Veel groter kon het verschil in dagelijks leven tussen de gewone DDR-burgers en de hoge partijleden niet zijn. Terwijl DDR-burgers amper aan verse levensmiddelen konden komen en kolen moesten slepen voor wat warmte tijdens de gure winters, woonden veel DDR-bazen in een afgeschermde luxestad ten noorden van Berlijn. Wandlitz bood een vorm van comfort die enkel voor Walter Ulbricht, Erich Honecker en andere hoge partijleden beschikbaar was. Tijdens een fietstocht afgelopen zomer dwaalde ik langs de overblijfselen van deze stad en stootte ik o.a. op een verlaten internaat uit DDR-tijden maar ook op de villa van Goebbels uit Duitslands nazi-verleden. Een interessante en bijzondere gewaarwording om de overblijfselen van twee beruchte etappes Duitse geschiedenis zo naast elkaar te zien staan…

Het hoofdgebouw van een voormalig DDR-internaat in de bossen van Wandlitz

Aan de Bogensee, ergens in de bossen van Wandlitz zo’n 15 kilometer ten noorden van de Berlijnse stadsgrens, ligt de Kaderschule van de Freie Deutsche Jugend (FDJ). Het verlaten scholencomplex uit DDR-tijden wilde ik al lang eens wilde bezoeken. Toen ik een fietstocht door Bernau en Wandlitz maakte, mocht deze locatie dan ook niet op mijn route ontbreken. GPS-data had ik in mijn telefoon opgeslagen en ik was good to go. Dacht ik. Ware het niet dat mijn telefoonbereik me midden in het bos, onderweg van de Liepnitzsee richting Bogensee, in de steek liet. Nadat ik al een half uur geen mens en normale weg meer had gezien in het Brandenburgische Forst, en donkere wolken zich boven mijn hoofd begonnen samen te trekken, raakte ik toch wel lichtelijk in paniek. Ik ben dan ook de eerste die toegeeft dat ik een stadjesmens ben en afhankelijk van Google Maps. Daardoor was de verwondering wel des te groter toen ik via rulle zandpaadjes ineens tóch onverwacht aan de rand van een enorm verlaten scholencomplex belandde. Volgende keer toch maar de verharde wegen nemen? Hoe dan ook, opgelucht dat ik de FDJ Kaderschule toch nog had gevonden (en niet hoefde te overnachten in de bossen van Wandlitz *pfew*), ging ik gelijk op onderzoek uit.

Bekend werd de omgeving Bogensee (gemeente Wandlitz, provincie Brandenburg) vooral door het landgoed van Joseph Goebbels. In 1936 schonk de stad Berlijn hem de Bogensee, inclusief bijna 500 hectare grond en een blokhuis. Bescheiden cadeau voor zijn 39e verjaardag. Sinds 1933 was Goebbels de Minister van Openbare Voorlichting en Propaganda onder leiding van Adolf Hitler in nazi-Duitsland. Het ministerie dwong o.a. de Duitse pers op grote schaal propagandistische artikelen op te nemen en Goebbels was ook degene die achter de boekverbranding en de Kristallnacht zat. In zijn Landsitz aan de Bogensee schreef hij ook de beruchte woorden ‘Wollt ihr den totalen Krieg?’ (‘willen jullie de totale oorlog?’) voor zijn speech in het Sportpalast. Naast zijn werkzaamheden in de Waldhof villa was hij er ook niet vies van hier knappe actrices te ontvangen, ver weg van de familievilla op Schwanenwerder aan de Wannsee.

Goebbels had typerende wensen voor een nazi-bons: hij liet zijn Landsitz am Bogensee al snel uitbreiden omdat het hem niet groot en representatief genoeg was. In 1939 was zijn nieuwe woning klaar voor gebruik, bestaande uit o.a. 30 privékamers, 40 dienstkamers, een bioscoop, een garage en een gastenverblijf. Vijf jaar later, vlak voor het einde van de oorlog, had hij zelfs de beschikking over een eigen bunker in huis. Bijzonder trots zou Goebbels zijn geweest op zijn ramen in panoramavorm die vanuit zijn woonkamer uitzicht verschaften op de Bogensee en die hij ook in de bodem kon laten verdwijnen. ‘Bogensee’ prijkt nog altijd op de villa, het eerste gebouw dat ik tijdens mijn ontdekkingstocht tegenkwam. Veel van de luxe flair is er echter niet meer aan af te zien…

Nazi-minister van propaganda Joseph Goebbels woonde in de Waldhof villa tot 1945

Na de ondergang van het Derde Rijk brak er een nieuwe periode aan voor Duitsland en zodoende ook voor het landgoed van Goebbels. Goebbels had zijn kinderen om het leven laten brengen en samen met zijn vrouw pleegde hij zelfmoord in de Führerbunker in Berlijn op 1 mei 1945. Zijn onderkomen in Wandlitz bleef vrijwel ongedeerd en kreeg een nieuwe functie als militair ziekenhuis voor de geallieerden tot maart 1946, daarna werd het terrein overgedragen aan de Freie Deutsche Jugend (FDJ), de communistische jeugdorganisatie in Oost-Duitsland. Zij richtten daar de hoge school Waldhof am Bogensee op en voedden Oost-Duitse jongeren op tot trouw communist. Snel werd de school hernoemd als Jugendhochschule Wilhelm Pieck, naar de eerste (en enige) president van de DDR. De kamers in het landhuis werden gebruikt als kleuterschool, kapper, supermarkt en woonruimte voor directeur Walter Ulbricht, het toenmalige Oost-Duitse staatshoofd.

Tijdens de planningsfase drukte Ulbricht al behoorlijk zijn stempel op het ontwerp van het complex, dat een ‘Denkmal des Sozialismus‘ (‘monument van het socialisme’) zou moeten worden. Om het complex uit te kunnen breiden als internaat, werden er veel gebouwen bijgebouwd door Hermann Henselmann, de architect die ook de toenmalige Stalinallee (nu Karl-Marx-Allee) heeft ontworpen. De typische Zuckerbäckerstil is bij de eerste blik op het terrein herkenbaar. Toen ik over dit terrein fietste, was de Karl-Marx-Allee het eerste waar me de FDJ Kaderschule aan deed herinneren. Veel betegelde gebouwenblokken zij-aan-zij, opgesmukt met sierlijke kozijnen en zuilengalerijen. Typische indrukwekkende Sovjetarchitectuur die gebruikt werd op plekken waar de DDR indruk mee wilde maken. Toch is er een wezenlijk verschil met een fietstocht over de Karl-Marx-Allee: langs de Obersee is het inmiddels compleet verlaten. Geen verkeer, geen dubieuze restaurants en geen leven. De façades beginnen er te brokkelen, tegels te scheuren en kozijnen te verrotten, en dat is enkel nog maar de schade die aan de buitenkant zichtbaar is.

Het ‘Denkmal des Sozialismus’ staat er inmiddels ietwat treurig en behoorlijk verlaten bij

Blik op het hoofdgebouw waarin de collegezalen zich bevonden, ontworpen door Hermann Henselmann

Ondanks het huidige verval, voel je door de enorme omvang van het terrein en de protserige bouwstijl dat het internaat tijden van groei en bloei heeft beleefd. Scholieren uit alle delen van Duitsland kwamen naar de Jugendhochschule, daarna ook jongeren uit andere bevriende socialistische staten. Zo’n 500 per jaar. De school was tenslotte uitgerust met faciliteiten die stukken beter waren dan de gemiddelde DDR-standaard. Na de initiële bouw volgde een tweede bouwfase in 1980 om het complex uit te breiden en de toenemende stroom jongeren te kunnen onderbrengen. Alles werd meer, beter en groter. Meer gebouwen voor het internaat, een collegezaal met aansluitingen voor koptelefoons, real-time vertalingstechniek in 18 talen, een sporthal, een podium, feestzalen. Een ware verzameling technische luxe midden in Oost-Duitsland. Nu herinneren enkel de afgebladderde bordjes met daarop stadsnamen als ‘Potsdam’, ‘Budapest’ en ‘Prag’ nog aan het internationale karakter van het complex.

Haus Budapest, slechts één van de vele woonblokken op het terrein

Terwijl ik de sfeer van het complex op camera probeerde te vangen, kwam ik twee andere stelletjes tegen. Een stel dat hun hond aan het uitlaten was, alsof ze hier dagelijks komen, en een paar op de fiets dat net zo verwonderd rondkeek was als ik. ‘Onvoorstelbaar toch, dat dit gewoon helemaal leeg staat?’ beaamden we tegen elkaar. ‘En dan ook nog in zo’n relatief goede staat?’. Echt heel fascinerend. Hier zouden ze echt nog heel veel mee kunnen doen, in tegenstelling tot veel andere verlaten gebouwen, valt het met het verval namelijk nog best mee. Dat de gebouwen tussen 1990 en 1999 door de Internationale Bund für Sozialarbeit zijn gebruikt om maatschappelijk achtergestelde jongeren te scholen in verschillende ambachten, heeft daar ongetwijfeld aan bijgedragen. Momenteel vinden er sporadisch  culturele evenementen, fototours en tentoonstellingen plaats. Hopelijk meer van dat in de nabije toekomst want het terrein is er groot genoeg voor. De stad Berlijn probeert een nieuwe eigenaar voor het monumentale terrein te vinden. Niet zo eenvoudig, aangezien de gebouwen door weer en wind toch behoorlijk zijn aangetast, het terrein als geheel in de verkoop staat voor publieke instanties (om rechtsextremisme te voorkomen in de voormalige villa van Goebbels) en door zijn ligging in een bos vrij afgelegen ligt. Toch zou het terrein best goed als universiteit, wooncomplex, kunsthuis, amt of kliniek dienst kunnen doen, wat denken jullie?

Afgezien van die paar mensen, was er geen kip te bekennen. Helaas ook geen entree tot een van de gebouwen. Ik moest het dus doen met het buitenaanzicht. Urbextechnisch heel jammer, maar vanuit historisch en architectonisch oogpunt was het alleen al ontzettend gaaf om eindelijk eens over dit terrein te dwalen. Ooit hoop ik de gebouwen nog eens van binnen te bewonderen, want dat moet ook behoorlijk indrukwekkend zijn…

Goebbels villa en de FDJ Kaderschule

• Wat: De voormalige villa van Joseph Goebbels aan de rand van een verlaten scholencomplex uit DDR-tijden verscholen in een bos ten noorden van Berlijn
• Adres: Nikolai-Ostrowski-Straße, 16348 Wandlitz (ca. 20 kilometer ten noorden van de Berlijnse stadsgrens)
• OV: Bus 909 vanaf station Wandlitz of bus 890 vanaf S2 Bernau naar bushalte Bogensee Bildungsstätte (grenst direct aan het terrein), of ca. 30 minuten fiesten vanaf station Wandlitz Wandlitzsee of station Wandlitz. De totale reistijd vanaf Alexanderplatz is zo’n 90 minuten. OV rijdt niet heel frequent dus het is raadzaam even de routeplanner van de BVG te raadplegen voor vertrek.
• Locatie: link naar Google Maps
• Bronnen en meer informatie op: rbb-online.de, mz-web.de, welt.de, spiegel.de
• Bezoeken: Het terrein is publiek toegankelijk, de gebouwen zijn wel afgesloten

Had jij al eens van het verlaten complex am Bogensee gehoord?

Gerelateerde berichten

Filter by

Post type

Post Page

Category

Om te weten Nieuws & Updates Om te doen Uit mijn fotoalbum Om te zien

Sort by

Title Relevance

Schönower Heide – Beschermd natuurgebied op militair terrein

8

Ga je Berlijn niet missen?

0

Spreewald: het Venetië (of Giethoorn) van Duitsland

0

Heeresbekleidungsamt – waar de nazi’s ooit hun uniformen maakten

0

De Duitse hereniging II – Een historische fotoreportage door Jan Poort

0

5x verlaten stukken Berlijnse Muur

0

Zionskirche – de Berlijnse kerk van het verzet

0

De leegstaande militaire spookstad Wünsdorf

0

Funkhaus – de voormalige radiostudio’s van de DDR

0

Street art in het Kinderkrankenhaus Weißensee

0

Dresden in 1990 – Een historische fotoreportage door Jan Poort

0

De verlaten chemische fabriek in Rüdersdorf

0