Soms kom je ineens resten Berlijnse Muur tegen op plekken waar je het niet verwacht. Gewoon, omdat ze niet in de reisgidsen worden vermeld, of omdat ze niet direct op het oorspronkelijke grensverloop staan. Fiets je ineens langs een stel muursegmenten vlakbij een idyllisch meer of stuit je ineens op een verzameling stukken muur langs een drukke snelweg. Fascinerend vind ik dat. Fascinerend dat de geschiedenis niet altijd weggestopt wordt in musea maar dat de geschiedenis op zijn eigen manier blijft voortleven in de stad. In dit artikel deel ik mijn 5 meest verrassende ontmoetingen met restanten van de Berlijnse Muur. Ik ben benieuwd of jij ze al hebt gezien en of je er misschien nog wel meer kent!
Park am Nordbahnhof
Veel van de muurresten die ik tegenkwam, zag ik voor het eerst tijdens mijn fietstocht langs de Berliner Mauerweg, het fietspad dat is aangelegd op de plek van het grensverloop van de Berlijnse Muur. Onderweg kom je veel monumenten, informatieborden en restanten van het muurverloop tegen. Tijdens deze fietsroute ben ik al extra alert op details naar het verleden omdat de kans groot is dat je bijzondere restanten van de geschiedenis tegenkomt. Toen ik in de Liesenstraße een stuk beton boven het woekerende groen uit zag piepen wist ik het dan ook meteen. Dit is een verlaten stuk Berlijnse Muur.
Net als veel langwerpige stadsparken in Berlijn (bijvoorbeeld Görlitzer Park en Mauerpark), stond er ooit een station op het huidige grondstuk van het Park am Nordbahnhof. Het Nordbahnhof was tot 1952 een van de grootste Berlijnse kopstations. Omdat het station tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar was verwoest, en omdat het station op het grensverloop tussen Oost- en West-Berlijn kwam te liggen, werd het in 1952 afgebroken. Het gehele grondstuk werd deel van de Todesstreifen. Tijdens de Koude Oorlog zijn de sporen blijven liggen en maken tegenwoordig maken deze onderdeel uit van het park. Op verschillende plekken vind je nog resten van de Berlijnse Muur terug. Dankzij haar geschiedenis is een bezoek aan het Park am Nordbahnhof zeer de moeite waard!
Locatie: Liesenstraße, vlakbij de spoorbrug van de S-Bahn (Liesenbrücken), Berlijn-Mitte
Originele locatie: Ja
OV: U6 Schwartzkopffstraße of S Nordbahnhof
Combineren met: Een bezoek aan de Gedenkstätte Berliner Mauer, een wandeling door Park am Nordbahnhof en de tentoonsteling over spookstations in station Nordbahnhof
Wallstraße
Misschien tegen je eerste verwachting in, verwijst Wallstraße niet naar de Berlin Wall, maar naar de historische Berlijnse stadsmuur die ooit op deze plek stond. We bevinden ons hier namelijk in het oudste stukje Berlijn. Toen ik tijdens een fietsritje door de Wallstraße richting Friedrichstraße reed, viel mijn oog voor het eerst op dit stuk beschilderde Berlijnse Muur.
In tegenstelling tot de East Side Gallery, waar tekeningen pas na de val van de Berlijnse Muur op de muur zijn geschilderd, is de schildering op dit muursegment in de Wallstraße een origineel uit de Koude Oorlog. De graffiticultuur was in de jaren ’80 in West-Berlijn behoorlijk in opkomst en wat kun je als straatkunstenaar nou beter gebruiken als canvas dan die enorme Berlijnse Muur? De typerende tekeningen van 3,5 meter hoge koppen zijn gemaakt door de kunstenaar Kiddy Citny, die als doel had de Oost-Berlijners ‘met kunst in te sluiten’. Niet zonder gevaar trouwens, want gewapende DDR-soldaten probeerden hem regelmatig te pakken en ook de West-Berlijnse autoriteiten zagen zijn kunstpassie als vandalisme. Impressies van zijn werk in de film Der Himmel über Berlin (1987) maakte hem een icoon.
De twee muursegmenten waarop de tekening van Kiddy Citny te zien is, zijn momenteel onderdeel van de collectie van het Märkisches Museum. In het museum kun je alles te weten komen over de geschiedenis van Berlijn. De segmenten staan voor het museum en zijn ook buiten openingstijden te bezichtigen.
Locatie: Märkisches Museum, Am Köllnischen Park 5, Berlijn-Mitte
Originele locatie: Nee
OV: U2 Märkisches Museum of S/U8 Jannowitzbrücke
Combineren met: Een bezoek aan het Märkisches Museum en het achterliggende Köllnischer Park
Köpenicker Straße
De Köpenicker Straße vind ik altijd een beetje een gekke straat. Op het eerste gezicht lijkt het namelijk een drukke autostraat waar niets te beleven valt, maar als je beter zoekt, zie je dat deze straat barst van de cultuur en historie. Dat is onder andere te danken aan het industriële verleden van Berlijn. Zo kun je er evenementen bezoeken bij de Heeresbäckerei (een oude bakkersfabriek), street art spotten in de Eisfabriek (een leegstande ijsfabriek) of dineren in een industriële setting bij Sage Restaurant. Maar ook het feit dat de Berlijnse Muur de Köpenicker Straße ooit in tweeën hakte, zorgt ervoor dat hier veel historische details te spotten zijn. Loop een verlaten binnenplaats op en de kans is groot dat je stukken muur tegenkomt, veelal bespoten met graffiti en overwoekerd met onkruid.
Dat overkwam me ook bij een bezoek aan Neu West Berlin, een Contemporary Arts Space in de voormalig Oost-Berlijnse kant van de straat. Ik kwam er voor een tentoonstelling en was stomverbaasd toen ik zag dat de hele binnenplaats vol stond met tientallen beschilderde muursegmenten. Op de segmenten waren de prachtigste muurschilderingen te zien van verschillende kunstenaars en ik raakte hier niet uitgefotografeerd. Helaas is Neu West Berlin inmiddels verhuisd maar de muursegmenten zijn nog altijd te bezichtigen.
Locatie: Köpenicker Straße 55, Berlijn-Mitte
Originele locatie: Nee
OV: U8 Heinrich-Heine-Straße
Combineren met: Kunsthaus Bethanien, het Baumhaus an der Mauer of strandbar Holzmarkt
Groß Glienicker See
Tijdens mijn fietsroute over de Berliner Mauerweg van Zehlendorf naar Staaken was de route zo idyllisch en mooi, dat ik bij vlagen even vergat dat hier ooit de Berlijnse Muur stond. Totdat mijn oog ineens viel op een restant van de Berlijnse Muur langs het fietspad. Een beetje verlaten stond hij daar, overwoekerd met onkruid en overspoten met graffiti. Wandelaars en wielrenners snelden zonder blikken of blozen voorbij, alsof niemand meer interesse had in dit stuk beton en haar geschiedenis. Toch was de identiteit van dit betonblok direct te herkennen aan de buis bovenop de muur. Typerend voor de Berlijnse Muur omdat vluchtelingen zo minder houvast zouden hebben om over de muur heen te klimmen.
Toen ik er twee weken geleden nog eens langs kwam, werd ik positief verrast. Bleek het restantstuk Berlijnse Muur ineens piekfijn te zijn opgeknapt, compleet met informatieborden en een rij kasseien in de grond die het grensverloop aangeven. Achter het stuk muur staat nog een flink stuk hek, dat ook onderdeel was van het grensgebied. Mooi om te zien dat er steeds meer moeite wordt gestoken in het behouden en onderhouden van muurrestanten.
Locatie: Gutsstraße (richting Groß Glienicker See), Berlijn-Kladow
Originele locatie: Ja
OV: Bushalte Gutsstraße (bus 135 vanaf S/U7 Spandau)
Combineren met: Bezoek aan de voormalige militaire luchthaven Gatow, een fietstocht langs de Groß Glienicker See en een eetpauze bij
Bootshaus Kladow
Teltow
Langs mijn etappe over de Berliner Mauerweg door Teltow kwam ik meerdere bijzondere overblijfselen van de Berlijnse Muur tegen. Het meeste indruk maakte misschien wel deze verzameling muurstukken op een bouwterrein langs de drukke Oderstraße. Meer dan 100 segmenten lijken rukraak in het gras te staan. Een bizar gezicht, zeker omdat er geen enkele voorbijganger gek van opkijkt. Als de werken niet zo vrolijk beschilderd waren geweest dan had het nog het meest weg van een begraafplaats. Maar omdat alle segmenten zijn voorzien van kleurrijke schilderingen is het meer een gallery. De Teltow Gallery. Kunstenaars kunnen er een muursegment huren voor zes maanden en deze onbeperkt beschilderen. Het idee is dat de kleuren domineren over het grauwe, net als de vreugde van de val van de Berlijnse Muur na jaren van streng regime langs het grensverloop.
Locatie: Klösters-Gelände, Oderstraße (ter hoogte van de Jahnstraße), Berlijn-Teltow
Originele locatie: Nee
OV: S25 Teltow Stadt
Van de vele locaties waar je de Berlijnse Muur nog kunt bezoeken in de stad, waren dit misschien wel de locaties die de meeste indruk hebben gemaakt. Voornamelijk omdat ik ze vrijwel allemaal toevallig tegenkwam en ze daardoor zorgen voor een klein schrikmoment. Heb jij wel eens meegemaakt dat je restanten van de Berlijnse Muur tegenkwam op een moment dat je het totaal niet verwachtte? Ik ben benieuwd!
Hallo Marjolein we komen volgende maand weer naar Berlijn voor de 15 x ik hoorde dat er
tijdens de muur een dorp van west Berlijn was door een weg bereikbaar maar ik weet niet waar dat is achter de muur lag een weg van ongeveer 1 km rijden
Bedoel je misschien Steinstücken?
Hoi Marjolein,
Van 13 tot en met 16 augustus bezoeken we Berlijn samen met mijn dochter en haar echtgenoot die in Frankfurt wonen en de schoonouders van onze dochter die in de buurt van Hannover wonen. Onze interesse gaat vooral uit naar historische gebouwen die naar verluid in Berlijn mooi gerestaureerd zijn. Ik vroeg me af of we bij mooi weer niet beter een fiets huren om deze sites te bezoeken, hoe is het gesteld met de fietspaden in Berlijn? Zijn er die periode ook events die we niet mogen missen? 15/8 is ook in Berlijn een feestdag, misschien staat er wel iets op het programma?
Erik en Eliane
Berchem-Antwerpen
Hallo Erik,
wat leuk om samen met jullie dochter en haar echtgenoot Berlijn te bezoeken! Als interese hebt voor historische gebouwen en geschiedenis dan zit je hier helemaal goed! Reichstag, Bundesministerium der Finanzen en Tempelhof zijn wat indrukwekkende gebouwen die je zeker niet mag overslaan.
Fietspaden zijn meestal wel aanwezig maar vaak een stuk smaller dan wij ze gewend zijn. Het kan ook zo maar eens voorkomen dat er geen fietspad is en je op de weg moet fietsen. Is op zich goed te doen allemaal, maar ik raad wel aan om echt goed op te letten in het verkeer omdat fietsers nog niet zo zijn ingeburgerd als in Nederland. Ik heb nog niet gegeken naar de evenementen in augustus maar ik zet ze binnenkort allemaal in een nieuwe nieuwsbrief. Als je deze wilt ontvangen kun je je hier gratis aanmelden.
Viel Spaß samen!
Leuk om zo juist de minder bekende stukken van de muur te zien. Dat schrikelement dat kan ik me wel voorstellen, zeker omdat je het niet verwacht. Echte ontdekkingen zijn het zo. Je zou er een fietskaartje van moeten maken, bij mijn volgende bezoek aan Berlijn zou ik die wel willen fietsen en ik denk vast wel meer mensen. :)
Hallo Yvonne,
Bikeline heeft er een fietskaart van gemaakt, deze kun je o.a. bij Bol.com bestellen…
https://www.bol.com/nl/p/berliner-mauer-radweg/9200000015359071/
https://www.amazon.de/Berliner-Mauer-Radweg-Radtourenbuch-GPS-TRacks-Download-Radtourenb%C3%BCcher/dp/3850004570/256-9592649-5050150?ie=UTF8&keywords=mauerweg&qid=1434057435&ref_=sr_1_4&sr=8-4
Die fietskaart van Bikeline gebruik ik ook en die is echt heel handig en informatief. Goede aanvulling Harm! En Yvonne, dat is een leuke suggestie! De laatste tijd ben ik vaak bezig met het uitstippen van fietsroutes en ik zit er over na te denken om er fietskaarten met GPS-informatie van te maken. Ben nog even aan het uitvogelen hoe dat allemaal werkt ;-).
Eigenlijk ontzettend openbaar en centraal, maar het was me eerder nooit opgevallen. Ook niet toen ik er eerder was: een stuk todesstreifen naast de plek waar de wachttoren in de Erna Berger Strasse staat. Tussen de gebouwen in ligt een stuk braakliggend terrein. Twee vijfkoppige grenslantaarns, kollonnenweg, electrakasten. Er is van alles te zien. Nog wel. Het kan wel eens bebouwd raken. Catch it while you van.
Hoi Marjolein, ik zie hier binnen het estrel hotel ook delen staan. Heel vreemd om de combinatie van luxe met de historie van met name de ddr te kennen. Overigens super bedankt voor je toewijding aan dit blog. Wat mij betreft de aanrader voor de tourist ipv folders etc. tipje madamme tussaud en berlin dungeon vermelden ?
Bizar gezicht is dat he? Toen ik een keer voor een conferentie in het Estrel was zag ik ze ook staan… Op een of andere manier vind ik het toch een beetje een gek gezicht om ze als decoratiestukken te zien staan. Aan de andere kant: goed dat ze een prominente plek krijgen! In Madame Tussauds en Dungeon ben ik trouwens zelf nog niet geweest (mijn interesses liggen daar niet zo), daarom staat er niets over op mijn blog. Op BerlijnBlog schrijf ik alleen over mijn eigen ervaringen. Wellicht wordt het nog vervolgd!
Met een goeie vriend van mij heb ik vorig jaar september een stuk van de Berliner Mauer route gefietst.
We zijn begonnen aan de Brandenburger Tor via, Potsdamerplatz, Niederkirchnerstrasse, Checkpoint Charlie, Engeldamm, Spree-Ufer en het prachtige stuk langs het Landwehrkanal.
Af en toe konden we het niet laten om de kelen te smeren met een ijskoud biertje. Het was een leuke activiteit. Fietsen hadden we gehuurd aan de Alexanderplatz dus we waren na afloop redelijk weer snel op locatie.
Het was een leuk stuk, maar de stukken die jij gefietst hebt buitenaf lijken mij ook prachtig.
Gaaf dat jullie ook een stuk van de Mauerweg hebben gefietst! Wat mij betreft toch wel de beste manier om een gevoel te krijgen voor waar de muur precies allemaal stond. Ik kan zeker aanraden om ook eens een stuk buiten het centrum te fietsen. Niet alleen heel interessant, ook nog eens ontzettend mooi!