Het Bethanienhaus aan de Mariannenplatz in Kreuzberg imponeert. Met zijn spitse torentjes, kruis, bel en klok doet het me op een of andere manier altijd een beetje aan een spookhuis denken. De eerste keer dat ik het gebouw zag, riep het gevoelens van ontzag op. Want wát een groot, mooi maar vooral bijzonder gebouw is dit. Ooit gebouwd als ziekenhuis, doet het gebouw nu dienst als kunstatelier, tentoonstellingsruimte en restaurant. Loop een rondje om het gebouw maar vergeet zeker niet ook eens binnen te kijken, da’s ook zeer de moeite waard!
Het Bethanienhaus toen
Het Bethanienhaus is ooit gebouwd als Diakonissen-Krankenhaus, oftewel, een ziekenhuis voor nonnen. Het werd gebouwd in opdracht van koning Friedrich Wilhelm IV met het doel om verpleegkundigen op te leiden. De bouw begon in 1845, en twee jaar later was het al klaar voor gebruik. In de jaren die volgden werd Bethanien uitgebreid tot ziekenhuiscomplex van formaat met zijvleugels en bijgebouwen. Voor de groenvoorziening op de Mariannenplatz werd Peter Joseph Lenné gestrikt, een bekende in de Berlijnse tuinenwereld die eerder al meewerkte aan het ontwerp van de paleistuinen van Sanssouci, Charlottenburg en het stadspark Tiergarten.
In tijden van oorlog
Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd Bethanien ingezet als militair ziekenhuis. Het complex werd uitgebreid met een conferentiezaal, scholingsruimte en accommodaties voor verpleegkundigen. Toen Hitler in 1933 benoemd werd tot kanselier, moesten de leidinggevende functies binnen het ziekenhuis worden overgedragen aan nazi-partijleden. Bethanien weigerde. Veel artsen werden gevorderd om mee te strijden aan het front tijdens de Tweede Wereldoorlog. Tegelijkertijd kreeg het ziekenhuiscomplex zwaar te verduren van bombardementen en luchtaanvallen tussen 1943 en 1945. Geen gemakkelijke tijden voor Bethanien.
Na de Tweede Wereldoorlog werd een deel van het complex hersteld. Toch bleek het moeilijk voor het ziekenhuis om zich staande te houden. Tijdens de Koude Oorlog kwam het complex in West-Berlijn te liggen. Het aantal patiënten en verpleegkundigen uit de Oost-sector was sterk gedaald, de schulden stegen en de sluiting was nabij. Ondanks dat de sloop al was gepland hebben burgerinitiatieven in 1969 ervoor gezorgd dat het complex werd gered van de sloop. Het werd echter niet meer lang als ziekenhuis gebruikt. In 1970 werd het door de Evangelische Kerk aan de staat verkocht en werd het onder monumentenzorg gesteld.
Kraken en kunsten
Het bleven turbulente jaren voor Bethanien. Krakers bezetten delen van het complex en vernoemden het naar Georg von Rauch, een linkse activist die in 1971 is doodgeschoten door de politie. De Berlijnse senaat stemde in met het gebruik van Bethanien als legaal woonproject voor jongeren. Ook dat duurde niet erg lang. Op 19 april 1972 vond er een inval plaats in het onderkomen. De Berlijnse linkse rockband Ton Steine Scherben zong erover in hun Rauch-Haus-Song:
Und wir schreien’s laut:
“Ihr kriegt uns hier nicht raus!
Das ist unser Haus, schmeißt doch endlich
Schmidt und Press und Mosch aus Kreuzberg raus.”
Het Bethanienhaus is gebleven, maar heeft wel een iets andere functie gekregen. Het werd in 1973 heropend als cultureel en sociaal centrum. Er kwamen o.a. ateliers, een bibliotheek en een muziekschool. Ook werden er regelmatig tentoonstellingen georganiseerd. Na vele veranderingen lijkt het imponerende gebouw nu voorlopig zijn eindfunctie te hebben gevonden.
Het Bethanienhaus nu
Grote delen van het Bethanienhaus zijn publiekelijk toegankelijk. Loop gewoon eens naar binnen! Het is de moeite waard om door de ziekenhuisgangen te dwalen, een tentoonstelling te bezoeken of wat te eten bij 3 Schwestern.
Kunst en cultuur
De krakers zijn weg maar de kunst is gebleven. Het Kunstraum Kreuzberg organiseert regelmatig gratis kunsttentoonstellingen in het gebouw, op hun website vind je een programma. Kleurige muurschilderingen sieren de ziekenhuisgangen en doen het goed als achtergrond voor een vrolijke portretfoto (of selfie). De historische Theodor-Fontane-Apotheek herinnert trouwens altijd nog aan de functie van het gebouw in de zorg. Theodor Fontane, vooral beroemd als Duitse schrijver en journalist, werkte in deze apotheek in 1848 en 1849. De apotheek is geopend voor publiek op dinsdagen en donderdagen, van 14:00 tot 17:00.
Eten en drinken
In 2010 opende het restaurant 3 Schwestern haar deuren in de voormalige ziekenhuiskantine. Met hoge plafonds, chique bogen en geometrische muurschildering is het restaurant een plaatje om te zien. En geen zorgen, de kwaliteit van het eten is niet te vergelijken met ziekenhuiseten. Het is honderd keer beter! Er worden moderne Duitse gerechten geserveerd met lokale en seizoensgebonden ingrediënten. Voor €7,50 kun je hier doordeweeks heerlijk lunchen. Op de wisselende kaart staat altijd een gerecht met vlees en een vegetarisch gerecht. Het menu kun je op 3schwestern-berlin.de vinden. Bij lekker weer strijk je in de Biergarten neer met een pul pils, ’s avonds worden er op zomerse avonden films vertoond in het binnenhof (www.freiluftkino-kreuzberg.de).
Bethanienhaus Kreuzberg
Adres: Mariannenplatz 2
OV: S Ostbahnhof
Entree: gratis
Meer info: www.kunstraumkreuzberg.de
Combineren met: Markthalle IX, Wandelen langs de Engelbecken, Neu West Berlin
Mooie foto’s! Lees het spookverhaal eens over Bethanien van Sarah Khan in ‘Die Gespenster von Berlin’ (Suhrkamp-Verlag). Creepy!
Jaa heel mooi gebouw en een tijdje geleden heerlijk gezeten/boekje gelezen/thee gedronken :)! Helaas zijn de muurschilderingen er niet (meer(?)).. Of ik heb niet genoeg rondgedwaald (; !
Ook hebben wij hier gegeten, prima eten. Helaas liet het sanitair wat te wensen over…:-(
Oh, da’s jammer… Dat heb ik in mijn test niet meegenomen. Volgens mij ben ik er helemaal niet op het toilet geweest. Hopelijk is de rest wel goed bevallen?
Ik hou van kreuzberg!
Wauw! Wat een prachtig gebouw! En wat een mooie nieuwe functie heeft het gekregen! Ik huppel zeker naar binnen als ik in de buurt ben! Die ‘Berlijn-ucketlist’ van mij is geen lijst meer, het is eerder een schrift vol geworden haha!
Veel plezier nog in NY! :)
Gaaf he? Mooi van buiten, maar ook mooi (én verrassend) van binnen! Hier moet je zeker even een kijkje nemen en een hapje gaan eten als je in de buurt bent. En dank je wel! Ik ben inmiddels weer terug uit NY en Berlijn voelt nu als een dorp, haha. Wel het beste dorp ever <3.
Ik kom wel vaker in Kreuzberg, maar dit is mij nooit opgevallen :$
Overigens, mij vallen vaker dingen niet op:
Had tot dit weekend nooit van Karneval der Kulturen gehoord…
Wat was dat een gezellig en grootschalige feest!
Kreuzberg blijft verbazen :)
Jaaa, Kreuzberg is geweldig! Het is dat ik afgelopen weekend niet in de stad was, anders was ik zeker naar Karneval der Kulturen gegaan. Elk jaar weer een leuk feestje! :-)