Het oudste joodse kerkhof van Berlijn vind je op een hele centrale plek in de stad: direct aan de Schönhauser Allee. Ondanks dat de begraafplaats in de Tweede Wereldoorlog ernstig is verwoest gaat er achter de omheining nog een prachtig stukje historie en natuur schuil. Een prachtige plek om al wandelend tot rust te komen en de geschiedenis op je in te laten werken.
Joodse begraafplaats Schönhauser Allee toen
Aan het einde van de 18e eeuw werd er een nieuwe begraafplaats benodigd voor de Joodse gemeenschap. Volgens een nieuwe wet die in 1794 werd ingevoerd, mochten er geen lijken meer binnen de stadsmuren worden begraven. De begraafplaats in de Großen Hamburger Straße, die oorspronkelijk buiten de stadsmuren is gebouwd maar al snel werd omringd door de snel groeiende Spandauer Vorstadt, mocht dus niet meer worden gebruikt. Bovendien was die begraafplaats met een oppervlakte van 6.000 m2 veel te klein geworden.
Meermaals werd de Joodse gemeenschap door de Pruisische regering gedwongen om een locatie voor een nieuwe begraafplaats te zoeken. Toch duurde het 30 jaar voordat er een geschikt terrein werd gevonden. In 1825 kocht de Joodse gemeenschap een grondstuk van ongeveer 5 hectare groot. De begraafplaats werd gestructureerd met enkele hoofdwegen. De mooiste graven van de rijkste en belangrijkste personen uit de gemeenschap kwamen aan deze hoofdwegen te liggen. Een van deze graven is het graf van de Schilder Max Liebermann welke op onderstaande foto te zien is. Achter de hoofdwegen kwamen de kleinere graven te liggen die meestal enkel aan een nummer en een kleine steen te herkennen waren.
Op 29 juni 1829 vond de eerste begrafenis plaats. In de grafsteen van Sara Meyer, gelegen op veld A, staat het nummer “1” gegraveerd.
Tot 1880 werden er in totaal meer dan 22.500 individuele en 750 familiegraven ingericht.
Joodse begraafplaats Schönhauser Allee nu
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de begraafplaats door bommen en granaten van de Nazi’s grotendeels verwoest. Metalen versieringen werden van de graven verwijderd en hekwerken uit de grond getrokken om te kunnen hergebruiken voor de wapenindustrie. Grafstenen werden gebruikt als bouwmaterialen.
Toen de Tweede Wereldoorlog ten einde kwam bleef de begraafplaats in zeer slechte staat gesloten. Sinds 1990 vinden er veel restauratieprojecten plaats. Omgevallen graven worden opgeknapt, wandelpaden geëgaliseerd en onkruid verwijderd. Ondanks het werk ligt de begraafplaats er nog wat verwoest en verloren bij.
Er is een gedenkruimte ingericht waar grafstenen geplaatst waarvan de oorspronkelijke locatie onbekend is. Je vindt hier ook meer informatie over de geschiedenis en huidige situatie van de begraafplaats.
De ingang van de begraafplaats bevindt zich direct aan de Schönhauser Allee.
Alle andere zijden van de begraafplaats worden omringd door woningen en hofjes.
Joodse begraafplaats Schönhauser Allee
Adres: Schönhauser Allee 23, 10435 Berlin.
OV: U-Bahnhof Senefelder Platz (U2)
Openingstijden: dagelijks geopend op uitzondering van zon- en feestdagen.
Entree: gratis.
Let wel op mannen, om deze begraafplaats te betreden moet je je hoofd bedekken……
Oei, was ik dat er vergeten bij te zetten? Klopt inderdaad. Bedankt voor de aanvulling!
Bedankt voor je geweldige Berlijn blog. We genieten ervan, het is een fascinerende stad en hopelijk blijft dat zo..
Wat maak je toch mooie foto’s :)
Zal deze plaats zeker ook bezoeken komende zomer.
Kun je ook mijn mail onder contact beantwoorden?
Met dank
Ik ben benieuwd wat jullie ervan zullen vinden. Op de email heb ik zojuist geantwoord. Groeten, Marjolein.
In Weissensee ligt nóg zo’n grote Joodse begraafplaats. Ingang aan de Markus-Reich Platz, waar ook een Holocaust monument is…
http://www.flickr.com/photos/jmvanelk/7781819430
En om eerlijk te zijn… De begraafplaats in Weißensee is nog mooier, groter en in betere staat ook. Dus daarover volgt binnenkort nog een artikel.
Mooie foto trouwens, heel mysterieus en een beetje griezelig. Zou zo uit een horrorfilm kunnen komen.