDR was het ondenkbaar dat er graffiti op de muur werd gespoten, tegenwoordig gebeurt het dagelijks. De muur ziet er geen dag meer hetzelfde uit.
Via het Mauerpark arriveer je in de Bernauer Straße, deze straat diende als grens tussen Oost- en West-Berlijn. De stoep voor de huizen in de Bernauer Straße lag in West-Berlijn, de huizen zelf kwamen echter in Oost-Berlijn te liggen. In de eerste weken na de bouw van de muur zijn talloze inwoners van de DDR via deze woningen naar West-Berlijn gevlucht. Mensen sprongen uit ramen om naar het westen te komen of graafden tunnels onder de muur door. De woningen die dichtbij de grens lagen werden daarom al snel gesloopt om verdere vluchtpogingen tegen te gaan.
Tegenwoordig vind je een documentatiecentrum langs de Bernauer Straße waar je meer te weten kunt komen over de Berlijnse Muur en vluchtpogingen die hier hebben plaats gevonden. Wat mij betreft is de Bernauer Straße een van de beste plekken om meer te weten te komen over de Berlijnse Muur en haar geschiedenis. Vanaf het documentatiecentrum kun je uitkijken over een stuk in tact gebleven Berlijnse Muur, een wachttoren en het Sperrgebiet.
Ook vind je hier nog een authentiek stuk Berlijnse Muur.
Dit plaatje lijkt misschien niet op de Berlijnse Muur die je van foto’s en films kent. Dit is dan ook het enige stuk Berlijnse Muur dat uit bakstenen bestond. De reden? Deze muur stond er al voor de bouw van de muur en hoefde in 1961 slechts nog verhoogd en versterkt te worden.
De Liesenstraße wordt gekruist door de Liesenbrücken (1896). Sinds 1957 is enkel de westkant van de brug nog in gebruik door de S2. De S2 kon enkel door West-Berlijners worden gebruikt en stopte in Oost-Berlijn enkel op station Friedrichstraße. Station Friedricshstraße was het enige station waar zowel treinen als West-Berlijn als treinen uit Oost-Duitsland stopten. In het Tränenpalast (voormalige grensovergang voor treinreizigers) kun je daarover meer te weten komen.
Langs de Liesenstraße vind je wel een heel bijzondere begraafplaats. De muur liep dwars over het terrein. Graven werden geruimd, stenen werden gebruikt voor de bouw van de muur en vele delen van de begraafplaats waren niet meer toegankelijk. Vanaf 1961 kon alleen directe familie met een speciale vergunning de graven bezoeken. Inmiddels is de begraafplaats weer voor iedereen toegankelijk en vind je hier nog enkele resten van de Berlijnse Muur.
In de Chausseestraße bevond zich een grensovergang die enkel door West-Berlijners kon worden gebruikt. Rondom het grensverloop vind je hier tientallen bronzen konijntjes. Het project van de Duitse kunstenares Karla Sachse herinnert eraan dat er veel konijnen op de patrouilleweg leefden en vaak ook makkelijk van Oost- naar West-Berlijn konden geraken.
Omringd door woonhuizen vind je in de Kieler Straße een van de laatst overgebleven wachttorens in Berlijn. In de zomermaanden kun je een gratis tentoonstelling in de wachttoren bezoeken. Dankzij Jürgen Litfin is de wachttoren nog te bezoeken. Hij verloor zijn broer Günter Liftin toen hij als een van de eerste Berlijners in augustus 1961 via het kanaal naar West-Berlijn probeerde te vluchten. Grenswachters schoten hem door zijn hoofd. Günter is daarbij op 24 jarige leeftijd om het leven gekomen.
Op slechts een kleine afstand van de Wachturm Kieler Eck vind je het Invalidenfriedhof. Deze begraafplaats bood ooit plaats aan 3.000 overleden adellijken, militairen en andere belangrijke personen uit de Pruisische geschiedenis. Met Pruisische geschiedenis wilde de DDR niets te maken hebben. De meeste graven werden geruimd en de Berlijnse Muur scheidde de begraafplaats bruut doormidden. Na de val van de Berlijnse Muur in 1989 waren er nog maar 230 graven over. De begraafplaats is nu een klein openluchtmuseum en gedenkstenen en informatieborden herinneren nog aan de Pruisische geschiedenis.
Net als de grafstenen uit de Liesenstraße werden veel van de grafstenen uit de Invalidenstraße (door de jaren heen ongeveer 90 ton!) gebruikt voor de aanleg van de Hinterlandmauer en de Kolonnenweg. De Berliner Mauerweg loopt hier langs de Alexanderufer exact over de voormalige patrouilleweg.
In de buurt van het Invalidenfriedhof werd niet alleen de eerste vluchteling (Günter Litfin – 24.08.1961) doodgeschoten, ook werd hier de eerste grenssoldaat uit de DDR (Peter Göring – 24.05.1962) van zijn leven beroofd. Toen Göring schoot op een vluchteling, een kind van 14 jaar die de overkant van het kanaal al had bereikt, werd hij door een West-Berlijnse politieagent doodgeschoten. In de DDR werd Göring een held, er werden scholen en straten naar hem vernoemd en kreeg hij een jaar na overlijden een monument waarop stond “treuen Pflichterfüllung zum Schutz der Staatsgrenze (…) von Angehörigen der West berliner Polizei heimstückisch ermordert”. Een held omdat je op een jongetje op weg naar zijn vrijheid schiet. Deze verhalen zorgen altijd weer voor een brok in mijn keel…
Aan de westkant van de oever (op deze foto rechts) staat het voormalige Hamburger Bahnhof. Vandaag de dag vind je hier een museum voor moderne kunst.
Het 40 km lange stuk muur dat door het centrum van Berlijn liep, is met een dubbele rij kasseien en de ingeving “Berliner Mauer 1961 – 1989” gekenmerkt. Op de achtergrond zie je het Berliner Hauptbahnhof dat in 2006 in gebruik werd genomen.
De nieuwe parlementsgebouwen staan op voormalig grensgebied respectievelijk op de Spree-oevers aan de west- (Marie-Elisabeth-Lüders-Haus) en oostkant (Paul-Löbe-Haus) van de voormalige grens. Door middel van een voetgangersbrug zijn de parlementsgebouwen met elkaar verbonden en is het ook een symbool voor het samengroeien van West- en Oost-Duitsland.
Hier zie je het Marie-Elisabeth-Lüders-Haus in het voormalige West-Berlijn.
Het Reichstaggebouw werd door Paul Wallot (1841 – 1912) gebouwd. De eerste zitting vond er in 1894 plaats. Toen er in 1933 brand werd gesticht, was dat voor de Nationaal Socialisten een teken om een einde te maken aan de democratie. In de Tweede Wereldoorlog werd de Reichstag vervolgens zwaar verwoest. In 1991 stemde de meerderheid in de Duitse Bundestag ervoor om terug te keren naar de Reichstag in Berlijn. Een pand met een veelbewogen geschiedenis. Inmiddels is de Reichstag weer helemaal opgeknapt, heeft het een glazen koepel gekregen (die je gratis na online aanmelding kunt bezoeken) en liggen er vrolijke toeristen voor de Reichstag in het gras.
Tijdens de Duitse tweedeling kwam de Reichstag in de Britse zone in West-Berlijn te liggen, de kasseien in het asfalt laten ook hier het exacte verloop van de Berlijnse Muur zien. In de Reichstag vond toentertijd een tentoonstelling plaats over de geschiedenis van het pand en het was voor toeristen vaste prik om een bezoekje te brengen aan het pand met uitzicht over de Berlijnse Muur.
Tijdens de Duitse tweedeling werd de Brandenburger Tor ingesloten. Hoewel de Brandenburger Tor zich officieel op DDR-grondgebied bevond, werd de poort ingesloten door de Berlijnse Muur aan de westkant en de Hinterlandmauer aan de oostkant. Terwijl de DDR-vlag trots op de poort prijkte waren het enkel de Oost-Duitse grenssoldaten die bij de Brandenburger Tor konden komen.
In 1987 sprak de toenmalige Amerikaanse president Ronald Reagan bij de Brandenburger Tor. Zijn historische woorden waren met opzet ook in Oost-Berlijn te horen:
“Generalsekretär Gorbatschow, wenn Sie nach Frieden streben – wenn Sie Wohlstand für die Sowjetunion und für Osteuropa wünschen – wenn Sie die Liberalisierung wollen, dann kommen Sie hierher zu diesem Tor.
Herr Gorbatschow, öffnen Sie dieses Tor!
Herr Gorbatschow, reißen Sie diese Mauer nieder!”
Ruim twee jaar later werd er gehoor gegeven aan zijn woorden en viel de Berlijnse Muur. De Brandenburger Tor werd het symbool voor de Duitse eenwording. Altijd als ik onder de Brandenburger Tor fiets denk ik er weer aan hoe bijzonder het eigenlijk is dat ik nu zo vrij onder de poort door kan fietsen.
Ooit was Potsdamer Platz het grootste verkeersknooppunt van Europa. Tijdens de Koude Oorlog kwam, het in de Tweede Wereldoorlog verwoeste, Potsdamer Platz precies op de grens te liggen. Na de val van de Berlijnse Muur werd Potsdamer Platz ineens de grootste bouwput van Europa. Inmiddels vind je hier een verzameling aan moderne architectuur en nog maar een paar stukken Berlijnse Muur die herinneren aan de bewogen geschiedenis van het plein. Stukken Berlijnse Muur vallen in het niet tussen de grote kantoorpanden en dienen als achtergrond voor menig vrolijke toeristenfoto.
Brrr, die kauwgom. Kunnen mensen daar eens mee stoppen?
In een zijstraatje achter Potsdamer Platz vind je een van de oudste overgebleven DDR-wachttorens. Het is een van de weinige observatietorens die nog over is (in totaal waren het 302 torens). De toren is onlangs helemaal opgeknapt en in originele staat teruggebracht door een private investeerder. Op mooie dagen kun je de toren in, een bijzondere en spannende ervaring. Toen ik bovenin de toren stond had ik even het gevoel dat mijn keel werd dichtgeknepen. Zo’n beklemmend gevoel om op de plaats te staan waar grenssoldaten moesten schieten op zo’n beetje alles wat bewoog.
Lees hier meer over mijn bezoek aan de wachttoren in de Erna-Berger-Straße.
Achter de Martin-Gropius-Bau staat een van de langste stukken overgebleven Berlijnse Muur. Hier heeft een van de meest bizarre vluchtpogingen plaats gevonden: in 1965 probeerde een familie uit Leipzig vanaf het Hauses der Ministerien met een zelfgemaakte kabelbaan over de muur te vliegen. Langs het 200 meter lange stuk muur vind je meer informatie over de Berlijnse Muur. Dat de muur er hier zo gehavend uitziet is te danken aan de vele Mauerspechten; met hamer en beitel zijn er veel stukken uit de muur gehakt om in de jaren ’90 als souvenir te verkopen. Tegenwoordig zijn de zeldzame stukken Berlijnse Muur die over zijn gebleven beschermd.
De voormalige grensovergang Friedrichstraße, beter bekend als Checkpoint Charlie, lijkt tegenwoordig weinig meer op de grenspost van vroeger. Een replica van de grenspost, verkleede grenswachters en extreem veel toeristen zorgen er echter voor dat je Checkpoint Charlie toch niet onopgemerkt voorbij kunt fietsen. Het Mauermuseum kun je wat mij betreft beter overslaan (ouderwets en ongeorganiseerd museum) maar in de Friedrichstraße vind je enkele informatieborden en foto’s die wel de moeite waard zijn. Ook de Asisi panorama vond ik mooi om eens te bezoeken. Doorgaans fiets ik hier liever heel snel voorbij, al slalommend om de toeristen heen… Wat mij betreft zijn er veel interessantere plekken om meer te weten te komen over de Koude Oorlog dan het circus bij Checkpoint Charlie.
Het kantoor van Axel Springer (de grootste uitgeverij in Duitsland) werd direct langs de grens van de Berlijnse Muur in West-Berlijn gebouwd, dat is geen toeval. Oprichter Axel Springer himself komt oorspronkelijk uit Hambrug maar wilde zijn media-imperium opbouwen in West-Berlijn nabij de Kochstraße, daar waar zich het journalistieke hart van Duitsland al tijdens de oorlog bevond. Door middel van een lichtkrant wilde Axel Springer vrij nieuws in het oosten zichtbaar maken. De DDR reageerde meteen en bouwde een stel hoge flats om het uitzicht op het Axel Springer Hochhaus te versperren.
Axel Springer heeft altijd in de hereniging van Duitsland geloofd maar heeft het helaas nooit meer zelf kunnen meemaken.
Let ook hier weer op de kasseien in het asfalt die het verloop van de Berlijnse Muur aangeven. Op veel plekken langs de Berliner Mauerweg zie je dat er veel nieuwbouw is ontstaan, dat is ook hier het geval.
Ook in de Zimmerstraße zijn de kasseien zichtbaar. De muur liep hier vlak langs de voordeur van vele West-Berlijners.
De gaten die het grensgebied hebben achtergelaten worden langzaam opgevuld, maar op veel plekken langs de voormalige grens zie je nog open plekken met vooral heel veel niets. De Fernsehturm verraadt dat je hier midden in het centrum van Berlijn bent, ondanks dat het niet zo voelt. Voor dit stuk braakliggende terrein is nog geen investeerder gevonden.
Hoek Kommandantenstrasse / Alte Jakobstrasse.
Het voormalige Luisenstädtische Kanal (hierboven op de foto te zien) verbond ooit de Spree met het Landwehrkanal om bouwmaterialen te kunnen vervoeren. Omdat het water hier veelal stil stond en stonk als een otter is er besloten het kanaal in 1926 uit hygienische overwegingen droog te leggen. Het voormalige kanaal diende als grensverloop tussen Mitte en Kreuzberg.
Na de val van de Berlijnse Muur zijn de Engelbecken weer mooi aangekleed en kun je hier heerlijk wandelen of een drankje doen aan het water in het Café am Engelbecken.
Vervolgens rijd je direct op de St.-Thomas-Kirche af, het is één van de oudste katholieke kerken in Berlijn waar tegenwoordig naast kerkdiensten ook tentoonstellingen plaats vinden. Achter de kerk vind je het Kunsthaus Bethanienhaus, een voormalig ziekenhuis dat tegenwoordig voor tentoonstellingen en als restaurant (3 Schwestern – fijne Duitse keuken) gebruikt wordt.
Het Baumhaus an der Mauer is niet alleen een bijzondere verschijning omdat er een boom door het huis groeit. Deze woning van de Turkse Osman Kalin stond op Oost-Berlijns grondgebied maar stond toch, om praktische redenen, aan de westkant van de Berlijnse Muur. Kalin kon zijn gang gaan omdat zowel West- als Oost-Duitse politie niets met zijn bijzondere situatie deed. Hij gebruikte het stuk niemandsland om groente en fruit te kweken en bijzonder genoeg staat het Baumhaus er nog steeds.
Via de Schillingbrücke geraak je in de Mühlenstraße. Vanaf de Schillingbrücke zie je Oost-Berlijn (Friedrichshain, hier links van het water), West-Berlijn (Kreuzberg, hier rechts van het water) en een voormalige grensovergang in de verte (Oberbaumbrücke). De Berlijnse Muur liep hier vlak langs de Spree.
De Mühlenstraße is nu vooral bekend als East Side Gallery. Dit stuk Berlijnse Muur is het langste overgebleven stuk Berlijnse Muur en staat tussen Ostbahnhof en de Oberbaumbrücke. Dit stuk muur is tevens een mooie open air gallery met kunstwerken van 100 internationale kunstenaars. Indrukwekkend zijn onder andere de beelden van een Trabi die door de muur rijdt en een stuk muur dat door een enorme mensenmassa wordt doorbroken. Doordat dit stuk muur aan een drukke straat lag, is het weinig ten prooi gevallen aan Mauerspechten.
Tegenwoordig is de East Side Gallery naast een geliefde toeristenattractie ook geliefd onder Berlijners die de voormalige patrouilleweg gebruiken als park.
Bij strandbar Yaam kun je op de voormalige grens genieten van een muziekje, hapje en drankje.
Blik op de Oberbaumbrücke, voormalige grensovergang.
Ondanks dat deze fietstocht maar 18 kilometer lang is, heb ik er de hele middag over gedaan. Ik heb flink wat tijd uitgetrokken om de bezienswaardigheden, informatieborden en monumenten onderweg te bekijken en vind ik ook zeker de moeite waard. Sowieso raad ik iedereen die meer te weten wil komen over de geschiedenis en het verloop van de Berlijnse Muur aan om (een stuk) van de Berliner Mauerweg te fietsen en meerdere documentatiecentra te bezoeken. Let onderweg ook op de (kleine) details, die maken vaak nog het meeste indruk. Die onbekende stukken Berlijnse Muur die je ineens tegenkomt. Het oversteken van voormalige grenspost waar niets meer van te herkennen is. Of het vinden van ingegraveerde konijnen die wel vrij waren…
Dag Marjolein
Wat een fijne blog, met prachtige foto’s. Ik ontdekte hem toen ik net terug kwam van 10 dagen Berlijn, toen ik een beter beeld probeerde te krijgen van hoe de muur loopt. Ik moet beslist terug! Zoveel niet gezien. Dank je wel.
Hai Angelie,
dank je wel! Berlijn is altijd wel een bezoekje waard, je blijf hier namelijk nieuwe dingen ontdekken. Dat is de reden waarom ik de stad ook zo tof vind. Om echt een gevoel te krijgen van waar de muur de stad scheidde, raad ik absoluut aan een stuk van de Mauerweg te wandelen (in het centrum) of te fietsen (als je langere afstanden wilt afleggen). Erg interessant wat je allemaal tegenkomt onderweg! Je kunt er zelfs voor kiezen om met een fietstour langs de muur van Baja Bikes mee te gaan. Zo hoor je ook nog een hoop achtergrondinformatie.
Groetjes,
Marjolein
Je verbaast me toch telkens weer met je fantastische blog/site. De bakstenen muur aan de Liesenstrasse ben ik al tientallen keren langs gefietst, dankzij jou is mijn kennis van de Berlijnse Muur weer verrijkt…
Dat vind ik een mooi compliment. Bedankt Eric! Ik vond het ook wel bijzonder dat de muur (op meerdere plekken trouwens) dwars over een begraafplaats stond en dat het steen werd gebruikt voor de patrouilleweg. Ook een interessant feitje dat veel mensen niet kennen.
Marjolein,
Allereerst complimenten voor je blogs lees er graag in, gaarne had ik wat advies van je voor een mauertour per fiets.
We willen in het voorjaar weer naar Berlijn en dan ook zo’n tour maken, we zijn redelijk bekend in Berlijn maar nog niet per fiets, we willen de muur helemaal rijden.
De bedoeling is om dat in 3 dagen te doen, met als uitvalsbasis Hotel Amano Auguststrasse, waar we al eerder zijn geweest.
De vraag is is dit in 3 dagen te doen, er van uitgaande dat we dagelijks weer terugrijden naar het Hotel en wat is dan de beste optie hoe te rijden.
We zijn geoefende fietsers die niet schrikken van afstanden van 50 km per keer, maar we willen ook ruimschoots de tijd nemen voor bezichtigingen.
Hoor graag van je.
Hoi Nico,
tof dat jullie de hele route willen fieten! Drie dagen moet opzich te doen zijn, zeker als je op tijd vertrekt. De meeste bezienswaardigheden vind je in het centrum, het mooiste stuk vond ik rondom Potsdam en de noord/westkant van de route. Voor die stukken zou ik dus wat meer tijd uittrekken.
Je zou bijvoorbeeld deze drie etappes kunnen fietsen:
1) Nordbahnhof -> Schönefeld
2) Schönefeld -> Staaken
3) Staaken -> Nordbahnhof
Ik raad aan de fietskaart van Bikeline te gebruiken (ik heb deze zelf ook gebruikt). Daarin kun je de exacte route vinden (handig voor als de bordjes ontbreken), meer informatie over de bezienswaardigheden/gebieden waar je langskomt en informatie over de beste opstappunten met het OV. Ik raad aan om de fiets mee te nemen in het OV naar het beginpunt en vanaf het eindpunt van je route (behalve Nordbahnhof, da’s niet ver van de Auguststraße).
Succes en groetjes,
Marjolein
Hoi Marjolein,
Dank voor je reactie op de mauertour, ik heb de route met dank aan je blog al uitgezet.
Ik heb de 1e etappe Nordbahnhof – Schonefeld iets verlengd naar Lichtenrade wordt dan ca 48 km, vandaar naar het Hotel via d S5 uitstap Friedrichstrasse en de andere dag weer terug naar Lichtenrade
De 2e etappe wordt dan Lichtenrade – Staaken ca 62 km., vandaar naar het Hotel via de S5 Spandau – Friedrichstrasse en de andere dag weer naar Spandau.
De 3e etappe Staaken – Nordbahnhof ca 56 km. Totaal ca 166 km.
Ik ga er van uit dat ik in elke S U bahn terecht kan met mijn fiets
Ook zag ik dat bij de Wannsee naar Staaken, ik gebruik moet maken van een overtocht per boot klopt dat, of is er ook een brugverbinding.
Is mijn redenatie logisch, of heb ik iets over het hoofd gezien
Hoor graag,
Groetjes,
Nico
Dat klinkt als een mooie route! Hierbij antwoord op jouw vragen:
1) De begin- en eindpunten die op berlin.de staan aangegeven zijn allemaal makkelijk met het OV te bereiken. Voor Schönefeld kun je met de U7 reizen naar Lipschitzallee, voor Staaken kun je met de trein naar station Berlin-Staaken (vertrekt vanaf Hauptbahnhof).
2) Je kunt inderdaad gebruik maken van de veerboot bij Wannsee, dat hebben wij ook gedaan. Je kunt ook fietsen, maar dat is een behoorlijk stuk om. Je wijkt zo wel iets af van de daadwerkelijke route maar het is wel iets sneller (en bovendien is het een mooie route met de veerboot).
Wauw, geweldig!! Supermooie reportage. Ontzettend interessant, met dit soort stukken krijg je mij in ieder geval ontzettend nieuwsgierig om dit soort dingen zelf eens te doen in Berlijn. Naast dat ik Berlijn een ongelofelijke ‘hippe’ en ‘jonge stad’ vind is alle indrukwekkende historie voor mij echt fascinerend en draagt dit absoluut mee aan mijn liefde voor de stad! Kan niet wachten op de volgende delen. Door jouw blog raak ik, naast mijn eigen ervaringen, steeds enthousiaster en enthousiaster over Berlijn!
Wat een toffe en enthousiaste reactie Menno, dankjewel! Die verscheidenheid van Berlijn trekt mij ook zo aan, een stad met een rijke historie die nog volop in ontwikkeling is. Hier raak je gewoon nooit uitgekeken (denk ik)!
Hallo marjolein
ik weet niet hoe je het doet maar ik blijf nog steeds onder de indruk van je blog, en opzich heb ik een hekel aan veel tekst te moeten lezen maar de manier waarop je schrijft blijf ik toch steeds geintresseerd, prachtig ga zo door
Wat een mooi compliment. Bedankt Jasper! Ik probeer het altijd kort te houden maar voor ik het weet zit ik op de paar honderd woorden, haha. Er is gewoon zoveel interessants over te vertellen!
Natuurlijk ken je de film Lola Rennt van regisseur Tom Tykwer. Daarin rent hoofdpersoon Lola her en der door Berlijn, met name over de Oberbaumbrücke. Te zien op youtube, waarbij deze interessante opmerking (in het Engels) geplaatst werd:
“The protagonist of this film, Lola, flees from one side of the Oberbaumbrücke to the other in three attempts to escape her entrapment in the deadly situation in which her and her boyfriend are found; with her third flight, she successfully escapes her entrapment. This represents the flights of East Germans from one side of the Berlin Wall to the other in their many attempts to escape their entrapment in the German Democratic Republic; they also successfully escape their entrapment after the fall of the Berlin Wall in 1989.”
Het is een prachtige serie Marjolein en mag ik er persoonlijk aan toevoegen dat je steeds beter gaat fotograferen? Je hebt echt oog voor detail en weet heel veel plekken interessant in beeld te brengen, compliment.
Wat betreft die Bornholmer Strasse, wat ik zo bijzonder vind aan het moment dat daar de Muur “viel” zeg maar was dat tijdens het wachten op nadere instructies de grenswachten opdracht kregen om oproerkraaiers en mensen die per sé door de grens heen wilden erdoor te laten maar dan wel definitief. Je mocht dan ook nooit meer terugkeren. Stempel in je paspoort zodat de toegang zou worden geweigerd als ze terugkwamen etc. Ik vond dat een bijzonder beklemmend moment, er zijn dus inwoners geweest die op dat moment het besluit hebben genomen om huis en haard achter te laten. Natuurlijk zullen ze na het openen van de slagbomen die avond weer zijn teruggekeerd, maar toch. Kun je nagaan hoezeer mensen verlangden naar de vrijheid. Ik vond er een mooi stukje video over: http://www.youtube.com/watch?v=3bN9ZRj3NBs
Ik ben benieuwd hoe de volgende serie wordt wanneer je in het zuiden terechtkomt bij Lichtenrade, daar ben ik zelf voor het eerst door de Muur gekropen die toen net een paar uur eerder was geopend.
Hai Niels, dankjewel! Tof om te horen! Dat fotograferen is echt een passie geworden en het is fijn dat je dat terug ziet in de foto’s.
Ik hoorde ook over een stel met kinderen dat besloot via de Bornholmer Straße naar West-Berlijn te reizen. De vrouw mocht na een snel bezoek aan de Ku’damm wel weer terugkeren, de man niet. Hij was inderdaad te opstandig geweest, zonder dat hij zelf überhaupt wist dat hij met die stempel niet meer mocht ‘einreisen’. Terwijl de kinderen thuis op hun wachtten. Heel bizar!
Het volgende stuk heb ik inderdaad langs Lichtenrade gefietst (Oberbaumbrücke – Teltow). Zal snel aan de slag gaan met de foto’s van de tweede etappe!
Dit verhaal zit ook in bovenstaande docufilm (Enkel in Duitsland, of met een duitse proxy te bekijken): http://www.daserste.de/unterhaltung/film/filmmittwoch-im-ersten/videos/bornholmer-strasse-108.html
Erg leuk! Wij waren vorig jaar met de kerst in Berlijn. Heerlijk, met al die kerstmarkten. Deze kerst wordt het waarschijnlijk iets anders, maar toch snel weer eens naar Berlijn.
Vandaag al een stuk langs de (nog niet verlichte) route van komend weekend gelopen. Morgen nog een flinke wandeling voor de boeg! :-)
Gaaf! Hoe vond je het? Ik twijfel of ik de verlichte route dit weekend ga wandelen of fietsen. Denk dat wandelen misschien toch beter is omdat er waarschijnlijk veel mensen op pad zullen zijn… Ben er nog niet helemaal over uit!
Erg gaaf!, vooral ’s avonds en gelukkig werkt het weer ook mee. Wij hebben nu de hele route gehad, lopend en deels gefietst. De verhalen op de route schetsen een goed beeld van hoe het leven in Oost- en West Berlijn ten tijden van de muur moet zijn geweest. Indrukwekkend!
Heel mooi dat je de moeite hebt genomen en het doel hebt gesteld de mauerweg af te fietsen. Brengt weer wat prachtige plaatjes en verhalen! De kleuren van de huizen bij de Bosebrucke vind ik speciaal, het springt eruit op de foto. En inderdaad, dat zal het vroeger ook wel gedaan hebben. Ik wil heel graag eens naar het Mauerpark, ziet er echt heel erg gezellig uit. Eens een bbq doen op een mooie nazomerdag lijkt me heerlijk. En die schommelfoto, prachtig! Apart trouwens dat station Friedrichstrasse als enige door het oosten en westen werd gebruikt. Wist ik niet. En Triest eigenlijk dat de verdeling zelfs begraafplaatsen moest treffen. De hele split was al vreselijk genoeg, laat degene die dit leven verlaten hebben toch in rust. Achja. Ik kon het helemaal voelen toen je schreef dat je het gevoel had dat je keel werd dichtgeknepen in de DDR-wachttoren. Indrukwekkend lijkt me dat. Heb ook even naar de plaatjes naar het verwezen artikel gekeken, super! Checkpoint charlie is inderdaad wel een circus, iedereen die voor de eerste keer met me mee komt naar Berlijn moet natuurlijk even daar worden rondgeleid. Volgende keer laat ik ze dit artikel zien ;) Ik liep laatst toevallig bij de east side gallery, zonder het te plannen eigenlijk, er reed gewoon geen bus vanaf Ostbahnhof dus ik besloot maar die richting op te lopen. Maar je kunt er heel gezellig langs het water zitten inderdaad! Ik heb even lekker zitten genieten van een drankje aan het water. En “maar” 18 km, toch wel een aardig stuk. Maar zoveel te zien natuurlijk. Geweldig artikel Marjolein! Ik moet maar weer eens fietsen gaan oefenen …
Echt de moeite waard om de route eens te fietsen. Je kun natuurlijk ook etappes wandelen, maar net wat je zelf wilt (en hoeveel tijd je hebt ;-)). Maar ik raad in ieder geval aan eens een bezoekje te brengen aan het Mauerpark en de wachttoren in de Erna-Berger-Straße. Twee totaal verschillende ervaringen, maar juist daarom is de route ook zo bijzonder. Je ziet zo veel verschillende dingen!
Prachtig. Eén van jouw beste blogs, Marjolein. Meer hoef ik hierover niet te zeggen. Ik zou uren zo’n soort teksten kunnen lezen. Jouw stijl is bijzonder; je proeft jouw enthousiasme en hoe veel plezier je eraan hebt met anderen jouw weten te delen. Danke dafür.
Jij bedankt voor het lezen en je reactie Daniel, fijn om te horen! Er komt nog meer aan, want de delen 2, 3 en 4 wil ik ook nog op mijn blog plaatsen.