De Russen zagen zichzelf ten einde van de Tweede Wereldoorlog als grote overwinnaars. Ze hadden Duitsland tenslotte gered van het Nazi-regime, vonden ze. Bij de slag om Berlijn zijn echter wel 80.000 Sovjetsoldaten om het leven gekomen. Om hen te begraven en te eren zijn er in Berlijn verschillende monumenten ingericht, een waardige laatste rustplaats voor de vrijheidsstrijders van het Rode Leger. Het monument in Tiergarten is het meest centrale en meest bekende monument en herbergt naar schatting tussen de 2.000 en 2.500 soldaten.
Een zorgvuldig verkozen locatie
Het meest bekende en meest centraal gelegen Russische monument vind je aan de Straße des 17. Juni tussen de Siegessäule en de Brandenburger Tor. Het werd in 1945 door de Sovjets gebouwd, amper een paar maanden na de val van de stad Berlijn. Terwijl het stadspark Tiergarten en de rest van de stad nog verwoest waren door de vele bombardementen, slaagden de Sovjets erin razendsnel een indrukwekkend monument uit de grond te stampen. Een kwestie van prioriteiten stellen.
Op slechts een paar meter afstand van de Brandenburger Tor kwam het monument interessant genoeg in de Britse sector van Berlijn te liggen. Deze locatie was niet zomaar gekozen door de Sovjets. Hitler had voor zijn Welthauptstadt Germania twee enorme boulevards gepland die de stad zouden doorkruisen van oost naar west (Ost-West-Achse / Wustermark – Frankfurter Allee / 50 km) en van noord naar zuid (Nord-Süd-Achse / Moabit – Südkreuz / 40 km). De twee assen zouden elkaar kruisen op – juist – de plaats van het huidige Russische oorlogsmonument. Op 11 november 1945 werd het monument ingehuldigd met een parade van de geallieerde troepen om de glorieuze overwinning van de Russen extra te benadrukken.
Een trots Russisch ontwerp
De Sovjets lieten geen kans voorbij gaan om hun overwinning op Duitsland te tonen en de dappere soldaten van het rode leger te eren. Ze waren nogal trots op, wat zij vonden, de bevrijding van Nazi-Duitsland. Bij de ingang van het monument imponeren twee enorme panserwagens en kanonnen die toegang verschaffen tot het ruim opgezette monument. Te midden van het monument staat een bronzen monument van een Sovjetsoldaat met een geweer aan zijn schouder. Hij kijkt trots over het terrein, trots op de overwinning van de Russen op de Nazi’s. In de omringende zuilen staan de namen van de omgekomen Sovjetsoldaten gegraveerd die achter het monument begraven liggen. De soldaten worden als helden geëerd met verschillende leuzen.
Er gaan verhalen de ronde dat de Sovjets voor hun gedenkplaatsen de resten van Nazibouwwerken hebben gebruikt. Zo zouden ze voor de bouw van het monument in Tiergarten onderdelen van de Neue Reichskanzlei hebben gebruikt. Hitlers uitbreiding van het kantoor van de Duitse Rijkskanselier is tijdens de Tweede Wereldoorlog compleet verwoest maar door de Sovjets hergebruikt. Het zou hun manier zijn geweest om de overwinning extra te benadrukken.
Bezoeken
Tot het einde van de Koude Oorlog werd dit monument door Russische soldaten bewaakt. Doordat Berlijn een bijzondere status had, de stad werd bezet door vier geallieerden (Verenigde Staten, Verenigd Koningkrijk, Frankrijk en de Sovjet-Unie), mochten de Russische soldaten de bewaking van het monument in de Britse sector op zich nemen. Bezoekers konden in die tijd niet bij het monument komen.
Het Russische monument achter hekken in 1984. Uit de fotoserie ‘een gedeeld Berlijn‘ door Joke Smid.
Nu het monument weer in handen van de stad Berlijn is, kan iedereen een bezoekje brengen aan dit monument. Net als bij de andere monumenten krijg ik ook in Tiergarten een dubbelzinnig gevoel. De trots van de Russen is wellicht nogal misplaatst als je bedenkt wat ze het volk in de Tweede Wereldoorloog (vrouwen werden mishandeld en misbruikt) en in de Koude Oorlog (onderdrukking van Oost-Duitsers) hebben aangedaan. Ook is ‘de overwinning op Nazi-Duitsland’ met een korrel zout te nemen. De andere geallieerden waren er tenslotte ook nog.
Hoe dan ook, het is een mooie en interessante plek die goed te combineren is met een wandeling door het inmiddels prachtig opgeknapte stadspark Tiergarten.
Sowjetisches Ehrenmal in Tiergarten
Adres: Straße des 17. Juni
OV: S+U-Bhf Brandenburger Tor (S1, S2, S25 of U55) of bushalte Platz der Republik (bus 100)
Entree: gratis
Overige Russische monumenten in Berlijn
Het monument in Tiergarten is slechts een van de monumenten die de Sovjets in Berlijn hebben aangelegd, een bezoekje aan een van de andere monumenten buiten het centrum is ook zeer de moeite waard. Alle monumenten zijn gekenmerkt door Russische architectuur, een bombastische uitstraling en een vreemd soort idyllische rust. Dit zijn ze:
- Russisch monument Treptower Park
- Russisch monument Schönholzer Heide
- Parkfriedhof Marzahn
- Russisch monument Buch
lieve marjolein, als hitler volgens jou wilde, dat de twee assen zich precies daar zouden kruisen,vraag ik me toch af, waarom onder dit monument een tunnel loopt – een van de weinige zaken die omgezet werden van de germania plannen – die ook nu gebruikt gaat worden door de sbahn richting postdamer platz? of was het zo dat hitler juist géén kruising wilde en daarom die tunnel gebouwd werd? de wo2 wordt in rusland de grote vaderlandse oorlog genoemt, ik geloof het is toch ietwat moeilijk voor ons nederlanders – net achter de oekraine, als het om ss vrijwilligers ging, of de meeste verraden joden in heel europa – te begrijpen, hoe russen deze oorlog ervaren. nb minstens 27 miljoen dode russen, 92.500 alleen om berlijn te veroveren en geschatte 6.000 om de reichstag te veroveren. deze en die in treptow zijn “hetzelfe” de overwinning over het nazi duitsland laten zien. het mooiste is die in schönholz. is ook anders, daar liggen volgens mij ook een aantal russische dwangarbeider. wat heel bijzonder is, want dat waren voor stalin allemaal verraders. vooral is het beeld daar een treurende moeder rusland met haar dode zoon. hier gaat het om treuren en niet om overwinnen. succes ermee verder. groet, hasn
Indrukwekkend! Ik heb er al een aantal keren voor gestaan, het blijft een emo gevoel geven.
Trouwens, een geweldig blog!!
Dankjewel Ber! Ik fiets er regelmatig langs en soms neem ik even de tijd om er op mijn gemak naar te kijken. Zeer indrukwekkend inderdaad! Een schande eigenlijk dat ik er nu pas iets over schrijf… Ken je de andere Russische monumenten (dezeen deze) ook? Die zijn ook zeer de moeite waard!
Mooie fotos en dit hoort echt bij de geschiedenis van Berlijn net zoals de muur