Little Istanbul; Turkse cultuur in Berlijn
Met naar schatting tussen de 250.000 en 300.000 Turkse inwoners is de Turkse gemeenschap erg aanwezig in Berlijn (iets minder dan 10% van de inwoners van Berlijn is van Turkse afkomst). Berlijn wordt dan ook niet voor niets “Little Istanbul” genoemd, in Berlijn vind je namelijk de grootste Turkse gemeenschap buiten Turkije. Dit herken je niet alleen aan de vele dönerboeren op de hoek maar ook aan de vele Turkse bakkerijen, reisbureau’s, markten, kledingwinkels en zelfs culturele instellingen. In wijken als Kreuzberg en Neukölln heb je soms werkelijk het idee dat je je in Turkije bevindt.
Stadtour Das Türkische Berlin
Vorig weekend ging ik mee met een tour van FindingBerlin (tours op zaterdag en op aanvraag, €22 inclusief lunch, in het Engels en Duits) om op zoek te gaan naar Turkse cultuur in Berlijn en de verhalen achter de vele gezichten. De tour vindt plaats in Neukölln, een wijk met vele Turkse inwoners en bekend als arme immigrantenwijk en vanwege immigratieproblematiek. Tijdens de tour leer je de wijk kennen, maar vooral de mensen die sfeer brengen in de wijk. Het bijzondere van de tour is dat de focus niet ligt op architectuur of gebouwen maar op mensen, mensen die vertellen over hun zoektocht naar de perfecte balans tussen traditie en aanpassing, hun dagelijkse leven in Berlijn, de reden dat ze in Berlijn wonen en hun visie op de stad. Wij zijn tijdens onze tour bij een Turkse bakker, een Turkse supermarkt, een Turkse cultuurvereniging (theater/dans), een Turks reisbureau, een Turkse muziekleraar en een Turkse winkel met hoofddoekjes geweest. De tour wordt afgesloten met culinaire lekkernijen uit de Turkse keuken. De ideale stadstour voor iedereen die geen zin heeft in saaie jaartallen maar wel in het beleven van een stad.
De tour is bedacht, opgezet en uitgevoerd door de enthousiaste en wereldse Adda. Ze heeft tourisme gestudeerd, veel plekken op de wereld gezien en geeft nu deze tour in Neukölln. Mocht je met haar mee gaan, doe dan de groetjes van me ;-). Overigens geeft ze ook een Vietnamese tour in Lichtenberg.
Ontstaan van de Turkse gemeenschap
De reden dat de Turkse gemeenschap zo groot is in Berlijn heeft verschillende oorzaken. De eerste Turken en Koerden zijn al rond 1700 naar Berlijn gekomen. Toentertijd voornamelijk de rijken die hun specerijen en kruiden kwamen verkopen. In Berlijn vonden ze een grote markt voor het drijven van handel. Vervolgens zijn rond de eerste wereldoorlog veel buitenlandse diplomaten in Berlijn komen wonen.
De echte grote stroom van Turken naar Berlijn kwam tijdens de industriële boom in Europa, de vele gastarbeiders zijn in Duitsland gestrand, op zoek naar een beter leven. De vele fabrieken boden zekerheid naar een baan want de vraag naar (goedkope) arbeidskrachten was groot. Turkse mannen kwamen met het plan om hier een paar jaar geld te verdienen en daarmee terug te gaan naar hun familie om in Turkije en beter leven op te kunnen bouwen. Hoe het daadwerkelijk liep, weten we natuurlijk allemaal. De meeste bleven hangen en de vrouwen en kinderen volgden later. Omdat het idee om terug te gaan naar Turkije jarenlang bleef hangen, was de drang om Duits te leren, en te integreren met de lokale bevolking vrij laag. Want eerlijk is eerlijk, de eerste generatie immigranten wilden helemaal niet naar Duitsland komen maar voelden zich gedwongen door hun financiële situatie.
Turkse leven in Berlijn
Vandaag de dag zijn het vooral de tweede en derde generatie immigranten die je treft in de stad. Vele van hen zijn zelfstandig en bewegen zich nog voornamelijk binnen hun eigen cultuur. Erg kenmerkend is hoe verschillende culturen gescheiden van elkaar leven, Turkse immigranten vind je veel in Neukölln, Vietnamese in Lichtenberg, Russische in Wilmersdorf. Ze zijn zelfvoorzienend met hun eigen supermarkten en andere soorten winkels. De eigenaar van de supermarktketen Gizem vertelt dat alles wordt geïmporteerd vanuit Turkije, veelal met het vliegtuig. Het assortiment aan olijven, rijst, thee, kruiden, koffie en Turkse zoete delicatessen is enorm én goedkoop! De eigenaar van een Turks reisbureau vertelt dat de eerste generatie Turkse emigranten nog vaak terug gaat naar het vaderland, maar dat jongere generaties een reis naar het zonnige Spanje of Italië prefereren. Hij runt dit reisbureau aan de Hermannstraße al 12 jaar en heeft Neukölln zien veranderen, ondanks dat blijft boeken bij een reisbureau in deze wijk nog altijd populair (dit vond ik verrassend). Dat er tegenwoordig zoveel studenten richting Neukölln komen vindt hij een goede ontwikkeling, het brengt de culturen eindelijk dichter bij elkaar. De jonge generaties Turken kunnen het vaak beter vinden met Duitse leeftijdsgenoten dan met hun Turkse voorouders, de beheersing van taal speelt hierbij een grote rol. Het Quartiersmanagement speelt ook een grote rol bij de ontwikkeling van het Schillerviertel in Neukölln, deze organisatie investeert in lokale projecten en evenementen die bijdragen aan een positieve ontwikkeling van de wijk.
Jammer genoeg houden de vele Turkse telefoonwinkels hun deuren gesloten voor de tour, misschien dat hun werkwijze niet helemaal zuiver is.
Ik heb nog veel meer interessante verhalen gehoord over de redenen waarom families naar Duitsland zijn gekomen en over de vele projecten maar het is natuurlijk veel leuker om deze zelf te gaan horen dan ze via mij te lezen op mijn blog. Meer informatie over de tour vind je op FindingBerlin.
