Van puinberg naar afluisterstation
De Teufelsberg (120m.) is samen met de Müggelberg (115m.) het hoogste natuurlijke punt in Berlijn. Hoewel? Natuurlijk punt? In tegenstelling tot de Müggelberg is de Teufelsberg geen wonder der natuur. Voor 1945 was het op de locatie van de Teufelsberg nog zo plat als een dubbeltje. Onder de berg gaat een hoop betonafval schuil van een nooit afgebouwde faculteit van de nationaal-socialisten.
Betonpuin van de Nationaal-Socialisten biedt fundatie voor Teufelsberg
De overblijfselen van de in 1937 door Albert Speer ontworpen Wehrtechniche Fakultät (militair-technische school) bieden de fundatie voor de Teufelsberg. Toen in 1940 de Tweede Wereldoorlog uitbrak, werden de werkzaamheden voor de bouw van de Wehrtechniche Fakultät gestaakt. De faculteit en de later geplande Hochschulstadt waren op dat moment echter nog lang niet af. Tot 1951 stonden de reeds afgebouwde delen van de faculteit in het Grunewald. Er werd een vruchteloze poging gedaan de boel op te blazen, maar dik Germaansch beton, dus kansloos. Besloten werd om het puin van het kapotgebombardeerde Berlijn bovenop de fundamenten van de Wehrtechnische Fakultät te storten. We hebben het dan over de restanten van 400.000 huizen, zo’n 12 miljoen kubieke meter puin, wat resulteerde in een berg van meer dan 114 meter hoog. De Teufelsberg was geboren. Voor Berlijnse (én Nederlandse) begrippen een flinke heuvel die zelfs nog een tijdje als wintersportlocatie dienst heeft gedaan.
Teufelsberg als spionagestation in de Koude Oorlog
In de jaren ’50 werd de Teufelsberg door de Amerikanen ontdekt. In de puinberg zagen ze een perfecte locatie voor een afluisterstation. Het lag niet alleen hoog en afgelegen, ook de locatie in West-Berlijn – dat tijdens de Koude Oorlog als een enclave in de DDR kwam te liggen – was van groot strategisch belang. Het station werd alsmaar uitgebreid totdat er aan het einde van de oorlog een enorm complex stond met vijf radarbollen (radomes) vanwaar de Amerikanen de Russen in de DDR en de andere landen van het Warschaupact in de gaten hielden. Het was het grootste Amerikaanse afluisterstation in de Koude Oorlog. Zo’n 1.500 mensen zouden hier hebben gewerkt, dag in dag uit waren zij bezig telefoongesprekken af te luisteren en op te nemen. “Je kon hier zelfs Breschnew (secretaris-generaal van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie) zijn tanden horen poetsen”, aldus de gids.
Na de val van de Berlijnse Muur
De Teufelsberg werd tot 1991 door de Amerikanen als spionagestation gebruikt, vrij snel daarna is alle apparatuur verwijderd. Daarna is het stuk land overgedragen aan de gemeente Berlijn die het nog een tijdje gebruikte voor de luchtverkeersleiding. De senaat zag de historische waarde van het terrein niet echt en verkocht het terrein aan een groep Keulse investeerders. Zij hadden de intentie om hotels, appartementen en een spionagemuseum te bouwen. Er is ook daadwerkelijk begonnen met de bouw van een hotel, maar omdat het project werd bekritiseerd door milieuactivisten en de kosten veel hoger uitvielen dan gepland, werd de verdere vordering van het project gestaakt. Sindsdien staan de gebouwen leeg en raken ze in verval. Helaas is het terrein zwaar geteisterd door vandalisme en heeft het veel van zijn historische waarde verloren maar een bezoek is nog altijd zeer de moeite waard.
De Teufelsberg bezoeken
Een bezoek aan de Teufelsberg kan ik onwijs aanraden. De geschiedenis, de rauwe sfeer, de gave street art en het fantastische uitzicht over Berlijn maken dit een locatie die je gewoon een keer gezien moet hebben.
Urbexen op de Teufelsberg is verleden tijd
Vooral in de jaren ’00 werd het terrein zwaar geteisterd door illegale bezoeken. De beveiling (welke beveiliging?) was zwak en binnenkomen was een peulenschil. Ja, ik ben ook schuldig. Hoewel het natuurlijk geweldig is om op eigen houtje dit terrein te ontdekken (man, urbexen geeft een kick!) is het altijd weer treurig om te zien dat niet iedereen even respectvol met de omgeving omgaat. De radarstations zijn in slechte staat: likje graffiti hier, wat gaten in de muren daar, scheuren in de zeilen, plafonds uitgebrand. Ga zo maar door. Maar, laat je niet ontmoedigen! Een bezoek aan de Teufelsberg is nog altijd meer dan de moeite waard.
Rondleidingen
Sinds 2011 verzorgen gidsen rondleidingen door de verlaten Amerikaanse afluisterstations en zorgen ze ook nog eens voor de beveiliging van het terrein. De Teufelsberg illegaal bezoeken is daarmee vrijwel onmogelijk geworden. Daar krijg je echter wel rondleidingen voor terug! De gidsen zijn dagelijks op het terrein aanwezig en laten je in twee uur het complete terrein zien. De spanning en sentatie van het urbexen is daarmee verdwenen, maar je leert en ziet zo wel veel over de geschiedenis van de Teufelsberg. En de top van het hoogste radarstation bezoeken… Dat blijft een waanzinnige ervaring!
Teufelsberg – bezoekersinformatie
Adres: Teufelsseechaussee 10
OV: S7 Grunewald of S5 Heerstraße (vanaf daar ongeveer 30 minuten wandelen)
Entree: € 8,- (vrij rondwandelen) of € 15,- (incl. rondleiding)
teufelsberg-berlin.de
Op het terrein vind je ook veel gave graffiti
Grote murals in de radarstations
Deze mural van Caro Pepe werd gezet tijdens een street art festival in 2017
Net als dit werk van de Berlijnse El Bocho. Groot fan van zijn werk!
It’s time to shine!
Alleen al met street art fotograferen ben je hier zó een middag zoet
Werk van Nick Flatt
Overal op het terrein mag je vrij rondlopen
Het uitzicht is écht waanzinnig. Ik zou aanraden met helder weer en buiten het winterseizoen te gaan om optimaal van het uitzicht over het Grunewald te kunnen genieten
In de zomer is het langer licht. Deze foto maakte ik in de zomer van 2016
Het zeildoek is grotendeels aan flarden gescheurd. De restanten wapperen in de wind en maken een angstaanjagend lawaai
In de bovenste radarbol-bol-bol-ol-ol (ja, het galmt nogal daarbinnen)
Tijdens de klim naar de bovenste radarbol wordt je op elke etage weer op een prachtig uitzicht getrakteerd. Daar aan de horizon ligt Berlijn. Wat lijkt de stad zo ver weg he?
Vanaf de hoogste radarbol zie je in noordwestelijke richting het Olympisch stadion en de fabrieken in Spandau. Deze foto maakte ik in de herfst van 2017
Als je de andere kant op kijkt zie je op de voorgrond het beursterrein en op de achtergrond Berlijn-Mitte
Nu het terrein ook goed beveilig is (voor een verlaten gebouw althans), is het ook een prima plek om kinderen mee naartoe te nemen
De ingang van het terrein. Vanaf dit punt vertrekken de rondleidingen
Dit artikel is een update van het artikel dat eerder op 13 februari 2011 verscheen en is aangevuld met foto’s van verschillende bezoeken in winter 2015, zomer 2016 en herfst 2017.
Heb jij deze bijzondere en unieke locatie al eens bezocht?
Vanochtend heen geweest, maar dus gesloten op maandag…. enorm jammer, keek hier erg naar uit… Alle doorgangen in het hek waren ook zorgvuldig dichtgemaakt, we hoorden wel mensen op het terrein maar dus niks kunnen zien…
Hoi Marjolein,
Zou je me kunnen vertellen in hoeverre Teufelsberrg toegankelijk is met een rolstoel?
Heey Marjolein, een gave plek, inspirerend, om een hele dag rond te hangen en te genieten. De plek bij de bollen zelf is om veiligheidsredenen inmiddels afgesloten, heeeeeeeelllll jammer, nog steeds erg de moeite waard en voor een mooi uitzicht …….stukje verderop bij een iets lagere berg!!
Echt jammer inderdaad! Ik was er vorige maand met een bedrijfuitje en toen konden we ook de koepels niet in. Heeft te maken met de veiligheid. De plannen zijn er wel om het te heropenen. Nog even afwachten dus maar gelukkig was het de moeite waard!
Gisteren geweest, ik vond het een unieke ervaring. Ga hier zeker nog een keer naar terug !
Ik was er afgelopen week, bij prachtig weer. De tour heb ik niet gemaakt, maar voor 7 Euro kon ik heerlijk overal vrij rondlopen. Het is in eerste instantie chaos, maar…. niet vervuild. Ik vind dit de beste graffiti locatie die ik gezien heb, hier hangt echte urban art.
De moeite waard, ga er zeker nog een keer naar toe.
Fijn om even een update te lezen van iemand die er pas nog is geweest. Bedankt Eric! Misschien dat ik zelf in de zomer ook weer eens een kijkje ga nemen, ben benieuwd of er nog veel nieuwe street art te zien is!
Hoi Eric. Ik trek binnenkort ook naar Berlijn, en zou enorm graag de Teufelsberg bezichtigen. Omdat de nieuwe site enkel in het Duits beschikbaar is, word ik er niet veel wijzer van. Het is dus nog steeds mogelijk om er op eigen houtje heen te gaan? Moet je je dan ook aan bepaalde uren houden of kan je er binnenstappen wanneer je wilt? Alvast bedankt!
Hai Joni, inmiddels kan ik ook weer uit eigen ervaring berichten. Ik ben er vorige maand weer geweest (check voor foto’s mijn fotodagboek #63) en je kunt er inderdaad weer gewoon legaal op! Vrij rondlopen kost € 7,- en voor een rondleiding betaal je € 15,-. De openingstijden zijn als volgt: maandag – zondag van 10:00 – 21:00. Een aanrader! Veel plezier in Berlijn!
Hoi Marjolein,
Wat een topblog, love it!
Ik ga binnen 2 weken een paar dagen Berlijn doen met mijn lief en wil zeker ook de Teufelsberg bezoeken.
Is het makkelijker om met de wagen te gaan? Ben je dan al een stuk dichter dan met het OV?
En zo ja, waar kan je best parkeren?
Alvast erg bedankt!
Hai Aline,
welkom op BerlijnBlog! Ik hoop dat je wat kunt met de informatie, tips en ervaringen die ik op mijn blog heb gedeeld :-).
Teufelsberg is absoluut een aanrader en als je de beschikking hebt over een auto is dat het makkelijkst. Tijdens mijn vorige bezoek heb ik een aantal auto’s zien staan op het terrein dus je kunt direct bij de ingang parkeren. Vanaf het station is het ongeveer een half uur wandelen dus dat is eventueel ook een optie. Best een mooie wandeling door het bos ook.
Wat het ook wordt: veel plezier!
Liebe Grüße,
Marjolein
Hoi Marjolein,
Heb je enig idee of het nog mogelijk is om nu naar Teufelsberg af te zakken en toch nog binnen te raken?
Groetjes!
Ken je de serie ‘Allein gegen die Zeit’? Deze speelt in Berlijn. In Staffel 2 is de Teufelsberg een belangrijke locatie. Leuke jeugdserie!
Wat een leuke tip Linda, dank je wel! Ik zie dat de serie niet meer bij ARD te bekijken is maar wel op YouTube. Ga binnenkort zeker even kijken. Ben benieuwd!
Ik ben een paar jaar geleden nog geweest, toen kreeg je voor vijf euro een vuilniszak en als je die vol afval weer terug bracht kreeg je je geld terug. Is dat nog steeds zo? (toen zaten overigens ook nog niet al die ijzeren beschermingsdraden in de torens.
Haha, wat slim van ze! Voor zover ik weet kun je nu echt alleen nog maar met georganiseerde rondleidingen het terrein over. Dat geld gebruiken ze om het terrein veiliger te maken, met bijvoorbeeld hekken en ijzeren bescherming op de hogere etages. Dat was toen ik er de laatste keer illegaal was, ook nog niet zo. Er gebeurt momenteel een hoop daar!
Sinds 1 september is er een nieuwe pachter: Manfred Schütte.
Hij verzorgt twee soorten touren: op elk heel uur (vanaf 12.00 uur) voor 7 Euro een rondleiding van een uur met de belangrijkste bezienswaardighede.
Eenmaal daags een historische tour van ruim twee uur met ruime aandacht voor de achtergronden.(kosten 15 Euro)
Er is ook een nieuwe site:www.teufelsberg-berlin.de
Ik heb er begin oktober een rondleiding gehad en deze was uitstekend. Je kunt dus weer terecht.
Dat is interessant om te weten! Ik had nog niets over nieuwe rondleidingen op de Teufelsberg gehoord. Weet je misschien wat de website is? teufelsberg-berlin.de werkt bij mij helaas niet :-(.
De sit is nog onder constructie. De volgende link zou wel moeten werken
http://teufelsberg.pfadfinder-klausdorf.de
Super, dank je wel! Ik hou het in de gaten! :-).
Hmm prachtig. Wat een kleuren. En wat een contrast eigenlijk tot de kilheid van het gebouw. Ik wist niet dat er zo’n ontzettend mooi uitzichtpunt in Berlijn was. Wel dus, leuk dat je zo ver kunt kijken! Foto’s zijn weer prachtig, ik voel de hele wintersfeer erdoorheen. Dit komt zeker op mijn Berlijn to-do lijstje
Berlijn kent eigenlijk ontzettend veel mooie uitzichtpunten maar dit is mede door de geschiedenis en de sfeer die er hangt wel een van de meest bijzondere. De wind, de kilheid, de wapperende zeilen. Echt heel bijzonder! Het uitzicht in de zomer is wel wat mooier/vriendelijker maar een winters bezoekje had ook wel wat moet ik zeggen.
Ik heb even een vraagje ik ga begin december naar berlijn, is het mogelijk om deze tour nog te volgen? zoja waar kan ik deze dan boeken.
Hier vind je meer informatie over de tours.
In mei voor de 3e keer binnen 1 jaar weer een weekje Berlijn waarbij de Teufelsberg dit keer op de lijst staat. Ik heb een paar vraagjes. Er zijn 2 tours. Kom je bij de lange tour ook langs de plekken van de korte tour of moeten we, als we alles willen zien, beide tours doen? En is het raadzaam om vooraf te reserveren?
Groetjes,
Andre
Gaaf! Van Berlijn krijg je tenslotte nooit genoeg. Als je de lange tour doet zie je alle interessante plekken van het terrein, en je krijgt ook genoeg vrijheid en tijd om te fotograferen. Wij waren met een grote groep en hebben gereserveerd. Als je met een kleine groep of alleen bent, is het denk ik niet nodig. Voor de zekerheid zou je het kunnen doen, anders gewoon op tijd (minimaal 15 minuten voor aanvang) komen om zeker te zijn van een plekje. Het is best een rit naar de Teufelsberg en het zou zonde zijn als je dan wordt teleurgesteld.
Groetjes,
Marjolein
Hoi Marjolein,
dank je wel voor de tip. En idd, Berlijn biedt zoveel meer dan alleen de bekende toeristische plekken.
Latenn die gannele bergpaadjes en gaten in de omheining nou net een groot deel van de aantrekkingskracht van dit soort locaties bepalen. Was afgelopen jaar ook met een georganiseerde tour mee naar de Beelitzer Heilstätten, voor € 40 kreeg je en kop koffie, een zaklamptourtje door een tunnel en das war es. Nee ik blijf lekker alleen op pad gaan, met een licht kriebeltje in mijn buik…
Is het nog mogelijk dit op eigen houtje te bezoeken ipv betalend met gids of is het volledig afgesloten voor de semi-legale (lees: illeg…) bezoekers?
Het is “volledig” afgesloten, maar er zijn genoeg plekken in het hekwerk waar je doorheen kunt komen. Bezoeken is op eigen houtje dus ook zeker goed mogelijk (maar wel illegaal). Meer hierover lees je in het volgende artikel: http://berlijn-blog.nl/teufelsberg/.
wat staat er allemaal op het programma astrid? Ik ben er ook dat weekend :)
Leuk dat je nu ook met gids deze locatie kunt bezoeken. Helaas al volgeboekt in weekend van 6 maart, dan zij wij in Berlijn nl. Maar we hebben genoeg andere dingen op ons programma staan.
Start of guided tours in Netherlands are planned for March/April 2011.
Start von Führungen auf Holländisch sind für März bzw. April 2011 geplant.
Danke für das Comment, hört sich gut an! Ich möchte sehr gerne an den Führung teilnehmen, Deutsch, Englisch oder Holländisch egal ;). Viel Glück auf jedem Fall!