Op slechts een uur treinen bij Berlijn vandaan ligt het prachtige natuurgebied Spreewald, dat bekend staat om schattige dorpjes, idyllische waterwegen en goddelijke Spreewalder augurken. Geen wonder dat het waterrijke moeras- en veenweidenlandschap één van de meest geliefde vakantiebestemmingen in de deelstaat Brandenburg is. Deze zomer had ik een week vrij in Berlijn en leek me het perfecte moment om eindelijk het Spreewald eens van mijn bucketlist te strepen en zelf te ontdekken wat er zo mooi is aan dit natuurgebied. Dat lukte, en ik hield er nog een ultiem vakantiegevoel aan over ook!
Het Venetië van Duitsland?
Het Spreewald ontstond tijdens de laatste ijstijd, toen de rivier de Spree veel smeltwater te verwerken kreeg. Het grondgebied was echter te hard om de rivier op natuurlijke wijze te laten verbreden of verdiepen en zodoende ontstonden er vele kleine aftakkingen van de rivier. Op sommige stukken van de Spree tot wel 300. Samen vormden ze een enorm rivierdelta met extreem smalle waterwegen, aftakkingen zo breed als de Overijsselse Vecht en alle afmetingen daartussen. Door het natuurverschijnsel ontstond een uniek landschap aan rivierduinen, moerassen en veenstroken.
De eilanden die door de aftakkingen werden gevormd, zorgden niet alleen voor een prachtige leefomgeving voor wild en vissen, ook voor vluchtelingen tijdens de dertigjarige oorlog (1618 – 1648) was dit het uitstekende toevluchtsoord om van soldaten onontdekt te blijven. De Sorben die zich in het natuurgebied vestigden, hebben als aanvulling op de natuurlijke waterwegen kanalen gebouwd, die als belangrijkste transportwegen in het gebied golden. De belangrijkste dorpsweg was de Spree en inmiddels staan er ongeveer zoveel huizen als dat het gebied eilanden telt en worden de kanalen nog altijd als transportweg voor buurtbewoners en postbodes gebruikt.
Vanwege het vele water is het het leukst om de regio per boot te verkennen. Liefkozend wordt het Spreewald dan ook wel het Duitse Venetië genoemd. Hoewel het Spreewald absoluut overeenkomsten heeft met Venetië (hallo kanalen!), is de Duitse variant stúkken groener en rustiger. Het deed mij dan ook eerder aan ons eigen Giethoorn denken.
In de afgelopen 150 jaar zijn grote delen bos gerooid en aftakkingen van de Spree dichtgemaakt, om overstromingen te voorkomen. Momenteel beslaat het Spreepark nog zo’n 400 km² en zo’n 970 km aan waterwegen. Sinds 1991 is het Spreewald door de UNESCO erkend als biosfeerreservaat.
Historisch Spreewaldorp Lübbenau
Dankzij de treinverbinding Berlijn – Dresden werd het Spreewald 100 jaar geleden al een geliefd toevluchtsoord voor stadsmensen in de omgeving. Ondanks dat veel (vooral jonge Duitse) reizigers tegenwoordig de voorkeur geven aan een trip naar Mallorca, is het Spreewald nog altijd een geliefde locatie als dagtrip voor Berlijners. Er zijn verschillende plaatsen in de omgeving die je kunt bezoeken en waar je kunt verblijven. Lübbenau is daar één van en omdat deze plaats uitstekend met de trein te bereiken is en bovendien als één van de mooiste historische dorpen (vooral het historische dorpsdeel ‘Lehde’) bekend staat, besloten we een retourtje Lübbenau te nemen.
Ze zeggen dat Lübbenau zo voelt zoals Venetië 1500 jaar geleden, toen de eerste vissersfamilies in de regio neerstreken. Of dat zo klopt, geen idee, maar in Lübbenau gaat het er wel allemaal erg gemoedelijk aan toe. De hipstercafés, concept stores en street art die in Berlijn het straatbeeld bepalen, zijn hier in geen heide of verre te bekennen. In plaats daarvan veel traditionele restaurants, die vaak via een biertuin aan het water met de boot te bereiken zijn. Een heerlijke plek in de natuur om even tot rust te komen. Ik kreeg er een extreem vakantiegevoel door en ik hoefde er maar een uur voor te treinen. Geweldig toch?
De kleurrijke dorpskern van Lübbenau
Een zijstraat van de hoofdweg in Lübbenau
Het dorpsplein van Lübbenau
Verplicht nummertje: het Spreewald verkennen per boot
De meest populaire activiteit in het Spreewald is varen. Je hebt de keuze uit een rondvaart met een traditionele Spreewaldkahn met of je huurt een kajak of kano voor één of meerdere personen.
Traditionele rondvaarten
De Spreewaldkähne worden met de hand aangedreven en terwijl de schippers de houten schuiten met lange stokken vooruit duwen, vertellen ze de bezoekers vanalles over het natuurgebied en de cultuur in het Spreewald. De schuiten werden voor het massatoerisme al door de jagers en vissers in het gebied gebruikt en vormen nog altijd een belangrijke vorm van transport voor de bewoners. Het is een leuke manier om meer te weten te komen over het gebied van de plaatselijke bevolking. Veel van de schippers zien eruit en klinken alsof ze dit al hun hele leven doen. Erg leuk en interessant!
We worden ingehaald door een traditionele Spreewaldkahn
Zelf kajakken
Je kunt er net als ons ook voor kiezen om een kajak te huren en je eigen weg door het Spreewald te volgen. Na een wandeling door het bos en het dorp vanaf station Lübbenau richting Lehde, zijn we bij één van de eerste bootverhuurders binnengestapt om een kajak te huren. Nadat we een waterkaart in onze handen kregen gedrukt, waren we klaar om te vertrekken en peddelden we gemoedelijk richting Hauptspree, de belangrijkste waterweg van de omgeving.
We peddelden door het kleine historische dorp Lehde en al snel maken de houten huizen en biertuinen plaats voor veel bos en groen. De brede hoofdrivieren wisselden elkaar af met smallere waterwegen en verschillende zij-armen en grachten. We kwamen langs afgesloten natuurgebieden, sluizen die handmatig werden bediend, drijvende stammen, prachtige traditionele biertuinen met toegang vanaf het water en zwaaiden zo af en toe naar mede-kajakkers. Terwijl de zonnestralen een weg door het dichtbeboste gebied probeerden te vinden heerste er absolute stilte, op het (soms nogal wild) spetteren van onze peddels na. Idylle pur. Het was een idyllische tocht van zo’n 3 uur (de tour kun je zo lang of kort maken als je zelf wilt) waarin ik best wel verliefd ben geworden op dit prachtige natuurgebied. Ik geef die Berlijners groot gelijk dat ze graag naar het Spreewald gaan voor een weekendje rust en natuur. Ik heb me gelijk voorgenomen om dat ook vaker te doen!
Kajak huren…
… en gaan met die kajak! Op de waterkaart staan vaarroutes met verschillende lengtes aangegeven, evenals dorpen, sluizen en horecagelegenheden langs de route
Op sommige plekken in het dorp stonden we in de kajakfile
Overal prachtige huizen met tuinen langs het water
Langzaam werd het steeds groener
Zat Kai nou stiekem foto’s te maken en niet mee te peddelen?
Tussen de verschillende Spreewalddörfer was het vooral heel stil en rustig. Prachtig!
Soms legden we de peddels binnen boort en genoten we even van de rust, stilte en het uitzicht om ons heen
Met onze kajak de sluis in. Dat vergt precisie! De sluizenwacht stond erbij en keek ernaar ;-)
Het is ook mogelijk om het Spreewald al wandelend of fietsend te bekijken, maar vanaf het water krijg je het mooiste uitzicht voorgeschoteld. Varen door het Spreewald is wat mij betreft dus absoluut een verplicht nummertje!
Cultuur snuiven in het Spreewald
Al bij aankomst op het station valt direct op dat het gebied tweetalig is. Naast Lübbenau (Spreewald), prijkt er namelijk ook Lubnjow (Błota) op het perron. Naast Duits wordt er in de streek ook nog het lokale dialect van de Sorben gesproken en de borden en menukaarten in de streek zijn tweetalig. In het Freilandmuseum der sorbischen Kultur in Lehde kun je meer te weten komen over de Sorbische cultuur.
De favoriete delicatesse van de regio zijn augurken. Deze worden ingelegd in azijn met smaakmakers als knoflook, dille, peper en/of andere kruiden. Het is een must om in ieder geval één keer augurken te eten in het Spreewald, ze staan bij ieder restaurant op de kaart en in sommige dorpen staan ook stalletjes langs het water waar je een heel vat kunt kopen. Ben je net als ik ook een enorme augurkenliefhebber? Dan kun je ook het Gurkenmuseum in Lehde bezoeken of de Gurkenradweg fietsen.
Verder viel me op dat de regio geen tekort heeft aan Biergärten. In ieder dorp lagen er meerdere terrassen waar je met de kajak kon aanmeren voor een pauze met een snack. Tijdens koffietijd is dat koffie met Plinse (een soort pannenkoeken), tijdens borreltijd natuurlijk voor een pul bier met een verse augurk uit het vat. De afwisseling van historische dorpen, uitgestrekte natuurgebieden en knusse biertuinen maakte een bezoek aan het Spreewald absoluut de moeite waard.
Veel biertuinen hebben Sorbische namen, zoals Gaststätte Wotschofska. De taal heeft wat weg van het Pools en het Tsjechisch
Tijd voor Kaffee mit Hefeplinsen, een echte specialiteit uit de regio
De kajakparkeerplaats. Het is nog oppassen geblazen dat je niet de verkeerde pakt
De augurken-drive-in
Spreewald bezoekersinformatie
- Wat: een bosrijk natuurgebied waar je geweldig kunt kajakken
- Waar: het Spreewald ligt op ongeveer 100 km ten zuidoosten van Berlijn in de Duitse deelstaat Brandenburg
- OV: er is een directe treinverbinding vanuit Berlijn. Neem de RB24 (vanaf Hohenschönhausen, Lichtenberg, Ostkreuz of Schöneweide) of de RE2 (vanaf Spandau, Zoologischer Garten, Hauptbahnhof, Friedrichstraße Alexanderplatz of Ostbahnhof). De trein doet er ongeveer een uur over
- Alternatieven: wil je kajakken maar daarvoor de stad niet uit? In Klein-Venedig of over het Landwehrkanal kun je ook prima kajakken en ook een rondvaart over de Spree is een mooie manier om de stad vanaf het water te ontdekken
Ik heb genoten van een dagtrip naar het Spreewald en stond er weer eens versteld van hoeveel prachtige natuur er in de directe omgeving van Berlijn te vinden is. Geweldig toch? Zijn jullie al eens in het Spreewald geweest of staat het op jullie lijstje? Ik ben benieuwd!
Al heel wat van Duitsland gezien, Mara het Spreewald nog niet. Dat Gast in October 2020 gebeuren en wel per Fiets. Leuk om jouw ervaring alvast te lezen, dat smaakt naar meer. De Gurkenradweg gaan we zeker zoeken!
Hallo Marjolein,aandachtig jouw verslag gelezen want in september gaan werken met de camper naar het mooie Spreewald.Onze trouwe viervoeter gaat mee en denk dat het dan moeilijk is om de Spreewald vanaf het water te verkennen? Maar dank voor je mooi verslag… hebben er nu zeker zin in ☺ Groetjes Ingrid
Marjolein, wat een heerlijk stuk om te lezen. We gebruiken je tips voor een roadtrip door Duitsland!
Groet Saskia
Wat leuk om te lezen! Veel plezier Saskia!
Wat een prachtig gebied zeg. Staat op mijn lijstje om eens te gaan kajakken, eerst even een kajak trip op het Landwehrkanal plannen. Wat zou een schaats-trip over het Landwehrkanal trouwens tof zijn! Ben alleen bang dat ik daarop heel erg lang moet wachten hehe. X
Hallöchen Marjolein,
ik lees altijd heel graag jou verhalen over mijn “Heimatland”. Ik ben dus precies de andere kant gegaan als jij, van DE naar NL. Altijd leuk om te horen wat een Nederlander zo alles in en aan Duitsland opvalt. De Spreewald is inderdaad erg leuk. Alleen een kleine correctie van mij: je hebt het over de “dertienjarige oorlog”, maar volgens mij bedoel je de “dertigjarige oorlog” en die was van 1618 tot 1648. Je weet wel, 1648 waren de Nederlanders ook net klaar met de “tachtigjarige oorlog” en allebei oorlogen vonden een einde in de “Vrede van Münster”.
Blijf vooral leuke verhalen schrijfen.
Groetjes Jörg
Hallöchen Jörg, wat leuk om te lezen, dank je wel! Waar in Nederland woon je en bevalt het je goed? Zoals je aan de jaartallen in mijn artikel kon lezen, bedoelde ik inderdaad de Dertigjarige Oorlog. Er is een typefoutje ingeslopen gisterenavond, heb het gelijk aangepast. Bedankt voor je oplettendheid! Groeten uit Berlijn, Marjolein
Moin Mariolein,
We hebben meer dan 20 jaar in Enschede gewoond, wat goed beviel, maar zijn kort geleden verhuisd naar Bad Bentheim. Maar de contact met NL ist niet verbroken. Ik werk er nog steeds en hier woonen ook veel Nederlanders. Erg handig, als je Duits en Nederlands spreekt. En ook leuk: Bad Bentheim heeft een direkte treinverbinding naar Berlijn!
Groetjes en prettig weekend.
http://www.betekenis-definitie.nl/Dertienjarige%20Oorlog. “Je kunt ook zelf een definitie van Dertienjarige Oorlog toevoegen.” Staat het er of staat het er niet? We leven per slot van rekening in de tijd van de alternatieve feiten.
Excuses, dat moest natuurlijk http://www.betekenis-definitie.nl/Dertigjarige%20Oorlog zijn.
Idd een geweldig gebied. We hebben er tijdens een vakantie veel gefietst.
Toppunt van kahnfahren: ’s avonds rondvaart ” stars und sternchen”
Wat een leuke tip! Dat ga ik onthouden voor als ik eens langer dan een dag naar het Spreewald ga. Klinkt erg mooi!