Parkfriedhof Marzahn is een mooie combinatie tussen een park en een begraafplaats. Deze begraafplaats werd in 1909 opgericht voor de arme en minder welvarende Berlijners uit de oostelijke buitenwijken. Al snel werd deze begraafplaats ook gebruikt om oorlogsslachtoffers een laatste rustplaats te bieden. Hoewel het Parkfriedhof Marzahn nog altijd wordt gebruikt door bewoners uit de omgeving is een groot gedeelte van het park gereserveerd voor (soms tegenstrijdige) gedenkplaatsen voor oorlogsslachtoffers.
Er zijn verschillende monumenten en gedenkplekken aangelegd voor o.a. omgekomen Duitse soldaten in de Eerste Wereldoorlog, 20 vermoorde Poolse dames die werkten voor de Nazi’s, andere minderheden die zijn uitgeroeid door de Nazi’s, 3.300 Berlijnse inwoners die zijn getroffen door bombardementen in de Tweede Wereldoorlog, Russische en Italiaanse soldaten die streden voor de Asmogendheden en Duitse naoorlogse slachtoffers van het Stalin-regime.
In totaal liggen er meer dan 6.000 oorlogsslachtoffers begraven op Parkfriedhof Marzahn.
Vlakbij de hoofdingang staat de “Schwurhand” van beeldhouwer Erwin Kobbert. Het monument (1952) herdenkt de slachtoffers van bombardementen in de Tweede Wereldoorlog.
Naast een begraaf- en gedenkplaats is Parkfriedhof Marzahn ook een prachtig park waar veel eekhoorntjes rondhuppelen. Schattig!
Dit granieten monument herdenkt de Duitsers die in 1941 door Stalin uit Rusland zijn verdreven.
Het bronzen beeld toont een vrouw die volledig is uitgeput door honger en dwangarbeid.
Achter deze poort vinden slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog hun laatste rustplaats. Temidden van kransen staat een 80-jarige eikenboom.
De gedenkplaats voor de Sinti en Roma (1986) bestaat uit een gedenksteen en twee panelen ter nagedachtenis van omgekomen zigeuners in de Tweede Wereldoorlog.
Zigeuners hadden het bijzonder zwaar tijdens het Nazi-Regime. De Olympische Spelen van 1936 moesten en zouden “zigeunerfrei” plaatsvinden. Door de Nationaalsocialisten werd er een kamp aangelegd voor zigeuners, iets ten noorden van het Parkfriedhof Marzahn. In het kamp leefden tussen de 1.200 en 2.000 onderdrukte zigeuners waarvan ongeveer 100 tussen 1936 en 1945 ten gevolge van slechte hygienische omstandigheden zijn overleden. Zij werden op het Parkfriedhof Marzahn werden begraven. Hoewel de levensomstandigheden in het kamp zeer slecht waren, zijn de plannen (1939) om hier een concentratiekamp te bouwen niet gerealiseerd. Veel zigeuners zijn daarom naar andere concentratiekampen (Auschwitz) gedeporteerd. Slechts enkele inwoners overleefden de barre omstandigheden in het kamp.
Deze gedenkzuil (2004) dient ter nagedachtenis van duizenden slachtoffers van dwangarbeid tussen 1939 en 1945. Het bronzen beeld beeldt het leed en het verzet uit dat de dwangarbeiders hebben moeten doorstaan. Op het Parkfriedhof Marzahn liggen meer dan 1.400 gestorven dwangarbeiders begraven (waarvan 100 kinderen). Alleen al in Marzahn bevonden zich 27 kampen waar hoofdzakelijk importarbeiders uit de Sovjet Unie, Polen en de voormalige Tsjechoslowakije aan het werk werden gezet. Onder alle dwangarbeiders bevonden zich ook Italianen, Belgen, Nederlanders en andere Europeanen.
In het noordelijke deel van het Parkfriedhof bevindt zich een gedenkplaats (1958) voor Russische soldaten.
De obelisk is het middel- en hoogtepunt van de gedenkplaats met daarop de dankbare woorden:
„Eure großen Heldentaten sind unsterblich / Euer Ruhm wird Jahrhunderte überdauern / Die Heimat wird Euch stets in Erinnerung behalten“ in het Duits en in het Russisch.
(Uw grote daden zijn onsterfelijk / Uw roem zal eeuwen blijven voortbestaan / Uw vaderland zal jullie altijd blijven herinneren).
Tegenover de obelisk bevindt zich nog een urn uit kalksteen met daarin het as van 142 soldaten die in de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Ook de overblijfselen van Russische soldaten die later bij bouwwerkzaamheden in Berlijn Mitte en Lichtenberg (1992/1993) zijn gevonden, zijn naar het Parkfriedhof gebracht.
Ten westen van de obelisk bevinden zich graven van officieren, ten noorden en ten zuiden van de obelisk die van soldaten.
Naast deze gedenkplaats zijn er nog drie andere (grotere) Russische gedenkplaatsen in Berlijn: Treptower Park, Tiergarten en Schönholzer Heide.
Parkfriedhof Marzahn
Adres: Wiesenburger Weg 10, 12681 Berlin
OV: S-Bahnhof Berlin-Marzahn
Openingstijden: Dagelijks. Jan-Apr, 8:00-18:00; Mei-Sep, 07:00-21:00; Okt-Dec, 08:00-18:00
Meer info: berlin.de (Duits).
