De tentoonstelling Lost Words van Chiharu Shiota was voor mij de perfecte gelegenheid om de Nikolaikirche eens van binnen te bezichtigen. Gek genoeg heb ik de oudste kerk van Berlijn nog nooit eerder van binnen bezocht, maar eens moet de eerste keer zijn, toch? Binnen wachtte er een spinnenweb uit draden en bedrukte bijbelpagina’s op me, die tussen de brede zuilen van de Berlijnse kerk bungelden. Een indrukwekkend gezicht met een complexe boodschap.
De Nikolaikirche – de oudste kerk van Berlijn
Het Nikolaiviertel voelt voor mij altijd een beetje on-Berlijns. Zulke smalle autovrije steegjes, schone façades en historische kruidenierswinkels vind je elders in de stad namelijk niet veel. Toch is het Niklolaiviertel zo Berlijns als het maar zijn kan. Dit was namelijk de plek waar Berlijn in de 13e eeuw ontstond en nog altijd staan hier enkele van de oudste gebouwen van Berlijn. Één van die oudste gebouwen is de Nikolaikirche (bouwjaar rond 1230), de kerk die te herkennen is aan zijn twee spitse torens met een schattig dorpsplein vol terrasjes ervoor.
Het contrast tussen het Nikolaiviertel en het nabijgelegen Alexanderplatz kan bijna niet groter zijn. Van pompeuze socialistische bouw vol Plattenbau naar een kneuterig wijkje met sierlijke façades, dat nog het meest weg heeft van een dorp op het Beierse platteland. Hier waan je je echt even in de Middeleeuwen. Toch is ook hier in Berlijn niets wat het lijkt. Het Nikolaiviertel is in de Tweede Wereldoorlog namelijk zwaar verwoest en werd pas ter ere van het 750-jarige bestaan van Berlijn in 1987 door de DDR (het Nikolaiviertel kwam tijdens de Koude Oorlog in Oost-Berlijn te liggen) weer opgebouwd. Niet helemaal naar oorspronkelijk plan, de architect Günter Stahn liet er ook nieuwere architectuur plaatsen en herplaatste historische gebouwen op een andere locatie. De kerk werd in de atheïstische DDR gebruikt als concert- even evenementenlocatie en het Nikolaiviertel werd omgetoverd tot de wijk met de hoogste horecadichtheid. Het Nikolaiviertel was het bewijs dat de DDR ook heus wel gezellige buurten kon bouwen en moest toeristen uit het westen aantrekken. Dat lukte, nog tot op de dag van vandaag is het Nikolaiviertel een geliefde toeristentrekpleister.
Kunstinstallatie in de Nikolaikirche
Sinds de Tweede Wereldoorlog wordt de Niklaikirche al niet meer als kerk gebruikt. Het doet nu dienst als museum over de geschiedenis van Berlijn met voorwerpen die de oorlog overleefd hebben. Ook worden er regelmatig concerten gegeven en kunstprojecten tentoongesteld. Nu is nog t/m 19 november 2017 het werk ‘Lost Words’ van Chiharu Shiota in de Nikolaikirche te bezoeken, die ze speciaal ter ere van 500 jaar reformatie voor de Nikolaikirche ontwierp.
De kunstinstallatie bestaat uit een groot spinnenweb uit zwart draad, gesponnen tussen de zuilen van de Nikolaikirche, waar pagina’s uit de bijbel inhangen, waarin de 10 geboden worden besproken.Terwijl ik door de tunnel door het web wandel, bungelen de pagina’s boven mijn hoofd. Voor mij vrijwel allemaal onleesbaar, omdat er teksten in alle mogelijke talen opstaan, die ik grotendeels niet spreek. Dat is precies de complexiteit die ze met haar werk wil overbrengen. Voor de reformatie bestond de bijbel alleen in het Latijns, wat het een geloof maakte voor de rijken. Met haar werk wil Shiota de complexiteit van de debatten over migratie en intergratie, het globaal verspreiden van vertaalde Bijbelse teksten en de kracht van het geschreven woord ter discussie stellen. Herinnering, thuis, angst, geboorte en dood zijn de thema’s die steeds weer in haar werk terugkomen en ook te bespeuren zijn in haar werk Lost Words.
Lost Words is een installatie met een omvang van 55 x 10 meter waarin 4.000 bijbelpagina’s in 300 verschillende talen hangen, die allemaal verbonden zijn met ineengevlochten zwart garen. Door zijn omvang en kleur lijkt het werk massief, maar door het dunne draad toch ook weer heel filigraan. Zo’n enorme kunstinstallatie in de oudste kerk van Berlijn te zien hangen, is best wel een heel bijzonder gezicht en maakte een bezoek aan de Nikolaikirche voor mij extra de moeite waard. Zelf ben ik geen religieus type maar dit ‘web of thoughts’ zette me wel aan het denken over de kracht van taal en schrift. Bovendien is het werk behoorlijk fotogeniek!
Lost Words van Chiharu Shiota
Adres: Nikolaikirchplatz, 10178 Berlijn-Mitte
Entree: € 6,-
Wanneer: de tentoonstelling is nog t/m 19 november te bezichtigen
