Mijn doel was om de hele Berliner Mauerweg te fietsen in 2014. Dat lukte! Voor 9 november 2014, precies 25 jaar na de val van de Berlijnse Muur, tikte ik de 160 kilometer aan. Exclusief verkeerd gereden kilometers. Vier etappes reed om om de gehele fietsroute rondom het voormalig ingebouwde West-Berlijn te fietsen.
Vandaag doe ik verslag van de vierde en tevens laatste rit rit. Nu ik erop terugkijk misschien ook wel de mooiste rit. Het verslag liet even op zicht wachten maar… beter laat dan nooit! Toch? Wat ik allemaal tegenkwam tijdens mijn rit van de voormalige grensovergang Staaken naar de voormalige grensovergang Bornholmer Straße lees je in dit artikel. Spoiler: twee wachttorens, prachtige natuurgebieden en indrukwekkende monumenten die herinneren aan meerdere treurige vluchtpogingen.
De Berliner Mauerweg
Tussen 2002 en 2006 heeft de stad Berlijn een fietspad aangelegd dat zo dicht mogelijk langs het verloop van de Berlijnse Muur ligt. Grote delen fiets je letterlijk op de voormalige Todesstreifen: de strook grond tussen de Grenzmauer, de bekende Berlijnse Muur die grensde aan West-Berlijn, en de Hinterlandmauer, de muur aan de oostkant. Andere delen van de Mauerweg fiets je daar iets omheen, omdat de grens zich bijvoorbeeld op het water of op huidig privétrerrein bevindt. Maar of je nou direct op de Todesstreifen fietst of vlak daarnaast, op heel veel plekken doet bijna niets meer herinneren aan de Koude Oorlog. Bijna de hele Berlijnse Muur is verdwenen, inclusief prikkeldraad, wachttorens en bewegingssensoren.
Toch kom je tijdens de route – als je goed oplet – ontelbaar veel muurresten, DDR-wachttorens, monumenten, gedenkstenen en informatieborden tegen. Samen vormen ze één van de meest interessante openluchtmusea van Berlijn. De geschiedenis ken je uit boeken en films, maar wordt pas echt tastbaar als je het zelf kunt zien. Of in ieder geval de restanten daarvan. Daarom kan ik absoluut aanraden om de route, of een deel daarvan, te fietsen. Het is een grote ontdekkingstocht waarbij je zelf kunt besluiten hoeveel en hoe uitvoerig je alles bekijkt.
De Berliner Mauerweg staat aangegeven met bordjes maar het is raadzaam om een goede fietskaart te gebruiken omdat de bordjes wel eens ontbreken (of zag ik ze gewoon over het hoofd?). Zelf had ik de fietskaart van Bikeline altijd op zak en dat bleek menig maal mijn redder in nood.
Mijn route – etappe 4
In Staaken eindigde mijn vorige fietsrit, en begon ik mijn vierde etappe. Het was misschien wel de mooiste, meest interessante en verrassendste etappe van allemaal. Met prachtige bodpaadjes, voormalige observatietorens, idyllische strandjes en rustige woongebieden was dit een van de meest veelzijdige stukken. De dichtheid aan bezienswaardigheden is langs de Mauerweg in Mitte en Kreuzberg dan misschien wel het hoogst, maar als je dat al hebt gezien, of de toeristenmassa’s wilt vermijden, dan is deze route echt wat voor jou!
De gehele Berliner Mauerweg is 160 kilometer lang en in 14 afzonderlijke routes – met een lengte variërend van 7 tot 21 kilometer – opgedeeld. Elk begin- en eindpunt van de routes is eenvoudig met het openbaar vervoer te bereiken zodat je niet gedwongen bent de gehele route op één dag te fietsen. Dat zou ook zonde zijn, want dan heb je nooit tijd genoeg om alle interessante dingen die je onderweg tegenkomt, te kunnen bekijken. Je fiets kun je tegen betaling van een Fahrradticket in de trein, S-Bahn en U-Bahn meenemen.
Ik arriveer op treinstation Staaken (1900), het deed tijdens de Koude Oorlog dienst als grensstation voor transitverkeer tussen West-Berlijn en het noorden (richting Hamburg). Om met de trein vanuit West-Berlijn naar de DDR te reizen moesten de reizigers een controlestation passeren. De DDR tolereerde dit in de zomer, maar dan diende de transitreis wel tussen zonsopkomst en zonsondergang plaats te vinden. Natuurlijk werd ook goederenverkeer hier streng gecontroleerd.
Het was even een rit van Friedrichshain naar Staaken maar het zonnetje scheen en mijn rit kon beginnen! Ik begon midden in een typisch West-Berlijnse woonwijk en van sporen van de Berlijnse Muur leek bijna geen sprake.
In de vorm van muursegementen staan in Staaken informatieborden met foto’s over hoe dit gebied er tot 1989 uit heeft gezien. Het blijft onvoorstelbaar om te zien wat er allemaal is veranderd.
Wist je trouwens dat de geallieerden na de Tweede Wereldoorlog hebben afgesproken dat elke bezettingsmacht een luchthaven zou krijgen? De Russen Schönefeld, de Amerikanen namen Tempelhof onder hun hoede, Tegel kwam in de Franse bezettingszone te liggen en de luchthaven Gatow in Staaken werd van de Britten. Net als luchthaven Tempelhof heeft Gatow dienst gedaan als luchtbrug, daarnaast landde hier zo’n 1/3 van de militaire vluchten van de geallieerden. Luchthaven Gatow is vandaag de dag niet meer in gebruik maar je kunt er wel het Militärhistorisches Museum bezoeken.
Langs veel doorgaanswegen staan informatieborden met de exacte datum en tijd waarop de grens op die betreffende plek openging. De Berlijnse Muur viel officieel op 9 november en vlak voor middernacht geraakten de eerste Oost-Duitsers via de grensovergang bij de Bösebrücke naar West-Berlijn. Zoals je op bovenstaand bord kunt zien, duurde het nog wel bijna een dag voordat mensen ook in Staaken vrij naar het westen konden reizen:
Hier waren Deutschland und Europa bis zum 13. November 1989 um 18 Uhr geteilt.
Hier waren Duitsland en Europa tot 13 november 1989 om 18:00 uur gedeeld.
Het is 4 oktober 2014 als ik deze route fiets. Een mooie zonnige nazomerdag en ik kom dan ook veel andere wandelaars en fietsers tegen onderweg.
Het Spandauer Forst is een natuurgebied bij de West-Berlijnse wijk Spandau. Als je de Berliner Mauerweg fietst, kom je er deels doorheen. Met een enorme veelvoud aan bomen is het een van de grootste bosgebieden van Berlijn en tevens beschermd natuurgebied. Omdat een groot deel van het bos door de DDR was geblokkeerd, konden hier bomen- en plantensoorten groeien zonder daarbij gestoord te worden door de mensheid. Heeft dat regime toch nog iets positiefs voort gebracht…
In mijn eerdere blogposts schreef ik het al: een mountainbike is geen overbodige luxe. Je stadsfiets (en je kont idem dito) zou het nog wel eens zwaar kunnen krijgen op al die hobbelige bospaadjes. En ja, ik kan het weten ;-).
Ik kom deze informatieborden ter nagedachtenis aan de Maueropfer Helmut Kliem en Klaus Schulze tegen. Keer op keer zie je zulke borden tegen langs de weg, keer op keer vertellen ze een ongelooflijk verhaal. Helaas zijn dit ware verhalen van een vreselijke geschiedenis. In totaal zijn er 138 dodelijke gevallen bekend van vluchtpogingen naar het westen. Elk nummer staat voor een gruwelijk verhaal en ik vind het goed dat al deze verhalen op de plek waar de incidenten hebben plaats gevonden in leven worden gehouden.
Helmut Kliem kwam om het het leven op 13 november 1970 toen hij zijn vrouw en kind wilde ophalen. Hij reed verkeerd en dat had desastreuze gevolgen voor hem. Een verkeerde straat inslaan kan iedereen gebeuren. Helaas reed Helmut recht op dé muur af. Toen hij 10 meter daarvoor tot stilstand kwam, losten de grenssoldaten zeven schoten. Hij overleed aan zijn verwondingen.
Klaus Schulze had het helemaal gehad met de DDR omdat deze hem beschuldigde niet ijverig te zijn. Toen hij met een ladder over de muur klom en de bewegingssensoren raakte, kwamen de grenssoldaten in actie. Ook voor hem had dat de dood tot gevolg.
Geregeld kom je deze bordjes tegen onderweg. Hier kun je exact zien waar de Grenzmauer en de Hinterlandmauer stonden en waar de Berliner Mauerweg loopt.
Bij vlagen doet het landschap me een beetje aan Nederland denken. De omgeving rondom Berlijn is dan ook vrij vlak en geliefd bij wielrenners. Dat komt omdat veel stukken van de Berliner Mauerweg, veelal de goed begaanbare stukken, zijn aangesloten op het fietswegennet. Je merkt precies wanneer er een fietsknooppunt aankomt want dan is het gelijk wat drukker. Dat is relatief, want dat betekent vooral dat je niet helemaal in je uppie op pad bent, zoals dat het grootste gedeelte van de tijd het geval is.
Met deze fiets heb ik 160 kilometer Berliner Mauerweg, en nog heel veel andere fietstochtjes in Berlijn, overleefd. Ik zou aanraden om een exemplaaar mét vering te nemen.
Onderweg zijn er genoeg opties om lekker te picknicken.
Het is een prachtige route om in de herfst te fietsen.
Op een gegeven moment verandert het landschap van bosrijk in waterrijk. De Berliner Mauerweg voert je vlak langs de Havel, het minder bekendere zusje van de Spree, richting Hennigsdorf.
De strandjes onderweg nodigen uit tot een kleine pauze. En een selfie. Hoi!
Terwijl ik bij de Biergarten even een Apfelschorle naar binnen werk, schiet ik helemaal in de vakantiemodus. Er is zon, zee (nou ja, water) en strand. Je zou bijna vergeten dat je je op voormalig Sperrgebiet bevindt. Nog even over de aanwezigheid van eten en drinken onderweg… Da’s vrij beperkt. Daarom raad ik aan om genoeg eten en vooral drinken mee te nemen onderweg.
Maar net als ik bijna vergeet dat ik deze route fiets om restanten van de Berlijnse Muur te vinden, stoot ik tegen deze voormalige wachttoren: de Grenzturm Nieder Neuendorf. Zo zie je maar dat de geschiedenis nooit ver weg is in Berlijn.
De voormalige wachttoren is omgebouwd tot museum en de permanente tentoonstelling ‘Ständige Ausstellung zur Geschichte der Grenzanlagen zwischen den beiden deutschen Staaten‘ kun je gratis bezoeken. Op verschillende etages wordt uitgelegd wat er allemaal in de wachttorens gebeurde. Dit was een zogenaamde Führungsstelle, vanuit hier werden andere wachttorens in de omgeving aangestuurd.
Hoewel de toren volledig gemoderniseerd is, krijg ik toch een beklemmend gevoel in de toren. Het smalle trappetje maakt me bijna claustrofobisch maar is is vooral de gedachte aan de grenssoldaten, die hier 24/7 de wacht hielden, die me ongemakkelijk laat voelen. Het uitzicht dat ik nu uit de toren heb, hadden zij ook.
Bij deze wachttoren zijn twee mensen om het leven gekomen. De 20-jarige Peter Kreitlow werd door Sovjetsoldaten tijdens een vluchtpoging in 1963 dood geschoten. De 25-jarige Frantiscek Piesik lukte het in 1967 weliswaar in de Havel te springen, zijn krachten bleken helaas te zwak om naar de overkant van de rivier te zwemmen. Twee weken later werd zijn lichaam aan de westkant van de rivier gevonden. Helaas was het voor hem toen al te laat…
Ik vervolg mijn weg over de voormalige Kolonnenweg van de Oost-Duitse grenstroepen. Toch voelt het meer als een doorsnee vinexwijk dan een voormalig stuk Sperrgebiet. Net als bij de East Side Gallery, verbaast het me dat er mensen zijn die op zo’n stuk grond willen wonen.
Ik geniet van de laatste blikken op de Havel. Als ik dit zie kan ik het me toch wel weer voorstellen dat mensen hier willen wonen. De omgeving is namelijk prachtig – het is er rustig en natuurrijk, absoluut – maar de gedachte aan de geschiedenis. Ik weet niet… Ik zou er niet willen wonen.
Het volgende stuk wordt gekenmerkt door industriegebieden, havens en moestuintjes.
Ik ben nog op de goede weg.
Tijden veranderen. Het valt me ook tijdens deze fietsrit op hoeveel nieuwbouw er uit de grond wordt gestampt rond het voormalige grensgebied.
Deze weg bleef zelfs tot 13 januari 1990 geblokkeerd.
Het leuke aan de Berlijnse buitenwijken vind ik het dorpse gevoel. Onderweg kom ik regelmatig marktstands tegen van boerderijen om de hoek. Helaas passen mijn weekboodschappen niet in mijn mandje maar een paar frambozen voor onderweg gaan er wel in!
Grote stukken fiets ik helemaal in mijn eentje. Niemand op de weg!
De Invalidensiedlung is een verzameling van 50 gebouwen met een bijzondere architectuur en vooral een bijzondere geschiedenis. Het nazi-leger liet dit complex in 1937 bouwen als uitbreiding voor andere Invalidenhäuser in Berlijn, om oorlogsslachtoffers met lichamelijke beperkingen onder te brengen.
De Invalidensiedlung voelt als een dorp op zich, met allemaal soortgelijke huizen in typische jaren ’30 bouwstijl.
Ook deze weg werd pas maanden na de val van de Berlijnse Muur geopend.
De tweede wachttoren die ik tegenkom is de ‘Wachturm Deutschen Waldjugend‘ en staat midden in het bos. In 1952 hadden de Sovjets de boel hier al afgesloten, in 1961 volgde de Berlijnse Muur. De wachttoren (Führungsstelle Bergfelde) kwam echter pas in 1980 en bood plaats aan twee grenssoldaten en een officier. Zoals elke toren was deze ook dag en nacht bezet.
Deze wachttoren kun je helaas niet van binnen bezichtigen. Toch is het al een belevenis op zich om deze wachttoren in het bos tegen te komen. Het is zo bizar om te bedenken dat er tijdens de Koude Oorlog om de 500 meter een wachttoren langs de grens stond. Daarvan zijn er nu nog maar een handjevol van over. Hadden Marian Przybila en Helga Garduhn, twee leraren uit Berlijn en Brandenburg, zich vlak na de val van de Berlijnse Muur niet ingezet voor het behouden van deze wachttoren, dan had dit exemplaar waarschijnlijk ook foetsie geweest. Samen met geïnteresseerden en natuurliefhebbers uit de buurt hebben ze het niet alleen gered om de toren te behouden, maar ook om de Todesstreifen hier met bomen te beplanten. De toren wordt tegenwoordig gebruikt als opslagplaats voor tuiniergereedschap.
Na zo’n kilometer of 40 begin ik het aardig in mijn benen te voelen. De zon in mijn gezicht (en de gedachte dat er toch geen station in de buurt is) motiveert om gewoon vrolijk door te blijven trappen. De Berliner Mauerweg is echt een aanrader voor liefhebbers van geschiedenis én natuur.
Nog meer nieuwbouw.
In de Oranienburger Chaussee kom ik een muursegment tegen dat als gedenksteen voor de overleden Herbert Bauer en Michael Bittner dient. Het muursegement is voorzien van een houten kruis en een gedenkplaat.
De politie-agent Herbert Bauer overleed op 25 december 1952 (negen jaar voor de bouw van de Berlijnse Muur) bij een schietpartij met Sovjetsoldaten. Hij wilde bezoekers uit West-Berlijn beschermen voor intimidaties door dronken soldaten. Zij reageerden met schoten en hij overleed aan zijn verwondingen. Honderduizenden Berlijners kwamen naar zijn begrafenis. Helaas bleven de intimidaties en schoten van Sovjetsoldaten niet uit…
In 1986 kwam de 25-jarige Michael Bittner om het leven bij een vluchtpoging naar West-Berlijn. Meerdere verzoeken om naar het westen te reizen werden door de DDR afgewezen en dus probeerde hij het op de illegale manier. Twee grenssoldaten kregen een signaal door en schoten meermaals op de jonge man. De DDR probeerde zijn moord in de doofpot te stoppen door zijn moeder te vertellen dat zijn vluchtpoging was gelukt en verstrooide zijn as. Pas na de val van de Berlijnse Muur kwam zijn moeder achter de ware geschiedenis. Hoe bizar is dat?
Het monument is indrukwekkend in zijn eenvoud.
En van een brok in mijn keel fiets ik naar een glimlach op mijn gezicht. Verschillende huizen verkopen een verse oogst aan bloemen en appels.
De Köppchensee leent zich uitstekend voor een kleine pauze in de natuur. Tijdens de Koude Oorlog bestond dit meer niet meer want het werd dichtgegooid om de Berlijnse Muur in een rechte lijn te kunnen bouwen. Na de val van de Berlijnse Muur werd het natuurgebied weer in ere hersteld en de Berliner Mauerweg kronkelt in een halve cirkel om het meer. In het gebied wonen veel bijzondere vogels.
Hey! Stad in zicht! Het moment dat ik de Fernsehturm op een onverwacht aan de horizon zie verschijnen, tovert altijd weer een lach op mijn gezicht.
De foto is er waarschijnlijk te klein voor maar tussen de twee meest rechtse bomen zie je de Fernsehturm. Als een cocktailprikker zo klein!
Nog een teken dat ik weer in de bewoonde bekende wereld ben beland: ik zie de dubbele rij kasseien. Deze stenen markeren het verloop van de Berlijnse Muur langs de Berlijn-Berlijnse grens.
De sculptuur ‘Berlin Bird‘ bestaat uit een origineel stuk Berlijnse Muur en een vier meter hoge vogel die over de muur heenkijkt. De vogel werd al in 1988 door de Schotse kunstenaar George Wyllie gemaakt als onderdeel van een kunstproject van een school in het Märkische Viertel, een van de grootste nieuwbouwgebieden in West-Berlijn. Toen stond het kunstproject onder strenge bewaking van de DDR-Volkspolizei, op 9 november 2009 is de sculptuur als herinnering aan de val van de Berlijnse Muur langs de Mauerweg geplaatst. Het monument doet me een beetje denken aan de liedtekst ‘En alleen de vogels vliegen van Oost- naar West-Berlijn’ van het Klein Orkest.
Direct tegenover de Berlin Bird: het Gartencenter Holland. Heeft verder niets met de Mauerweg te maken, maar ik vind het wel grappig dat Holland in Duitsland vrijwel synoniem staat voor bloemen.
Het S-Bahnstation Wilhelmsruh kwam direct op de grens tussen West-Berlijn (Reinickendorf) en Oost-Berlijn (Pankow) te liggen. De oostkant van het station werd gewoon dichtgemetseld. Probleem opgelost! Voor West-Berlijners is het station echter nooit zo interessant geweest omdat de woningen aan de westkant nog best een stukje bij het station vandaan lagen.
Dit kruis herinnert aan de dodelijke vluchtpoging van Horst Frank. Hij probeerde in 1962 samen met een vriend via een aantal volkstuintjes naar het westen te vluchten. De Berlijnse Muur was een jaar na Mauerbau nog niet zo sterk en hij kreeg het voor elkaar het hek door te knippen en 80 meter over de Todesstreifen te kruipen. Samen gingen ze voorzichtig te werk en kregen het voor elkaar om na vier uur door drie hekken te kruipen. Daar hield het voor Horst Frank op. Meerdere doelgerichtige schoten waren fataal en hij overleed nog diezelfde nacht aan zijn verwondingen in het ziekenhuis. Zijn vriend overleefde de vluchtpoging. Hoe groot moet de wanhoop zijn geweest dat mensen zoveel risico namen om te vluchten uit de DDR. De vriend van Horst had het dan wel overleefd, maar hij was alleen.
Op wandelafstand van station Wilhelmsruh ligt een van de Russische monumenten voor de omgekomen soldaten tijdens de Slag om Berlijn. Nazi-Duitsland was overwonnen en het land werd overgenomen door de geallieerden uit Rusland, USA, Groot-Brittannië en Frankrijk. Tussen maart en april 1945 zijn meer dan 80.000 soldaten van het Sovjetleger om het leven gekomen. Meer dan 13.000 van hen liggen hier begraven. In 1949 werd dit bombastische monument in Pankow vol Russische propaganda geopend.
In de wintermaanden sluit het monument al om 16:00 en dus stond ik voor gesloten deuren. Mijn foto’s en verslag van mijn eerdere bezoek aan het monument kun je hier vinden.
Het volgende station is S-Bahnhof Wollankstraße. Tijdens Mauerzeiten bevond het station zich aan de oostkant van de Berlijnse Muur. In tegenstelling tot station Bornholmer Straße bleef dit station wel voor reizigers uit West-Berlijn toegankelijk. Voor Oost-Berlijners bleven de deuren gesloten. Logischerwijze wilde ik schrijven. Maar hoe logisch is dat eigenlijk? West-Berlijners mochten zich vrij bewegen. Oost-Berlijners niet. Daar is toch eigenlijk niets logisch aan?
De voormalige Kolonnenweg bij station Wollankstraße is nog in erg goede staat en brengt me naar station Bornholmer Straße. Dit is zeker in de lente een prachtige route om te fietsen (of te wandelen) omdat er dan een groot aantal bloesems in bloei staan. De sakura zijn na de val van de Berlijnse Muur door een Japanse televisiezender aan de stad Berlijn geschonken en zorgen jaarlijks weer voor een prachtig kleurrijk bloemenfestijn.
Tegen de tijd dat ik aankom bij station Bornholmer Straße, staat de zon al laag en schijnt ze haar laatste zonnestralen op de voormalige Hinterlandmauer. Rondom dit overgebleven stuk muur is de Platz des. 9 November 1989 ingericht. Een klein openluchtmuseum met meer informatie over de grensovergang die hier ooit stond. Dit was tevens de grensovergang waar de Berlijnse Muur het eerste viel. Hier geraakten de eerste Oost-Duitsers op 9 november 1989 naar het vrije westen.
Vanaf de Bösebrücke geniet ik nog even van een mooi uitzicht over de Berlijnse Skyline. Links van me zie ik de Kopenhagener Straße, hier begon ik mijn tocht langs de Berliner Mauerweg een paar maanden geleden. Het cirkeltje is rond!
Met mijn fiets stap ik in de S-Bahn naar huis. Die 8 kilometer die ik nog naar huis zou moeten fietsen, trek ik niet meer, haha!
5,5 uur, 56 kilometer en 260 foto’s. Mijn Berliner Mauerweg deel 4 in cijfers. Op het kaartje ljikt het maar een Katzensprung maar voor een ongeoefende fietser is het toch een behoorlijke afstand!
Onderweg heb ik meerdere malen gepauzeerd en zoals je in dit artikel al kon zien, ook heel veel foto’s genomen. Mocht je de Berliner Mauerweg willen fietsen dan raad ik absoluut aan om er net als ik lekker de tijd voor te nemen. Bij elke route probeerde ik gewoon zo ver mogelijk te komen en zoveel mogelijk te zien, zonder te haasten. Ik had het gevoel dat dat afbreuk zou doen aan de ervaring en ik wilde wel alles op mijn gemak kunnen bekijken en de informatieborden lezen. Dat is gelukt!
Na de gehele route gefietst te hebben, blijf ik erbij dat de Berliner Mauerweg een van de mooiste openluchtmusea is van Berlijn. Je komt langs interessante wachttorens, monumenten en muurresten. Waarschijnlijk had ik deze nooit bezocht als ik de Berliner Mauerweg niet had gefietst. Over het algemeen zijn ze namelijk niet heel goed bereikbaar en zijn ze vooral in hun veelvoud zo indrukwekkend. Daarnaast heb ik een veel beter idee gekregen van waar dat betonnen kolos nou eigenlijk precies stond. Absoluut een bijzondere ervaring dus die ik iedereen kan aanraden. Omdat je eventueel alleen de kosten voor een huurfiets hebt, is nog budgetverantwoord ook! Zelf fietste ik de Mauerweg met de klok mee en zou deze graag nog eens in tegenovergestelde richting willen fietsen om nog meer resten te ontdekken.
Heb jij de Berliner Mauerweg al eens (deels) gefietst? Ik ben benieuwd naar je ervaringen of plannen en lees ze graag hier onder bij de reacties!
Hoi Marjolein.
We zijn van plan om deze zomer 2017 de route in een 3-tal dagen te fietsen. Je fantastische beschrijving en veelzeggende foto’s brachten ons al helemaal in de stemming. We zouden tijdens de fietstocht zelf onze bagage meenemen op een fietskar. Vraag hierbij is; zijn de bospaadjes wel voldoende toegankelijke voor een dergelijke (tweewielige fietskar? Of is er op sommige plaatsen geen doorkomen aan?
Erik en Katrien uit België.
Ha Erik en Katrien,
wat een mooi plan! Drie dagen is een goede periode om uit te trekken voor deze route en moet voor de getrainde fietser geen probleem zijn. Ik denk dat een fietskar op sommige plekken buiten het centrum wel voor wat uitdagingen kan zorgen, sommige (bos)paadjes zijn namelijk vrij smal en rul om doorheen te fietsen. Ik denk niet dat het onmogelijk is maar wellicht is het handiger om fietstassen te gebruiken.
Viele Grüße,
Marjolein
Hallo Marjolein, wat een mooi verhaal en hele mooie foto’s. Bijzonder mooi beschreven. Staat nu zeker op mijn lijst als we weer naar Berlijn op vakantie gaan. We hebben er 4 jaar mogen wonen en zijn sinds die tijd verliefd op de stad geworden en komen ieder jaar in het voorjaar terug om dingen te bekijken waar we niet aan toe gekomen zijn in de tijd dat we er woonden.
Hai Yvonne, bedankt voor je mooie compliment! Ik kan het abosoluut aanraden om te fietsen. Al is het maar elke keer een klein stukje. Zeker in het voorjaar is het ook gewoon een hele mooie route om te fietsen! Leuk trouwens om te lezen dat jullie nog zo regelmatig terugkeren naar Berlijn. Staat er nog meer op jullie todo-lijstje? Ben benieuwd, misschien zit er voor mij ook nog wel iets nieuws tussen ;-).
Hallo Marjolein, wat heb je de route van de Berliner Mauerradweg mooi beschreven en prachtig in beeld gebracht.
Erg interessant om te lezen naar de voor mij minder bekende stukken waar in de tijd van de koude oorlog ook de muur, achterland muur en wachttorens stonden.
Belangrijk ook denk ik dat Duitsers als ook Berlijners laten zien wat er in de 2e wereld oorlog en daaruit voortvloeiend de koude oorlog gebeurd is. Voor de huidige als ook volgende generaties
Gr Harm
Dank je wel Harm! Ik vond het nog vrij lastig om van zo’n indrukwekkende en veelzijdige route een interssant en samenhangend verhaal te maken. Maar wel interessant om te doen.! Want het klopt wat je zegt, er zijn zo ontzettend veel onbekende stukken van het grensverloop, die echter ook ontzettend de moeite waard zijn om eens te bekijken. Het is bijzonder om te zien hoe open er nu mee wordt omgegaan met de geschiedenis. Onderweg struikel je bijna over de informatieborden. De een nog indrukwekkender dan de ander. Laten we nu maar hopen dat mensen er iets van oppikken… Groetjes, Marjolein.
Hallo Marjolein,
Als Berlijn fan, meer dan 50 keer, er prive geweest. Bijna alle dagen kijk ik wel op je blog. Deze route wordt volgend jaar op 13 augustus, start 06:00u als hardloopwedstrijd met maximaal 30 uur tijd om te finishen, voor de vijfde keer georganiseerd (100 Meilen von Berlin). Ik doe dan voor de derde keer mee. Ik heb het ook nog eens 2 keer in 2 dagen tijd voor mezelf hardlopend gedaan en kan het beamen dat het één openluchtmuseum is met ontzettend veel groen en water onderweg. En het een keer fietsend te gaan doen beveel ik zonder meer aan. Ga lekker door met je schitterende verhalen en foto’s.
Wow, de hele route hard gelopen? Dat zou ik niet redden. Respect! Ik denk trouwens dat je elke keer wel weer nieuwe dingen ziet onderweg. Tenminste, ik heb het idee dat ik misschien nog lang niet alles heb gezien. Wil de route daarom graag nog eens in tegenovergestelde richting fietsen. En al 50 keer in Berlijn geweest? Wow! Zal een uitdaging zijn om jou nog van nieuwe weetjes en tips te voorzien ;-).
Wat een interessante en vooral mooie manier om meer over de geschiedenis te weten te komen. Iets wat ik in de toekomst ook nog graag ga doen. (helemaal tof voor jou om goed gebruik te maken van je fiets) X
Moet je zeker doen Marlon! Je zou bijvoorbeeld bij je volgende bezoeken elke keer een stukje kunnen fietsen. Of gewoon een keer 4 dagen uittrekken voor de hele rit. Dan moet je wel een beetje geoefend zijn want het zijn behoorlijke afstanden. Ik had er spierpijn van :O.
Staat bij op mijn lijstje geschreven, iets voor wanneer het weer lente wordt, denk ik zo ;) En nog even tijd om te trainen haha!