Met naar schatting tussen de 250.000 en 300.000 Turkse inwoners is de Turkse gemeenschap erg aanwezig in Berlijn (iets minder dan 10% van de inwoners van Berlijn is van Turkse afkomst). Berlijn wordt dan ook niet voor niets “Little Istanbul” genoemd, in Berlijn vind je namelijk de grootste Turkse gemeenschap buiten Turkije. Dit herken je niet alleen aan de vele dönerboeren op de hoek maar ook aan de vele Turkse bakkerijen, reisbureau’s, markten, kledingwinkels en zelfs culturele instellingen. In wijken als Kreuzberg en Neukölln heb je soms werkelijk het idee dat je je in Turkije bevindt.
Stadtour Das Türkische Berlin
Vorig weekend ging ik mee met een tour van FindingBerlin (tours op zaterdag en op aanvraag, €22 inclusief lunch, in het Engels en Duits) om op zoek te gaan naar Turkse cultuur in Berlijn en de verhalen achter de vele gezichten. De tour vindt plaats in Neukölln, een wijk met vele Turkse inwoners en bekend als arme immigrantenwijk en vanwege immigratieproblematiek. Tijdens de tour leer je de wijk kennen, maar vooral de mensen die sfeer brengen in de wijk. Het bijzondere van de tour is dat de focus niet ligt op architectuur of gebouwen maar op mensen, mensen die vertellen over hun zoektocht naar de perfecte balans tussen traditie en aanpassing, hun dagelijkse leven in Berlijn, de reden dat ze in Berlijn wonen en hun visie op de stad. Wij zijn tijdens onze tour bij een Turkse bakker, een Turkse supermarkt, een Turkse cultuurvereniging (theater/dans), een Turks reisbureau, een Turkse muziekleraar en een Turkse winkel met hoofddoekjes geweest. De tour wordt afgesloten met culinaire lekkernijen uit de Turkse keuken. De ideale stadstour voor iedereen die geen zin heeft in saaie jaartallen maar wel in het beleven van een stad.
De tour is bedacht, opgezet en uitgevoerd door de enthousiaste en wereldse Adda. Ze heeft tourisme gestudeerd, veel plekken op de wereld gezien en geeft nu deze tour in Neukölln. Mocht je met haar mee gaan, doe dan de groetjes van me ;-). Overigens geeft ze ook een Vietnamese tour in Lichtenberg.
Ontstaan van de Turkse gemeenschap
De reden dat de Turkse gemeenschap zo groot is in Berlijn heeft verschillende oorzaken. De eerste Turken en Koerden zijn al rond 1700 naar Berlijn gekomen. Toentertijd voornamelijk de rijken die hun specerijen en kruiden kwamen verkopen. In Berlijn vonden ze een grote markt voor het drijven van handel. Vervolgens zijn rond de eerste wereldoorlog veel buitenlandse diplomaten in Berlijn komen wonen.
De echte grote stroom van Turken naar Berlijn kwam tijdens de industriële boom in Europa, de vele gastarbeiders zijn in Duitsland gestrand, op zoek naar een beter leven. De vele fabrieken boden zekerheid naar een baan want de vraag naar (goedkope) arbeidskrachten was groot. Turkse mannen kwamen met het plan om hier een paar jaar geld te verdienen en daarmee terug te gaan naar hun familie om in Turkije en beter leven op te kunnen bouwen. Hoe het daadwerkelijk liep, weten we natuurlijk allemaal. De meeste bleven hangen en de vrouwen en kinderen volgden later. Omdat het idee om terug te gaan naar Turkije jarenlang bleef hangen, was de drang om Duits te leren, en te integreren met de lokale bevolking vrij laag. Want eerlijk is eerlijk, de eerste generatie immigranten wilden helemaal niet naar Duitsland komen maar voelden zich gedwongen door hun financiële situatie.
Turkse leven in Berlijn
Vandaag de dag zijn het vooral de tweede en derde generatie immigranten die je treft in de stad. Vele van hen zijn zelfstandig en bewegen zich nog voornamelijk binnen hun eigen cultuur. Erg kenmerkend is hoe verschillende culturen gescheiden van elkaar leven, Turkse immigranten vind je veel in Neukölln, Vietnamese in Lichtenberg, Russische in Wilmersdorf. Ze zijn zelfvoorzienend met hun eigen supermarkten en andere soorten winkels. De eigenaar van de supermarktketen Gizem vertelt dat alles wordt geïmporteerd vanuit Turkije, veelal met het vliegtuig. Het assortiment aan olijven, rijst, thee, kruiden, koffie en Turkse zoete delicatessen is enorm én goedkoop! De eigenaar van een Turks reisbureau vertelt dat de eerste generatie Turkse emigranten nog vaak terug gaat naar het vaderland, maar dat jongere generaties een reis naar het zonnige Spanje of Italië prefereren. Hij runt dit reisbureau aan de Hermannstraße al 12 jaar en heeft Neukölln zien veranderen, ondanks dat blijft boeken bij een reisbureau in deze wijk nog altijd populair (dit vond ik verrassend). Dat er tegenwoordig zoveel studenten richting Neukölln komen vindt hij een goede ontwikkeling, het brengt de culturen eindelijk dichter bij elkaar. De jonge generaties Turken kunnen het vaak beter vinden met Duitse leeftijdsgenoten dan met hun Turkse voorouders, de beheersing van taal speelt hierbij een grote rol. Het Quartiersmanagement speelt ook een grote rol bij de ontwikkeling van het Schillerviertel in Neukölln, deze organisatie investeert in lokale projecten en evenementen die bijdragen aan een positieve ontwikkeling van de wijk.
Jammer genoeg houden de vele Turkse telefoonwinkels hun deuren gesloten voor de tour, misschien dat hun werkwijze niet helemaal zuiver is.
Ik heb nog veel meer interessante verhalen gehoord over de redenen waarom families naar Duitsland zijn gekomen en over de vele projecten maar het is natuurlijk veel leuker om deze zelf te gaan horen dan ze via mij te lezen op mijn blog. Meer informatie over de tour vind je op FindingBerlin.
Weet iemand toevallig waar in Duitsland ik terecht kan voor de ‘Turkse handel kwa servies beddengoed etc uit Turkije ?? Alvast bedankt
Hoi
Voor school kom ik volgende week naar Berlijn voor het maken van een reportage. Ik ben op zoek naar mensen met een verhaal die uit een andere cultuur komen en nu leven in Berlijn. (ze moeten wel engels spreken) Weet jij toevallig of dat Turkse reisbureau nog bestaat en hoe het heet? Ik zag dat er verschillende reisbureau’s waren in die straat.
Heel erg bedankt! :)
Lenn
Hoi Lenn! Als je richting Neukölln gaan (bijvoorbeeld metrohalte Rathaus Neukölln of Hermannplatz) dan kom je genoeg van zulke zaakjes tegen. Of dit specifieke reisbureau nog bestaat durf ik je niet te zeggen ;-). Groetjes en succes, Marjolein
Ik ben op zoek naar een leuke wandeling in kreuzberg 9 marianneplazen michael -kirchen en leuke straatjes ) we logeren in de adelbertstraat in september vandaar deze vraag gr nolda
Mooi verhaal. Ik kan me het boek ‘Ik (Ali)’ van Günter Wallraff nog goed herinneren, kwam uit in de tijd dat ik politiek bewust werd.
Beste Marjolein,
Ik ben 10 augustus in Berlijn maar in deze periode is het Ramadan voor de islamieten.
Zijn dat de Turkse markten/bakkerijen en delicatessenwinkel dan open?
Daar ga ik wel vanuit ja :-)
Beste Marjolein,
Ik heb ook iets gehoord over een Turkse Markt elke dinsdag en vrijdag in de wijk Kreuzberg-Neukölln?
Weet jij op welke straat dit is? En weet je tevens ook op welke straat/straten de meeste activiteiten zijn in deze buurt voor de Turkse lekkernijen?
Hallo Sam,
dit is langs de Maybachufer/Paul-Lincke Ufer, je vindt de markt tussen 11:00-18:30. Aanrader!
Groetjes, Marjolein.
Beste Marjolein,
Ik zou graag op individuele wijze, dus zelf opzoek gaan naar Turkse bakkers bijvoorbeeld en theehuizen.
Moet ik dan vooral in de wijk Neukölln zijn? Weet jij toevallig een goed adresje in deze wijk?
Met vriendelijke groeten,
Sam Peeters
Hoi Sam,
leuk idee! Neukölln is inderdaad the way to go hoewel je in Moabit en in Kreuzberg ook een hoop mensen met Turkse afkomst vindt. Kijk vooral rondom de Hermannplatz, de Oranienstraße, de Boddinstraße en in zijstraten daarvan – hier vindt je legio aan bakkerijen en allemaal van goede kwaliteit. In de Oranienstraße zit trouwens ook een hele leuke Turkse notenbar. Daar kun je noten bestellen en buiten een drankje nuttigen onder het genot van wat hartigs, natuurlijk tussen de Turkse buurtbewoners. Neem ook een kijkje op de markt aan de Paul-Lincke Ufer.
Groetjes, Marjolein.