Hoewel er verschillende plekken in Berlijn zijn waar je nog stukken van de Berlijnse Muur kunt bezichtigen, is de Gedenkstätte Berliner Mauer een van de plekken waar je het meest realistische beeld krijgt van hoe de Muur eruit heeft gezien. Aan de Bernauer Straße vind je een lang stuk Muur dat grotendeels in originele staat is gebleven. Vanaf een uitzichtspunt kijk je direct op de Todesstreifen en een wachttoren welke nog in tact is. In 1998 werd het monument door de Duitse staat geopend en is nu gratis en publiekelijk te bezichtigen, een kleine “Spende” wordt natuurlijk altijd gewaardeerd. Jaarlijks komen er zo´n 300.000 bezoekers op dit monument af, een fractie in vergelijking met andere bezienswaardigheden in Berlijn.
‘Originele Berlijnse Muur’
Voor de bouw:
Oorspronkelijk bestond de Berlijnse Muur uit eenvoudige rollen prikkeldraad, die spoedig werden vervangen door een Muur van 4 meter hoog, ondersteund door een tweede Muur bestaande uit 2 meter gewapend beton. Een buis bovenop de Muur moest voorkomen dat vluchtelingen zich konden vast klampen aan de Muur. Langs de Muur, op de Todesstreifen, liepen continu bewakers met wachthonden.
Wonen langs de Muur:
Na de val van de Berlijnse Muur, was het deel in de Bernauer Straße een van de langste stukken Muur dat bewaard bleef. Dat juist aan de Bernauer Straße een groot stuk originele Muur is behouden, berust niet op toeval. Hier liep de ‘antifascistische verdedigingswal’ vlak langs de huizen, waardoor de opgesloten bewoners van Oost-Berlijn uitzicht hadden op het vrije Westen. Vlak na na de bouw van de Muur sprongen hier talloze Ossis uit het raam, aan de andere kant door de Wessis naar beneden geholpen. Foto’s van de ontsnappingen gingen de hele wereld over. Niet veel later werden de ramen en deuren van de huizen aan de Bernauer Straße hermetisch afgesloten, voordat de woonblokken helemaal werden afgebroken om ruimte te maken voor een vrij schootsveld.
Het afbreken:
De Muur liep 29 jaar langs de Bernauer Strasse, een straat in de wijk Mitte. Op 9 november 1989 werd de Muur doorbroken. Het afbreken van de Muur duurde nog vrij lang want er moesten miljoenen tonnen puin worden verwijderd. Er zijn dus ook stukken Muur blijven staan, zoals hier bij de Bernauer Straße. Met een overgebleven stuk Muur van 170 meter kun je hier een redelijke indruk krijgen van hoe de Muur er in originele staat heeft uitgezien. De Bernauer Strasse is ook een stuk Muur wat nog vrijwel onbeschilderd is door graffiti, dit is een unicum in Berlijn want veel stukken Berlijnse Muur zijn illegaal (Mauerpark) dan wel legaal (East Side Gallery) beschilderd.
Van noord naar zuid:
In tegenstelling tot wat veel mensen denken, liep de Muur hier gedeeltelijk van west naar oost en staat dus ook nog wel degelijk op zijn oorspronkelijke plaats. Dit was gevolg van het feit dat het historische centrum van Berlijn in Russische handen kwam te liggen en het daardoor niet mogelijk was de Muur recht door de stad te bouwen. Dat dit stuk Muur bij de Bernauer Straße “horizontaal” op de Berlijnse kaart ligt zorgt soms wel eens voor wat desorientering. Je kunt zowel aan de noordkant (voormalig West-Berlijn) als de zuidkant (voormalig Oost-Berlijn) van de Muur lopen. Aan de noordkant bevindt zich de Bernauer Straße, aan de zuidkant de vele gedenkmonumenten.
Geschiedenis Bernauer Straße
De straat maakte deel uit van de Franse sector van West-Berlijn en de deuren en ramen van de huizen werden nadien dichtgemetseld. De Bernauer Straße is namelijk een hele belangrijke straat in de geschiedenis van Berlijn, omdat hier net na de afsluiting van de Sectorengrenzen, in augustus 1961, mensen uit hun ramen zijn gesprongen om aan het DDR-regime te ontsnappen. Hun huizen stonden in Oost-Berlijn, maar de stoep voor hun voordeur was West-Berlijn en de enige mogelijkheid om nog te kunnen ontsnappen, was door te springen in het Westen vanaf een verdieping.
Verder is de Bernauer Straße bekend vanwege de vele tunnels die hier zijn gegraven van West naar Ost en door die tunnels zijn tientallen mensen uit Oost-Berlijn gevlucht, in totaal zijn er 5.000 inwoners van Oost-Berlijn naar het Westen gevlucht. Hierbij kwamen er 192 om het leven.
Het stuk bij de Bernauer Strasse is bekend om de vluchtpogingen van mensen. De ramen van huizen in Oost Berlijn stonden gelijk aan de grens, de stoep voor de huizen lag alweer in het westelijk deel. Al voor de bouw van de Muur werden alle ramen geblokkeerd en daken dicht gebouwd. Toch zijn er door ontsnappingspogingen nog 10 personen in de Bernauer Strasse om het leven gekomen. Nog steeds staat er bij het overgebleven stuk Muur in de Bernauer Strasse een gedenksteen voor deze mensen (Fenster des Gedenkens).
Gedenkmonumenten
Naast het stuk originele Berlijnse Muur wat in de Bernauer Straße te bezichtigen is, zijn er ook nog een aantal andere monumenten te bezichten. De meest bezienswaardige en indrukwekkende vond ik het documentatiecentrum, de Kapelle der Versöhnung en het Fenster des Gedenkens.
Elke zondag om 15:00 vindt er een rondleiding plaats, deze duurt een uur en kost €3. Het verzamelpunt is het bezoekerscentrum aan de Bernauer Straße 119.
Documentatiecentrum Berliner Mauer
Het documentatiecentrum bevindt zich aan de andere kant van de Bernauer Straße. Hier zijn onder meer seminaarruimtes en tentoonstellingen onder gebracht. Ook de uitzichtstoren maakt deel uit van het documentatiecentrum. Vanaf een platform, dat zich op de vijfde verdieping bevindt, is een stuk van het grensgebied en een oude wachttoren te zien. Voor minder validen is er een lift in het gebouw aanwezig.
Kapelle der Versöhnung
Op de gedenkplaats is ook de Kapelle der Versöhnung te vinden, deze heeft zijn deuren op 9 november 2000 geopend. Dit is een kerk in ovale vorm welke is gebouwd uit hout, bij de bouw zijn de resten van de Versöhnungskirche gebruikt (ontwerp door Peter Sassenroth en Rudolf Reitermann). Grote kans dat dit gebouw je bekend voorkomt van TV, op de dag dat de Muur viel (9 november) wordt hier nog vaak een gedenkdienst gehouden. In deze kerk kunnen de slachtoffers van de Berlijnse Muur worden herdacht en deze is ook publiek en gratis te bezichtigen. De oude kerk stond middenin de Todesstreifen en belemmerde daarom het vrije zicht van de Grenztruppen der DDR en daarom is de originele kerk in 1985 opgeblazen.
Fenster des Gedenkens
In mei 2010 is het Fenster des Gedenkens (vrij vertaald “herdenkraam”) aan het terrein toegevoegd. Dit is een 12 meter lange wand, gebouwd uit roestig staal. In deze wand bevinden zich 136 portretfoto´s van personen die langs de Berlijnse Muur dood geschoten of dodelijk verongelukt zijn. Onder de portretten staan de namen van de personen en de datum van overlijden, dit maakt de geschiedenis heel tastbaar, persoonlijk en extra treurig. Je vindt dit portrettenraam aan de zuidkant van de Bernauer Straße, vlakbij het Nordbahnhof.
Gedenkstätte Berliner Mauer bezoekersinformatie
Adres:
Bernauer Straße 111, 13355 Berlin
OV:
U8 Bernauer Straße of S Nordbahnhof
Openingstijden documentatiecentrum (dinsdag tot zondag):
– November tot maart: 09:30–18:00
– April tot oktober: 09:30–19:00
Gisteren (zondag 30 december 2018) bij dit monument en in de Bernauerstrasse geweest. Erg indrukwekkend om langs te lopen. En de informatie hier op deze blog is meer dan de moeite waard. Dank!
Hoi, wat een informatieve website. Dank je wel alvast daarvoor. Wij willen in mei een of twee dagen met onze kinderen van 11 en 12 naar Berlijn. Als we moeten kiezen tussen Checkpoint Charlie en de Bernauerstrasse, wat kun je ons dan aanraden. Checkpoint Charlie lijkt mij wat druk en commercieel? Of dan toch het stuk muur bij de Topografie des Terrors?
Dank je wel alvast!
Groetjes Marieke
Kun je alleen maar van dinsdag tot zondag de Berlijnse muur bezoeken aan de bernaue strasse of is het terrein 7 dagen per week toegankelijk?
Het terrein en het stuk muur zijn gewoon 24/7 openbaar toegankelijk. Voor de musea gelden de volgende openingstijden:
Bezoekerscentrum/documentatiecentrum
Dinsdag – zondag: 10.00 – 18.00
Tentoonstelling bij het Gedenkstättenareal
Maandag – zondag: 08.00 – 22.00
Binnenkort zal ik een stadswandeling gidsen in Berlijn voor een opdracht voor school. Is er een leuke anekdote of weetje dat ik zeker moet vermelden?
Hey Marjolein, we zijn net terug van een 4-daagse citytrip naar Berlijn en buiten de “verplichte” toeristische bezienswaardigheden als je voor de 1ste maal in Berlijn komt, hebben we toch ook enkele van jouw tips gebruikt en met succes!Zo zijn we gaan eten in restaurant Solar (bleek vlak achter de hoek van ons hotel) en iedereen vond dit “wauw”: superlekker, speciaal (niemand van ons kan herhalen wat we hebben gegeten) en mooi uitzicht bovendien. Jammer genoeg ook redelijk duur. We zijn op jouw aanraden ook naar de Bernauer Strasse geweest, zeer beklijvende indruk en tranen in de ogen. En last but not least stond ook de wachttoren in de Erna-Berger Str. niet ver van ons hotel. Mijn man en ik hebben ons gewaagd aan de toch niet evidente klim om een indruk te krijgen van het wachtersbestaan en met de uitleg van de torenwachter was ook dit zeer aan te raden. Heel interessant. Ik blijf je blog volgen…. wie weet gaan we nog wel eens terug. Groetjes uit Belgie. Ann
Hai Ann, wat fijn om te horen dat jullie wat aan mijn tips hebben gehad en leuk om te horen wat jullie allemaal hebben gedaan! Ik kan zeker aanraden nog eens naar Berlijn te gaan. Hoe vaker je er komt, hoe beter je de stad leert kennen en hoe leuker en interessanter het wordt. Groetjes uit Friedrichshain, Marjolein
Ik bedoel monument Berlauerstrasse, bij de nieuw geboude kerk waar de kerk is neergehaald voor de bouw van de muur.
Hoe heet het beeld van man en vrouw bij de kerk?
En waar kan ik een afbeelding vinden?
Ik was zeer getroffen en vond het een prachtig beeld.
Wat een mooie stad, Berlijn.
groet Mieke Nijboer
Hoi Mieke,
inderdaad een prachtig beeld. Het heet “Versöhnung” bij de “Kapelle der Versöhnung” (de nieuw gebouwde kerk).
Groeten,
Marjolein
Ik was 4 dagen in Berlijn en was zeer getroffen door het beeld bij de nieuw gebouwde kerk.
Weet jij hoe dat beeld heet en waar ik een foto kan vinden?
Heel bijzondere stad ga beslist nog eens in de zomer.
Hoi Marjolein,
Weet jij wie de loop van de berlijnse muur bepaald heeft? Ik weet dat berlijn over de vier bezettingsmachten is verdeeld maar waarom liep de muur zo vreemd?
Groetjes, André
Hallo André,
dat hebben de bezettingsmachten onderling zo verdeeld. De socialisten (de Russen) en de kapitalisten (de Engelsen, de Fransen en de Amerikanen) kregen allebei de helft. Omdat in 1961 een groot deel van de stad al stond konden ze de grenzen niet dmv een rechte lijn doortrekken. Je kunt op de kaart heel duidelijk zien dat de muur straten, wijksgrenzen en rivieren (bijvoorbeeld een groot deel langs de Spree, waar nu nog de East Side Gallery staat) volgde. Zo hoefden er ook geen huizen en gebouwen te worden afgebroken.
Ik hoop dat je hier iets aan hebt!
Groetjes, Marjolein.
Afgelopen weekend zijn wij in Berlijn geweest. Via deze website ontdekte ik de Bernauerstrasse. Direct na aankomst in het hotel zijn wij op vrijdagmiddag megt de U-Bahn naar de Bernauerstrasse gegaan om een indruk te krijgen van wat de Muur voor Berlijn heeft betekent.
We zijn ongeveer een uur aan de Bernauerstrasse geweest. We zijn vanaf halte Bernauerstrasse naar metrostation Nordbahnhof gelopen. Als je dat doet, zie je de gehele tentoonstelling, waarbij ook in het metrostation Nordbahnhof nog het een en andere over de afsluitingen van de metrogangen tijdens de periode van de muur wordt toegelicht. Je ktijgt aan de Bernauerstrasse middels beeld (video, foto’s) en geluid (bijvoorbeeld opnames van nabestaanden) een heel goed beeld van hoe het tijdens de aanwezigheid van de Muur in Berlijn is geweest. Je loopt buiten letterlijk langs de muur waarbij je de resten ziet van de huizen die zijn afgebroken om ruimte te maken voor de bouw van de Muur en het zogenaamde spergebiet. Ook zijn er resten te zien van de middelen die werden gebruikt om de Oost Duitsers in hun eigen land te houden. Je voelt hoe groot de afstand tussen het Westen en het Oosten in die jaren is geweest. Door de verhalen die er worden verteld voel je ook de pijn die zowel Oost als Westduitsers door de Muur hebben geleden. De gehele ’tentoonstelling’ bevindt zich in de open lucht, waarbij ook de muren van omringende huizen zijn benut om middels grote afbeeldingen en teksten informatie te geven over de vele mensen die een vluchtpoging hebben ondernomen. Je leest en ziet ook de verhalen over de vele mensen die tijdens hun vlucht zijn opgepakt of aan de Bernauerstrasse zijn gedood. Wat een drama heeft zich daar afgespeeld, vreselijk. De hele tentoonstelling maakt door het gebruik van beton, staal en veel grijstinten een hele koude, sombere indruk. Maar dat past ook heel goed bij het verhaal dat er wordt verteld.
Het bezoek aan de Bernauerstrasse heeft ons doen beseffen dat Berlijn een hele andere stad is dan het vrolijke, hippe Londen en het statige, sjieke Parijs. Berlijn nu, is een resultaat van een vreselijke periode die ergens begin jaren 30 van de vorige eeuw begon en eindigde in 1989 toen de Muur viel. Een mooie stad, getekend door het verleden. Een heftig verleden waar de inwoners van Berlijn nog een plekje aan moeten geven. Wij, de toeristen, zoeken deze plekken op en kunnen alleen op die manier een klein beetje voelen wat zich daar allemaal heeft afgespeeld.
Een indrukwekkende openlucht tentoonstelling op een plek waar het zich ook daadwerkelijk heeft afgespeeld. Zeer de moeite waard voor iedereen die wil weten en wil voelen hoe het was.
Bernauer Strasse in 1988, gezien vanaf het uitzichtplatform aan De Muur, kijkend richting Nord Bahnhof:
http://www.flickr.com/photos/jmvanelk/3187562670
Wow bijzondere foto Johan, bedankt voor het delen!