Hoge maar wijd openstaande hekken verschaften ons toegang tot het terrein van het verlaten Heeresbekleidungsamt. Dat was nog eens een warm welkom. Urbexen was nog nooit zo eenvoudig! We hadden niet alleen mazzel met de openstaande deuren, maar ook met de aanwezige investeerders, die ons een kleine rondleiding gaven door de voormalige fabriek voor militaire uniformen uit de Tweede Wereldoorlog. Overal kwam de grootheidswaanzin uit die tijd ons tegemoet. Een interessant en indrukwekkend bezoek aan een enorm areaal waar verschillende etappes Duitse geschiedenis samenkomen.
De hekken stonden wagenwijd open. Da’s nog eens een warm welkom!
HEERESBEKLEIDUNGSAMT TOEN
Met een totaaloppervlakte van 65.000m² is het Heeresbekleidungsamt in Bernau een gigantisch overblijfsel uit de nazitijd. In Bernau werden uniformen en andere benodigdheden voor het leger geproduceerd en opgeslagen. Na de Tweede Wereldoorlog kwam het terrein in handen van het Rode Leger, dat het terrein tot 1994 voor soortgelijke doeleinden gebruikte. Sindsdien staat het leeg… Maar voor hoelang nog?
Bijna alle gebouwen zien er hetzelfde uit: groot en massief. Imponerend zoals we het van de nazi’s kennen…
1942 – 1945: Fabriek voor militaire kledij
Voor het begin van de Tweede Wereldoorlog had Duitsland al een rijke militaire geschiedenis met Berlijn als middelpunt. Rondom het huidige Hauptbahnhof bevond zich het grootste militaire complex, bestaande uit garnizoenen, ruimte voor parades, officierscasino’s en fabrieken. Toen de nazi’s aan de macht kwamen, hadden zij grote plannen. Grotere plannen dan de capaciteit van het militaire complex kon leveren. Er waren zoveel nieuwe uniformen en uitrustingen nodig, dat de fabrieken in de binnenstad niet meer aan de vraag konden voldoen.
En dus begonnen de nazi’s rond 1939 met de bouw van het Heeresbekleidungsamt (letterlijk: bureau voor legerkleding) op een terrein met een omvang van 20 hectare in Bernau. Er was veel ruimte en het lag niet ver ten noorden van Berlijn. De ideale locatie dus om de productie naartoe te verhuizen. Met de komst van het Heeresbekleidungsamt werd 1.300 man personeel vanuit Berlijn verhuisd naar de 8 gloednieuwe fabrieksgebouwen in Bernau met een totale oppervlakte van zo’n 65.000m².
Tussen 1942 en 1945 is het Heeresbekleidungsamt in gebruik geweest voor de Wehrmacht. In de fabriek werden aan de lopende band uniformen en andere benodigdheden geproduceerd voor het leger onder het bewind van Hitler. Verspreid door heel Duitsland waren er meer van zulke fabrieken maar dit exemplaar in Bernau was één van de grootsten. En dan te bedenken dat het terrein niet eens zo groot is geworden als het eigenlijk oorspronkelijk was gepland.
Ondanks de ingenieuze uniformen die in het Heeresbekleidungsamt werden gemaakt, kon het Duitse leger niet voorkomen dat het Rode Leger binnenviel en op 20 april 1945 de boel overnam.
1945 – 1994: Rode Leger nam zijn intrek
De Russische tekens die we af en toe spotten in de gebouwen, duidden er al op dat ook een ander regime actief is geweest op dit terrein. Na de Tweede Wereldoorlog kwam het Heeresbekleidungsamt op DDR-grondgebied te liggen en Sovjettroepen gebruiken het terrein voor de opslag van militaire kleding en reserve onderdelen en als distributiecentrum. Bernau was aangesloten op het spoornetwerk en zo konden de oorlogsbuiten snel naar Rusland worden getransporteerd. Al snel werd er ook weer als vanouds kleding gerepareerd en werd kleding chemisch gewassen. Zo’n stevige constructie kwam het Rode Leger daarbij natuurlijk wel goed van pas.
Ook het Rode Leger heeft zijn sporen in het Heeresbekleidungsamt nagelaten
Toen er een einde kwam aan de aanwezigheid van de geallieerden in Duitsland, trokken de Russische strijdkrachten zich terug uit Duitsland. Net als veel militaire complexen kwam dus ook het Heeresbekleidungsamt in Bernau leeg te staan. Het werd omheind en daarna werd er niet meer naar omgekeken. In de jaren ’90 kwamen veel voormalige fabrieken uit de DDR en oude militaire gebieden leeg te staan en het kersvers herenigde Duitsland had natuurlijk wel andere prioriteiten dan het onderhouden van zulke enorme gebouwencomplexen. Toch stond er een organisatie op om zich in te zetten voor het behoud en onderhoud van deze historische gebouwen: “Panke-Park Kulturkonvent Bernau e. V.“. Met hulp van de EU en de Duitse regering hebben ze er zelfs voor kunnen zorgen dat het terrein nu halfjaarlijks wordt opgeruimd. De eigenaren – de Brandenburgische Bodengesellschaft für Grundstücksverwaltung – zien inmiddels ook wel potentie in het terrein en zijn gestart met de bouw van luxe-appartementen in de voormalige naziconstructie.
BOUW EN ARCHITECTUUR
Net als bij een bezoek aan het luchthavengebouw Tempelhof, het Olympisch Stadion en het Reichsluftfahrtministerium was ik bij het Heeresbekleidungsamt direct gefascineerd door de bouwstijl van de nationaal-socialisten. Ook hier: immens, massief en kil. Voor Hitler was architectuur duidelijk een middel om zijn ideologie te verbreiden. Zijn ‘Wort aus Stein’. Om te imponeren, te intimideren en gezag af te dwingen. Dat deze boodschap zelfs na decennia aan leegstand nog overkomt, zegt wel iets over de robuustheid van deze constructie.
Het Heeresbekleidingsamt was trouwens toentertijd al een voorloper op het gebied van bouwstijl, want het was één van de eerste gebouwen dat grotendeels uit gewapend beton bestond. Zelfs de daken bestonden uit beton om de fabriek bij bombardementen of brand tegen het vuur te kunnen beschermen. De investeerder vertelde ons tevens dat de vloeren en liften tot wel 9 keer sterker zijn dan parkeergarages die tegenwoordig worden gebouwd. Wow!
HEERESBEKLEIDUNGSAMT NU
In totaal staan er acht gebouwen in een maanvorm naast elkaar opgesteld. Deels vrijstaand, deels via een loopbrug met elkaar verbonden, maar allemaal gigantisch groot en voorzien van vier etages met hoge plafonds. Op de satellietbeelden van Google Maps is goed te zien hoe groot het gehele terrein is.
Wat is er nu nog te zien?
Lange gangen, dikke muren en massieve draagbalken typeren alle gebouwen. Alleen de kleur van de muren verschilt soms, verder is het veel van hetzelfde. Omdat het terrein regelmatig wordt opgeruimd is er van rotzooi en vandalisme relatief weinig sprake en lijken alle gebouwen vrijwel identiek. Door de leegte komt er nog meer nadruk te liggen op de solide bouwstijl.
Op verschillende plekken kom je nog wel wat oude naaimachines, Russische propagandatekeningen of werkschema’s tegen. Het is dus zeker de moeite waard de zolders en ellenlange gangen af te speuren. Voor de liefhebbers van street art – wat je vaak op verlaten plekken tegenkomt – is het hier wel wat karig.
Wonen in een nazibouwwerk
Momenteel zijn er bouwwerkzaamheden in volle gang om delen van het voormalige Heeresbekleidungsamt te renoveren en om te bouwen tot luxe woningen. In totaal zijn er 500 woningen en wat winkels gepland. Dat lijkt veel, maar dat is slechts een klein gedeelte van het enorme terrein.
Wonen op zo’n historische locatie lijkt me erg bijzonder, zeker omdat het ook nog eens is omgeven door groen en de prachtige ramen zeeën van licht binnenlaten. Toch kleven aan zulke investeringen altijd voor- en nadelen. Ik vind het mooi om te zien dat zo’n enorm complex een tweede leven krijgt, maar ergens vind ik het ook altijd jammer dat je het gebied binnenkort waarschijnlijk niet meer kunt bezichtigen. Wil je het terrein graag nog met eigen ogen bekijken? Dan raad ik aan om snel te gaan. Of wat te investeren in een mooie woning in Bernau. In dat laatste geval kom ik graag eens op de thee ;-).
Luxe wonen in een voormalig nazibouwwerk. Binnenkort kan het in Bernau. Die ramen! <3
HEERESBEKLEIDUNGSAMT BEZOEKEN
Vanaf station Bernau is het ongeveer 10 á 15 minuten lopen naar het Heeresbekleidungsamt. Opsatellietbeelden van Google Maps is goed te zien waar het terrein ligt en hoe groot het is. Bijna net zo groot als het hele centrum van Bernau! Het terrein is geheel afgesloten met hekken maar wij hadden de mazzel dat er een hek openstond toen wij op een zaterdagmiddag aankwamen en dat we door aanwezige investeerders werden uitgenodigd om vrij over het terrein rond te dwalen.
Meer foto-impressies van mijn bezoek aan het Heeresbekleidungsamt in Bernau
Bezoekersinformatie
Adres: Schönfelder Weg, Bernau bei Berlin
OV: S2 Bernau (zone C)
Locatie op de kaart: link naar Google Maps
Combineren met: Bunkers en heide op de Schönower Heide (8 km)
Ik ben in Heereskleidungambt geweest in September 2022. Er wordt gerenov eerd maar er zijn genoeg oude gebouwen over te bezoeken. Hoofdpoort staat gewoon open. Je kan ook bij de Lidl rechts af en door rijden tot eind. Kun je zo over hek stappen
Bedankt voor de update en actuele informatie!
Kun je dit enorme fabriekencomplex nog bezoeken? Of is dit niet mogelijk omdat de appartementen gemaakt worden of er staan.
Ik weet niet zeker wat de huidige status is maar ik zou zeggen: hoe eerder je gaat, hoe meer er waarschijnlijk nog te zien is. Sowieso zijn de gebouwen van buitenaf ook erg indrukwekkend om te zien. Mocht je gaan kijken dan ben ik wel heel benieuwd naar jouw bevindingen en de huidige status!
Ligt het aan mijn laptop of zien anderen hier sinds een paar dagen ook rare tekentjes in plaats van umlauten? Op Duitse websites heb ik nergens last van.
Hai Henk, dat lag helaas aan mijn site. Ik heb een update doorgevoerd aan de server en daarbij ging iets mis met de codering. Het zou nu opgelost moeten zijn maar mocht je nog gekke tekens tegenkomen, laat het me dan even weten, dan ga ik er direct mee aan de slag. Excuses voor het ongemak. Fijn weekend!
Hoi Marjolein,
nu zie ik in ieder geval in deze aflevering niet eerder tegengekomen vierkantjes.
Marjolein,
Wat ben je technisch toch goed onderlegd… je lijkt wel een systeembeheerder!
Uitstekende actie.. even een patch draaien op de server :D
Haha, zeg zeg, niet overdrijven he. Er ging tenslotte wel mooi wat mis, haha! Maar voor iemand met een marketingachtergrond vind ik het ook niet slecht. Ben in ieder geval blij dat alles weer einwandfrei werkt ;-).
Einwandfrei? ■Brandenburgische Bodengesellschaft f■r Grundst■cksverwaltung■?
Toevallig was ik net even wat aan het testen. Éénmal de pagina verversen alstublieft :-).
Ik vind het wel geinig een ‘beetje’ te flauwekullen..en af en toe de zaken compleet te verdraaien…:)
Niet te veel natuurlijk daar is dit mooie blog niet voor bedoeld. Beetje gein moet kunnen de wereld is al zo serieus… :D
Haha, helemaal waar! Du hast den Nagel auf den Kopf getroffen ;-).
Ene Hugo Boss was trouwens de ontwerper van de SS uniformen…..
Klopt. Voor mensen die daar meer over willen lezen is dit wel een interessant artikel (inclusief verwijzingen bij de bronnen).
Bij aankliken van de link vind je vet weergegeven de namen Karl Diebitsch en Walter Heck als ontwerpers.
Zo cool! Gaan we snel een nieuwe abandoned date doen? :D
Jaaa! Ik ben voor urbexen in de sneeuw! Levert zulke mooie plaatjes op. Krijg ineens weer flashbacks naar ons tripje naar Rüdersdorf <3.