Het verhaal van Jannie Schwarz-Niehot is wel heel bijzonder. Omdat ze familie in de DDR had wonen, kwam ze er vaak, ze leerde er zelfs haar toekomstige man kennen. Als westerse Nederlandse een relatie standhouden met een partner in de DDR is niet makkelijk. Ze kwam voor een uitdagende tijd te staan vol onderdrukkingen, ondervragingen en spelletjes door de staat. Ik heb ontzettend veel respect voor haar onmogelijke liefde die, met Vopo’s en stasi op de hielen, zeker niet altijd makkelijk is geweest. Het laat ons maar weer eens beseffen hoe waardevol vrijheid is.
Haar verhaal wilde ze delen op BerlijnBlog, bedankt daarvoor Jannie!
Mijn verhaal over de DDR door Jannie Schwarz-Niehot
Teksten en foto’s door Jannie Schwarz-Niehot.
Onze Duitse familie woonde achter het ijzeren gordijn in Thüringen, waar we ieder jaar met de zomervakantie naartoe gingen. Daar leerde ik mijn man kennen. Geregeld ging ik er 2 a 3 keer per jaar naartoe om hem te ontmoeten. Als DDR burger was het immers voor hem niet toegestaan het land te verlaten en mij op te zoeken. Meestal reisde ik per trein en ging via Gerstungen – Eisenach de grens over. Zodra ik na mijn bezoek weeer naar Nederland vertrok, werden we (vooral mijn vriend) in de gaten gehouden. Het tijdstip van vertrek was immers bekend bij de Volkspolizei en er vertrok maar één trein per dag naar het westen. Toen we verloofd waren, de Stasi ons in het vizier had en van alles op de hoogte was, werd mij de toegang tot de DDR geweigerd.
Verhuizen naar de DDR
Mijn vader las een bericht over de pas opgerichte partij D66, die een bezoek zou brengen aan Oost Berlijn en daar door een delegatie van de regering zou worden ontvangen. Door toedoen van D66, die ons voorval bij de instanties naar voren bracht, kreeg ik weer een visum en werd herenigd met mijn verloofde. Omdat mijn verloofde toen het land niet zou kunnen verlaten, heb ik een aanvraag gedaan om daar te wonen, wat vreemd genoeg ingewilligd werd.
In het najaar van 1970 bracht mijn vader mij naar “Aufnahmelager Molkenberg”, niet wetende dat ik daar 6 weken zou verblijven. Ik zie mijn vader nog staan met tranen in zijn ogen en denkende; waar laat ik mijn dochter achter. Het was eigenlijk een gevangenis, je kon het terrein niet zomaar verlaten en Vopo’s (Volkspolizei red.) bewaakten het gebied/terrein. Het werden 6 weken van verhoren en observaties. Ze wilden immers weten wat ze naar binnen zouden halen. Alle verklaringen werden op papier gezet en moest ik ondertekenen, ik heb daarbij niet het achterste van mijn tong laten zien.
In Molkenberg, een gehucht in de buurt van Fürstenwalde, waren mensen van verschillende nationaliteiten aanwezig. Hoofdzakelijk Fransen. Ik deelde de kamer met een Française, die ook verloofd was met een DDR burger. Op zekere dag kwam er een echtpaar uit West-Berlijn die zich in de DDR wilden vestigen. Ik had al gauw door dat het Stasimensen waren die ons wilden uitproberen en ons uit de tent wilden lokken. Ze zetten de tv op een West zender, wat toen en helemaal daar in een burcht van Stasimedewerkers, verboden was. Zo ging het “stel” ook behoorlijk tekeer over de DDR. De volgende dag werden wij ondervraagd over hetgeen de vorige dag was gebeurd. Bij de ondervraging kwam het erop neer dat wij deze voorvallen had moeten melden bij de Vopo’s die ons bewaakten. Na ongeveer één week was het “Westduitse stel” ineens vertrokken. Door deze spelletjes kregen de Stasiofficieren een beeld van de mensen hoe er gereageerd werd op een gebeurtenis als deze.
Ongetwijfeld waren er ook camera’s in mijn kamer geplaatst om ons te observeren. Nadat ik “goedgekeurd” was, werd ik geroepen met de mededeling dat ik mijn koffer moest pakken. Ik mocht vertrekken en werd naar het station in Berlijn gebracht met een treinkaartje en wat Oost-Duitse marken. Mij werd nog even meegedeeld dat ik niets over de verhoren en Molkenberg mocht vertellen. Daar stond ik dan alleen, noch mijn verloofde of familie waren daarvan op de hoogte gebracht. Laat in de avond was ik op plaats van bestemming aangekomen, Schweina een klein dorpje in Thüringen ca 400 km van Berlijn vandaan. Daar zijn we vervolgens in juli 1971 getrouwd. Later hoorde ik dat de Française één uur later mocht vertrekken. Waarom niet gelijk zou je zeggen? Zo wilden ze vermijden dat we contacten zouden leggen. Maar dat was al gebeurd, onze adressen waren allang uitgewisseld.
Het leven in de DDR
Het leven in de DDR was niet onaangenaam, mits je je aan de regels hield en in de rij bleef lopen. Ik werkte daar als administratief medewerkster op kantoor en werd politiek gezien met rust gelaten.
Denk ik aan de DDR komen herinneringen naar boven zoals:
- De saamhorigheid onder de mensen.
De levensstandaard was toendertijd voor iedereen praktisch gelijk. Op iedere hoek zat wel een restaurant waar je voor 4 a 5 Oostduitse Mark goed kon eten. Onder de toonbank werden schaarse artikelen verkocht voor extra geld, het liefst nog met een paar West-Marken erbij. - De Intershops.
Daar kon je artikelen kopen worden met buitenlandse valuta en Forum-cheques. Met oostduitse marken kon je niet betalen. De valuta moest op de bank omgewisseld worden tegen een koers van 1DM – 1 Mark Forumcheque. De DDR staatskas profiteerde er rijkelijk van.
Bezoeken aan Berlijn en Nederland
In die tijd zijn we ook verschillende keren in Berlijn geweest, een stad met een bewogen geschiedenis. We logeerden bij mijn Franse vriendin, een huis waar de kogelgaten uit de Tweede Wereldoorlog nog zichtbaar waren. Ook werden we een keer door de Nederlandse ambassade uitgenodigd, ter gelegenheid van Koninginnedag. Dit vond niet plaats in de ambassade zelf, die gevestigd was in de diplomatenwijk bij de Brandenburger Tor, maar in een hotel aan het Alexanderplatz. Dit was toch wel erg indrukwekkend. De ambassadeur en vrouw verwelkomden bij de ingang zijn Nederlandse gasten. Na de toespraak volgde het Wilhelmus.
Ik herinner mij de Karl-Marx-Allee, een imposante straat, met de Buchhandlung Karl-Marx. Later is daar voor de film “Das Leben der Anderen” een scene gedraaid. Een film die zich afspeelt in de Stasigevangenis Hohenschönhausen.
Omdat ik altijd de Nederlandse nationaliteit behouden heb, kon ik gelukkig de DDR verlaten om de familie in Nederland te bezoeken. Zelfs de kinderen mochten meereizen. Ik had een kinderpas aangevraagd op het ministerie van Binnenlandse zaken van de DDR en tot mijn verbazing ook gekregen, de kinderen waren immers DDR burgers.
Vertrek uit de DDR
Toen ik in 1977 van baan veranderde en werkte op een school, kwam ik steeds meer met de politiek in aanraking. Ik werd verplicht om aan politieke scholingen deel te nemen. Ik was dit geenszins van plan. Een medewerkster, natuurlijk lid van de SED partij, begon mij daarover lastig te vallen en te intimideren. Toen heb ik uitspraken gedaan, waarvan ik zelf schrok en werd de volgende ochtend bij de directeur op het matje geroepen. Mede door dit voorval en omdat zowel ik als mijn man vaker opstandig werden vonden wij de tijd rijp en hebben een visum aangevraagd om het land met het gezin te verlaten en naar Nederland te vertrekken.
We hebben de Nederlandse ambassade in Berlijn een bezoek gebracht en hen op de hoogte gebracht van ons avontuur, waarvan je niet zeker wist hoe dit zou eindigen. Ik was beschermd, maar dit gold niet voor mijn man en de kinderen. De Stasi heeft toen mijn man verhoord en wilde weten waarom hij de DDR wilde verlaten. Mijn man en ik hadden de afspraak gemaakt dat ik heimwee had en weer terug wilde naar Nederland, mij konden ze niets maken en zo konden we de politiek buiten beschouwing laten.
De school waar ik werkte werd al snel door de Stasi bezocht nadat we de aanvraag bij de instanties hadden ingediend. Ik mocht het gebouw niet meer betreden. Ik was op non-actief gezet, met andere woorden “ontslagen”. Na 10 jaar DDR, voor mij althans, konden we op 28-08-1980 het land verlaten.
Duitsland nu
Daarna zijn we geregeld op vakantie terug geweest. Toen zijn we ook met het gezin voor het eerst in West-Berlijn geweest en stonden nu aan de andere kant van de muur. We logeerden bij een familielid in Spandau. De Spandaugevangenis waar toendertijd Rudolf Hess nog gevangen zat, werd bewaakt door de 4 machtshebbers.
Het Berlijn van toen en nu is een verschil van dag en nacht. Het grauwe Berlijn is veranderd in een vrolijke en bruisende stad, met vriendelijke mensen. Het beklemmende gevoel wat ik voorheen had, is verdwenen. Intussen hebben we Berlijn een paar maal bezocht. De eerste keer onder de Brandenburger Tor staan zorgde voor een kippenvel momentje.
Enige jaren geleden hebben we onze Stasi-dossiers opgevraagd. Van mij was immers in Molkenberg een dossier aangelegd wat later verhuisde naar de Volkspolizei in Bad Salzungen. Er zijn van ons geen dossiers gevonden. Deze zijn natuurlijk tijdens de novemberdagen van 1989 vernietigd.
De novemberdagen van 1989 staan ons nog vers in het geheugen. De televisie ging niet meer uit om vooral niets te missen over het laatste nieuws
van de demonstraties. Iets wat nimmer voor mogelijk werd gehouden werd op 09-11-1989 waarheid, de val van de Berlijnse muur.
Hallo mevrouw,
Wij zijn Giovanni, Maaike en Marith van het Eemsdeltacollege in Delfzijl. Wij zitten in het 4e jaar van onze VMBO TL opleiding. En daarom moeten wij een sectorwerkstuk maken. Ons sectorwerkstuk gaat over de Berlijnse Muur. En wij zoeken iemand die we kunnen interviewen over zijn/haar ervaringen met de Berlijnse Muur. En nu is onze vraag aan u, of u misschien interesse heeft om ons te helpen met ons interview.
U kunt contact met ons opnemen via dit e-mail adres: Maaikeclevering@hotmail.com
Alvast bedankt!
Met vriendelijke groet,
Marith, Maaike en Giovanni
Wat een herkenbaar verhaal voor mij. In 1968 studeerde ik een trimester in Greifs
wald. Theologie en filosofie. Het laatste stelde weinig voor, maar ik vond het wel boeiend.
Sindsdien ben ik vaak in de DDR geweest, voor de Wende en daarna. Ik heb nog steeds vrienden uit mijn studietijd die ik regelmatig opzoek. In de loop van de tijd ook veel foto’s gemaakt van Berlijn en Greifswald. Het laatste was zo vervallen en door actievoerders is in de laatste nog veel afbraak tegengehouden en nu is het zo mooi geworden.
Hallo Jetty, ik liet het je al op Facebook weten maar wat een bijzonder verhaal zeg! Het lijkt me een hele indrukwekkende en leerzame ervaring om in die tijd in het buitenland (en dan ook nog eens in de DDR…) te studeren. Ik ben heel erg benieuwd naar je foto’s. Mocht je ze eens online zetten dan zou ik ze graag eens willen zien. Groeten, Marjolein.
Hallo Jetty,
Leuk dat je gereageerd hebt op mijn verhaal.
Ik ben erg benieuwd naar jouw ervaringen in de toenmalige DDR.
Altijd weer interessant om te horen hoe anderen het ervaren hebben.
Groetjes Jannie
Beste mevrouw Schwarz,
Voor ons profielwerkstuk in HAVO 5 hebben wij het onderwerp de Berlijnse muur gekozen. Na dit verhaal te lezen zouden we u graag wat vragen willen stellen. Naar de DDR verhuizen was namelijk niet zomaar iets.
Als u tijd en moeite hiervoor zou dat geweldig zijn.
hierbij de mail: 10970@jfc.nl
Met vriendelijke groeten
Beste mevrouw Jannie Schwarz-Niehot,
Ik kwam bij toeval bij uw blog uit en ik heb het met veel bewondering gelezen.
Mijn naam is Jorda Haile, ik ben een derde jaars student van de opleiding European Studies aan de Haagse Hogeschool. Voor mijn minor Wereldburgerschap moet ik een onderzoeksrapport schrijven over landen die verschillen en vergelijknissen met elkaar vertonen en die nog steeds een sociaal inpact heeft in de wereld.Ik heb voor de Berlijnse Muur (Oost-Duitsland) En de Israelische Barriere(Palestina) gekozen.
Mijn vraag aan u is, of u in een zeer korte termijn (volgende week) mij te woord wilt staan door uw persoonlijke ervaring in de DDR in een video interview toe te lichten.
Mijn hoofdvraag luid:
”Wat zijn de politieke redenen geweestvoor het ontstaan van de Berlijnse Muur, en wat voor en economische sociale gevolgen had dit voor de Oost-Duitsers?”
Ik hoop dat u contact wilt opnemen, ook als u afziet van het video interview. U kunt mij bereiken op mijn email adres jorda@live.nl
met vriendelijke groet,
Jorda
Hallo Janny,
Indrukwekkend verhaal. Bedankt daarvoor.
Groeten Michel
Hallo Michel,
Dank je voor je reactie.
Groet Jannie
Beste mevrouw Schwarz-Niehot,
Mijn naam is Barbra van den Meerendonk en zit in het eerste jaar van de opleiding European Studies, gevestigd in Den Haag. We hebben als opdracht gekregen om een evenement op te zetten, met als onderwerp: Duitsland in de media. Het onderwerp van de lecture moet aansluiten op de (een van de) drie dimensies van de opleiding: cultuur, politiek en economie. Omdat het evenement in het Engels is, moet de lecture ook in het Engels zijn.
Een van de formats die we hadden gekozen was een lecture, maar helaas heeft onze spreker afgezegd. Nu hoopten we dat u misschien bereid zou zijn om maandag 19 januari tussen 9 en 11 uur een lecture wilt/kunt geven.
Als u beschikbaar bent, graag een e-mail sturen naar germedia2015@hotmail.com of hierop reageren. Ook als u niet beschikbaar bent, horen we graag van u! We zijn benieuwd naar eventuele andere verhalen//foto’s met betrekking op Duitsland.
Met vriendelijke groet,
Barbra van den Meerendonk
PS. Wij mogen u niet betalen, wel krijgt u een bedankje met een kleinigheidje.
Hallo Barbra,
Ik heb je een mail gestuurd.
Gr. Jannie
Wat een heftig verhaal zeg, maar liefde overwint alles!
Hallo Daisy,
Bedankt voor je reactie.
Liefde kan alles overwinnen, zonder D66 was het ons niet gelukt.
Door hun inzet kon ik het land weer in.
Beste Jannie,
Ik heb jou verhaal met veel belangstelling gelezen.
Toen ik jou naam boven het verhaal zag staan dacht ik het zal toch niet Jannie zijn,de vriendin van lucie?
Toen ik in het voormalige Oost Duitsland was na dat de muur enkele weken was afgebroken heb ik nog aan Jou gedacht. Hoe zou het met jou zijn gegaan. Ik besefte toen hoe moeilijk het er voor de mensen die er woonden moest zijn geweest. Want om een paar boodschappen bij elkaar te krijgen moest je naar diverse dorpen rijden om die te kunnen kopen.
Ook ben ik toen in Postdam geweest en Belijnd zelf. Inmiddels ben ik al enkele malen terug geweest naar Berlin en heb het in faces zien veranderen van een gouwe naar een mooie schone stad.
Super dat jij het leven wat er toen was hebt willen delen met anderen.
Kees Hillebrand
Hallo Kees,
Wat is de wereld klein, wat leuk om jou hier tegen te komen.
Je hebt kunnen lezen dat ik er 10 jaar heb gewoond. Ik wil ook niet alles
zwart maken over het leven daar. Wat het eten betreft was er genoeg hoor, dat zijn wel eens de verhalen die de ronden deden dat er te weinig eten was. Het enige wat niet elke dag in de schappen lag waren, de bananen en de sinaasappels.
Cubaanse sinaasappels waren wel te koop maar niet om te eten.
Ik heb dit verhaal graag willen delen en dit misschien ook voor mezelf om de vervelende ervaringen af te sluiten en de mooie en leuke herinneringen te onthouden, want die zijn er zeker wel geweest.
Jannie, ondanks het feit dat je me wel eens vertelde over die tijd, wil ik je mijn complimenten maken voor de manier waarop je dit geschreven hebt en we een kijkje mochten krijgen over de DDR. Hoe moeilijk het ook voor je geweest moet zijn weet ik één ding zeker, wij hebben er een fijne schoondochter en een heerlijk kleinkind aan over gehouden. Marijke.
Dank je Marijke,
Je had al een idee over hoe het was, we hebben er ook pas nog over gesproken.
Fijn dat je het ook nog hebt gelezen.
Mooi om te horen dat schoondochter en het lieve mannetje goed bevallen.
Vinden wij ook hoor.
Mooi integer en subtiel geschreven, ik kende de inhoud al, maar verbaas me steeds weer over dat systeem. Je doet alles om je mensen binnen te houden, maar als er mensen van elders bij je binnen willen komen, vertrouw je ze niet, een gevalletje paranoia denk ik maar. Ik heb de laatste tijd mooie indrukwekkende verhalen gelezen, alsmede prachtige foto’s gezien. Maar altijd eindigden de verhalen in het huidige leuke Berlijn, dat is de verdienste van Marjolein met haar Berlijn blog.
Dank je Nico,
Daar heb je gelijk in wat betreft het vertrouwen in de mensen. Ze vertrouwden hun eigen bevolking niet, dus mensen uit een ander land al helemaal niet. Ze deden er ook alles aan om de bevolking te controleren, je merkte het niet altijd maar het gebeurde wel.
Aan Marjolein een groot compliment, je hebt er weer een prachtig geheel van gemaakt. Dank je.
Dank je Marlies,
Toen wij later vanuit Nederland op vakantie gingen naar Thüringen, namen we onze hond mee. Als we richting Eisenach kwamen begon de hond als een bezetene te snuiven. Zelfs de hond rook de bruinkool. We hebben er altijd erg om moeten lachen.
Haha! Die kreeg natuurlijk ook de schrik van zijn leven ;-).
Nou Marjolein we zijn er nooit achter gekomen of het de schrik van zijn leven was of omdat hij die bruinkoollucht nou lekker of vies vond.
Het snuiven was in ieder geval niet normaal, hij trok de lucht letterlijk naar binnen.😜😜
Dat moet een moeilijke tijd zijn geweest. Mooi waargebeurd verhaal.
Hallo Marion,
Je moest je daar aan de regels houden en vooral niet opvallen, dan viel het best wel mee. Ik heb er ook best wel een leuke tijd gehad. De politieke situatie werd wel grimmiger en toen was het wel tijd om te vertrekken. Nu was dit voor ons makkelijker vanwege mijn Nederlandschap en ik wel in de gaten had dat er voor ons meer mogelijkheden waren als andere mensen die daar woonden. Ze hebben wel geprobeerd dat ik afstand zou nemen van mijn Nederlandse nationaliteit en dit begon al in Molkenberg, ik heb dat toen niet gedaan.
Heel slim om je paspoort te behouden en dapper dat je dat hebt doorgezet! Zonder Nederlands paspoort was het vast heel lastig om terug te keren naar Nederland?
Marjolein, dan was alles anders gelopen.
Ze hebben wel geprobeerd dat ik er afstand van zou doen.
Dit is ook nog een heel verhaal, te lang om dit zo uit te leggen. Zij dachten altijd heel slim te zijn, in dit geval was ik misschien een tikje slimmer. In ieder geval werd ik met rust gelaten.
Veel respect voor mijn vriendin.Je beseft nu nog meer wat ze heeft moeten doorstaan. Gelukkig allemaal niet voor niets geweest.
Dank je Lucie.
Ik moet ook wel zeggen dat ik daar ook best een leuke tijd heb gehad.
Ik kon nog altijd eens naar Nederland ontsnappen om weer even wat anders te zien.
De DDR burgers zelf hadden die mogelijk niet.
Dit verhaal is van mijn moeder. Mooi om te lezen! Mooi geschreven, en leuk om te lezen hoe het is gegaan. Het is immers het verhaal van ons gezin. Ongelooflijk hoe het er toen aan toe ging. Om nooit te vergeten!
Groetjes,
Sandra
Dank je Sandra,
Jij bent daar wel geboren maar hebt er maar heel kort gewoond.
In die tijd ging je zelfs mee op vakantie, met je zus, naar Nederland.
Alleen je vader mocht nooit mee. Dat durfde de Volkspolizei niet aan om hem mee te laten gaan.
Wat een bijzonder familieverhaal. Voor jou Sandra, ook een bijzondere ervaring lijkt me. Opgroeien in de DDR of in Nederland is toch een wereld van verschil…
Hai Marjolein,
Sorry voor de late reactie. Het is inderdaad een bijzonder familie verhaal. Ik vind het fijn dat ik hier ben opgegroeid maar vind het ook altijd leuk om in de mooie omgeving van Thüringen op familie bezoek te gaan….:-)en zeker een mooi verhaal voor onze kinderen…
Mooi herkenbaar verhaal. Bij het zien van de foto’s rook ik weer de geur van de bruinkool.