Op 9 november 1989 viel de Berlijnse Muur. Dat is dit jaar precies 25 jaar geleden. En hoewel die geschiedenis zo recent is, lijkt het ook zo lang geleden. De tastbare geschiedenis en reststukken zijn schaars of op veel plekken zelfs uitgewist, herinneringen vervagen langzaam, het aantal ooggetuigen wordt steeds minder. En hoewel de feiten altijd zullen blijven, vertellen feiten vaak niet hoe mensen de Duitse deling hebben ervaren. Juist daarom wil ik in de serie “Mijn verhaal over de Berlijnse Muur” aandacht besteden aan persoonlijke ervaringen met de Berlijnse Muur en de Duitse deling.
Vandaag vertelt Corry Frik haar verhaal over meerdere bezoekjes aan de DDR met zowel ouders als kinderen. Vooral het bezoek van de bruiloft van haar broer met een Oost-Duitse in Oost-Berlijn was een bijzondere belevenis. Bedankt Corry dat je je verhaal met ons wilde delen!
Wie is Corry Frik?
Mijn naam is Corry Frik, ben 64 jaar. Ik woon samen met mijn man Derk Stubbe in Delfzijl. We hebben 3 dochters, 3 schoonzoons en 6 kleinkinderen.
Ik ben directeur van een basisschool in het dorp Kolham. Na ruim 40 jaar in het onderwijs werkzaam te zijn geweest, ga ik nu mijn laatste schooljaar in.
Wat is je eerste herinnering aan de Berlijnse Muur?
Ik heb 3 broers en mijn jongste broer is in 1987 getrouwd in het toenmalige Oost-Berlijn. Daardoor kwam ik in aanraking met het leven in een stad wat gedeeld is door een muur. We zijn een aantal keren op bezoek geweest bij de schoonouders van mijn broer. Daarvoor wist ik natuurlijk dat er een muur in Berlijn stond maar wat het voor de mensen die er woonden, betekende heb ik nooit geweten.
Heb je ooit een grensovergang gepasseerd – hoe voelde dat?
In december1985 was de eerste keer dat we gingen. Drie maand van tevoren moesten we al een visum aanvragen. Het visum was gemaakt van een papiersoort wat op krantenpapier lijkt. De grens gingen we bij Helmsted over. Eerst je pas afgeven, dan wachten, dan mocht je een stukje verder en dan kwam je bij een douane die de auto controleerde en daar kregen we onze pas ook weer terug.
Ik herinner me ook nog goed dat we Helmsted passeerden toen we voor de bruiloft naar Berlijn gingen. Mijn ouders en mijn oudste broer en schoonzus gingen ook mee. Wij hadden het bruidsboeket , gemaakt van zijde, mee en dat lag achter op de hoedenplank van de auto. De douane wist natuurlijk allang wat wij kwamen doen, maar maakte opmerkingen. Mijn oudste broer ging voor de eerste keer mee en plaatste opmerkingen zoals: “ U heeft toch ook wel eens een bruiloft”. Ik zag dat het niet in goede aarde viel en maande hem aan om zich stil te houden.
Tijdens de terugreis bleek dat mijn broer het geld niet opgemaakt had. Je moest Ostdm 25,- per dag per persoon besteden. Hij heeft het in een prullenbak gegooid nadat we de grens over waren. Wij gaven het overgebleven geld altijd aan de schoonouders van mijn broer. Gelukkig werd hij er niet op gecontroleerd. Want naast dat hij zichzelf in gevaar bracht, had ik ook sterk het gevoel dat de schoonouders van mijn broer hier last van kregen.
Ook zijn we een aantal keren via Checkpoint Charlie gegaan. Een keer hadden we onze 3 dochters ook mee, de jongste was 3 jaar en de oudste 10. Toen we ’s avonds weer weggingen hadden mijn broer en schoonzus ons begeleid om ons weer naar Checkpoint Charlie te brengen. “Als je nog een klein stukje doorrijdt en dan naar links gaat dan ben je er” : zei mijn broer. Helaas zijn we een afslag te vroeg naar links gegaan en kwamen in het Sperrgebiet. Het is ons gelukt om bij de grenspost te komen, maar het bleek wel dat wij allang gesignaleerd waren. De jongste dochter lag te slapen bij de oudste op schoot. We moesten allemaal uit de auto, ook het slapende kind. De auto werd goed gecontroleerd en met spiegels werd de onderkant gecheckt. Dat was een zeer angstige ervaring. Wat was ik blij dat we verder konden rijden. Onze kinderen weten dat alle drie nog.
Een andere keer dat we via Checkpoint Charlie reden waren we er heel vroeg. Voordat je destijds kon trouwen in Oost-Berlijn moest er veel papierwerk worden geregeld. Zo gingen wij een keer met papieren heen zodat mijn schoonzus een trouwdatum kon afspreken. Dat gebeurde op het gemeentehuis. Wij gingen ’s avonds om 10.00 uur van huis en waren de volgende dag om 10.00 uur weer thuis. Om 05.00 uur waren we bij Checkpoint Charlie. “ Wat moet u hier om 05.00 uur al doen” werd ons gevraagd. :”Familiebezoek”, antwoordde ik, maar daar geloofde hij niets van. “ Om 05.00 uur?” De trouwdatum werd die dag nog niet vastgesteld, dat duurde nog weer een paar weken. De grensovergang vond ik steeds een spannende gebeurtenis.
Naast het aanvragen van een visum bij een meerdaags bezoek, moesten we ons ook altijd melden op het politiebureau aan het Alexanderplatz. Tevens moesten de ouders van mijn schoonzus een Hausbuch bijhouden, wat jaarlijks gecontroleerd werd. We mochten geen tijdschriften of kranten meenemen, dat werd ook altijd gecontroleerd bij de grens. Je moest precies opschrijven wat je mee had en dat moest je laten zien.
Fruit namen we mee, want dat was sporadisch te krijgen in Oost-Berlijn. En als het er was dan moesten de mensen in de rij staan om iets te kunnen bemachtigen.
Het was de gewoonte om bij mensen je schoenen uit te doen en je kreeg pantoffels aan. Dit vanwege de bruinkool. Dat bracht ook een speciale geur met zich mee. Ook mede daardoor leek alles heel grauw. Ik had het idee dat alles was zoals in mijn vroege jeugd. De straat waar de ouders van mijn schoonzus woonden, was niet bestraat. De stoepen waren heel hoog. Tijdens een bezoek met veel sneeuwval, gleden we zo tegen een hoge stoeprand aan. Tijdens onze bezoeken bezochten we natuurlijk de stad. Altijd eerst op de dag nadat we aangekomen waren, naar het politiebureau om ons te melden en dan bezienswaardigheden bekijken. Of iets kopen in de Russische winkels. Zo liepen we Unter den Linden af, keken naar de wisseling van de wacht. Indrukwekkend en beangstigend! Je voelde de druk die er constant was. En dan stond je voor een hek bij de Brandenburger Tor te kijken. Op een keer stonden er mensen achter ons die Russisch praatten. Heel gewoon natuurlijk voor Oost-Berlijn, maar voor ons bijzonder. Mijn schoonzus verstond alles, want Russisch was een verplicht vak op school.
Hoe heeft de Berlijnse Muur je leven beinvloed?
Tijdens onze bezoeken hoorden we veel over het leven in Oost-Berlijn en wat dat inhield voor de mensen die er woonden. Angst, wantrouwen is wat me bij gebleven is. Ik snapte toen wat het betekende om in zo’n stad te wonen.
Maar nu in 2014 begrijp ik het nog beter. Ik heb inmiddels meerdere boeken gelezen en het is onvoorstelbaar wat er allemaal is gebeurd. Ook de serie Weissensee heb ik gezien. In gezinnen werden familieleden tegen elkaar uitgespeeld, emotioneel onder druk gezet. En dan kinderen die van hun moeder werden afgehaald en in kindertehuizen terecht kwamen. In een boek kwam de zin naar voren:” de muren hebben ogen en oren”. Dat is voor ons niet voor te stellen.
Hoe heb je de val van de Berlijnse Muur beleefd?
Op de avond dat de muur viel, lag ik al in bed. Mijn man kwam naar boven en riep dat ik moest komen. Erg emotionele beelden zagen we die avond en de weken erna.
Hoe vind je Berlijn veranderd sinds de Berlijnse Muur is gevallen?
We zijn pas in 2012 voor het eerst weer in Berlijn geweest. Wat veel veranderingen en iedere keer is het weer anders. Wat ik het meest bijzondere vind is dat je nu onder de Brandenburger Tor kunt doorlopen. Dat is iedere keer het eerste wat we doen en dan zeggen we tegen elkaar wat bijzonder het toch is dat we dit kunnen doen. Ik kan heel lang op een bankje van de Pariser Platz zitten en kijken naar wat er gebeurt.
De bruinkoolgeur is weg, het ruikt nu net als iedere stad. Veel is gerestaureerd en veel staat in de steigers. We logeren meestal in het Park Inn hotel op het Alexanderplatz. Het Alexanderplatz is ook erg veranderd, er is veel te doen. Er rijdt een tram, dat was destijds niet zo. In de winkels is alles te krijgen, de Russische winkels zijn verdwenen.
Berlijn intrigeert me, een stad met zoveel geschiedenis. We zijn er nu 4x weer geweest en gaan in oktober voor 5 dagen. Iedere keer bezoeken we nieuwe plekken. Nu wil ik graag het Stasimuseum en de Stasigevangenis bezoeken. We zien er erg naar uit. Het zal ook zeker niet de laatste keer zijn. De sfeer is bijzonder, ik herken steeds meer dingen van toen en herinner me de verhalen over het leven in een verdeelde stad.
Beste Corry,ik doe mijn profielwerkstuk over mensen die de berlijnse muur hebben meegemaakt. Ik zal graag een paar vragen aan u willen stellen. Kunt u mij misschien mailen naar maxheijneman1@live.nl als u geinterreseerd bent.
Alvast bedankt voor u moeite.
Mvg,
Max Heijneman
Beste Corry Frik,
Mijn naam is Vera Papilaja en zit in het eerste jaar van de opleiding European Studies, gevestigd in Den Haag. We hebben als opdracht gekregen om een evenement op te zetten, met als onderwerp: Duitsland in de media. Het onderwerp van de lecture moet aansluiten op de (een van de) drie dimensies van de opleiding: cultuur, politiek en economie. Omdat het evenement in het Engels is, moet de lecture ook in het Engels zijn.
Een van de formats die we hadden gekozen was een lecture, maar helaas heeft onze spreker afgezegd. Nu hoopten we dat u misschien bereid zou zijn om maandag 19 januari tussen 9 en 11 uur een lecture wilt/kunt geven.
Als u beschikbaar bent, graag een e-mail sturen naar germedia2015@hotmail.com of hierop reageren. Ook als u niet beschikbaar bent, horen we graag van u! We zijn benieuwd naar eventuele andere verhalen//foto’s met betrekking op Duitsland.
Met vriendelijke groet,
Vera Papilaja
Hallo Corry,
Ik ben Sika, ik ben 16 jaar en zit in 5 havo. Ik houd dit jaar mijn profielwerkstuk over de Berlijnse Muur en zou graag nog wat vragen willen stellen aan getuige. Zou u een paar vragen willen beantwoorden, zodat ik dat kan verwerken in mijn profielwerkstuk?
Mvg,
Sika
Ja dat mag . Misschien kan Marjolein mijn e-mailadres doorgeven.
Natuurlijk. Bij deze gedaan. Succes met je profielwerkstuk Sika!
Corry, zeer bedankt voor jouw verhaal. En wat heb je er mooie foto’s bij geplaatst. Het geeft duidelijk díe tijd weer.
Voor wie deze tijd, die jij beschrijft, heeft meegemaakt, is het heel herkenbaar. Maar daarom des te interessanter, om deze tijd door ook andere, bijvoorbeeld jouw ogen te zien. Fijn om te lezen.
Dank je voor je mooie woorden. Ik heb ook erg van jouw fotoseries genoten, heel herkenbaar! Fijn dat mijn stuk met foto’s gewaardeerd wordt.
Wat een mooi en goed geschreven stuk, ook de foto’s erbij zijn erg interessant. Raar dat het voor mijn generatie eigenlijk niet meer voor te stellen is dat zoiets 25 jaar geleden pas tot een einde kwam. Voor mijn gevoel is oorlog en verdeeldheid ver weg. Maar het doet me wel wat realiserende dat het nog niet zo heel lang geleden is. Raar ook de gedachte aan die regels dat je 25 per dag moest uitgeven als je daar was. Families die elkaar jaren niet konden zien, eigenlijk gewoon waanzin. Maar wel mooi om zo’n stuk te lezen van iemand die nog goed kan omschrijven hoe het er aan toeging toen de muur nog stond! Ik ben het ermee eens dat Berlijn juist zo prachtig is vanwege de geschiedenis, en ik vind dat je deze nog meer dan bij andere steden hedendaags nog voelt. Berlijn vind ik om precies dezelfde reden mooi als ik mensen vind: door de imperfecties en de pijnlijke geschiedenis, en het feit dat het er sterker en mooier is uitgekomen dan ooit tevoren.
Bedankt voor jouw, ook erg mooi geschreven, reactie Frouke! Voor ons jongere generaties (ik was 2 toen de Berlijnse Muur viel) is het inderdaad lastig voor te stellen hoe het echte leven nou was. Daarom ben ik ook zo blij met Corry die haar ervaringen wilde delen op mijn blog.
Wat een mooi verhaal.
zal binnenkort ook iets schrijven.