In een verlaten doodlopende zijstraat vlak achter Potsdamer Platz staat nog een oude wachttoren uit de DDR verstopt. Oorspronkelijk stond deze toren vlak langs de Berlijnse Muur tussen de Brandenburger Tor en de Leipziger Platz en diende als uitkijktoren voor de grenswachters van de DDR.
De bouw van dit type wachttoren begon in 1966 en de eerste torens werden in 1969 in gebruik genomen. Aan het einde van het DDR-tijdperk stonden er meer dan 200 van dit type wachttorens langs de grens om zo de Berlijnse Muur in de gaten te kunnen houden. De toren aan de Erna-Berger-Straße is echter de enige die niet direct na de val van de Berlijnse Muur werd afgebroken. Je kunt de toren bij mooi weer bezoeken en beklimmen.
De wachttoren toen
Deze toren stond, in tegenstelling tot veel andere wachttorens, oorspronkelijk buiten het Sperrgebiet, het stuk grond tussen de Berlijnse Muur en de Hinterlandmauer (de extra muur aan de oostkant van de grens). De toren stond voor de Hinterland-Mauer om zo te kunnen observeren wat er voor de muur gebeurde. Het omliggende Haus der Ministerien (nu het ministerie van financiën), de Akademie der Wissenschaften der DDR (nu het Berlijnse Huis van Afgevaardigden), en het Hinterland-Mauer langs Stresemannstraße werden continu nauwlettend in de gaten gehouden.
De toren werd 24/7 bewaakt door twee grenswachters die elkaar elke 8 uur afwisselden. 8 uur lang moesten de grenswachters staan, elkaar in de gaten houden, en zodra er vluchtelingen in het vizier kwamen, moest er geschoten worden.
Dit type wachttorens stonden vanaf 1969 veel langs de grens tussen West- en Oost-Berlijn en langs de grens tussen de DDR (Duits democratische republiek) en de BDR (Bondsrepubliek Duitsland). Deze smalle paddenstoelvormige toren bestond voornamelijk uit beton en bood een panorama-uitzicht over het omliggende grondgebied. Via een smalle ijzeren trap kon het 8-hoekige uitkijkplatform worden bereikt.
Net als de Berlijnse Muur werden ook de wachttorens continu verbeterd. De smalle – niet bijzonder stabiele – trap maakte het voor de grenswachters lastig om even snel naar beneden te gaan. Veel van deze ronde wachttorens werden later vervangen door de praktischere ruimere vierhoekige wachttorens. Bij het Schlesischer Busch in Treptow, nabij de Puschkinallee, staat nog een nieuwere wachttoren (zie foto boven).
De wachttoren nu
Verval
In 2001 moest de toren voor nieuwbouwwerkzaamheden wijken en werd van zijn oorspronkelijke plaats verplaatst naar de Erna-Berger-Straße vlak achter de Potsdamer Platz. Aldaar wachtte een eenzame tijd. De enige overgebleven wachttoren van zijn soort raakte in de vergetelheid en werd het slachtoffer van vandalisme. Gastblogger Johan schreef al eerder over de eenzame toren.
Renovatie
Gelukkig besloot een private investeerder zich laren later te ontfermen over de toren. Jörg Moser-Metius kocht de toren en probeerde de toren zo veel mogelijk in zijn oorspronkelijke staat terug te brengen. Ramen werden vervangen, afval werd opgeruimd, de trap werd opgeknapt en er werd elektriciteit aangelegd. Een behoorlijke klus voor een private investeerder. Voor Jörg is het echter belangrijk dat de geschiedenis bewaard blijft en het is bijzonder indrukwekkend om zijn verhaal te horen. Zelf groeide hij op in Charlottenburg en werd vanaf de westkant regelmatig met de muur geconfronteerd. Op mooie dagen is hij bij de toren aanwezig om te vertellen over de geschiedenis.
Bezoeken
Voor € 3,50 kun je zelf de wachttoren in. Bij het beklimmen van de toren kreeg ik een beklemmend gevoel. Het smalle trappetje, het kleine platform, het idee dat hier werd geschoten… Heel indrukwekkend. Echt de moeite waard om deze doodlopende straat even in te lopen.
Wachttoren Erna Straße
Adres: Erna-Berger-Straße (eind van de doodlopende straat), 10117 Berlin Mitte
OV: S+U-Bhf Potsdamer Platz
Entree: €3,50
Openingstijden: maandag – zondag, 11:00 – 15:00 (op uitzondering van regenachtige dagen)
www.berlinwallexpo.de
We zijn tussen kerst en oud/nieuw een paar dagen in Berlijn geweest en hebben veel aan je uitgebreide Blog gehad, bedankt.
Ik was 29 jaar geleden in Berlijn in voorjaar en najaar 1989 dus voor en na de val van de muur, erg veel veranderd sinds dien.
Verschillende plekken bezocht waarbij de wachttoren een van de interessante,
niet in de laatste plaats door de vrijwilliger van de wachttoren, terwijl de kinderen boven in de toren zaten kregen we veel verhalen uit 2e hand. Zijn schoonvader woonde aan de DDR kant ten tijde van de muur en wist veel details.
Echt een aanrader niet toeristisch zoals bij Check.C.,
Dag Marjolein,
Wij vertrekken binnenkort voor een midweek naar Berlijn en ik heb jouw blogs met veel interesse gelezen en er zeker leuke en handige tips uitgehaald. Ook deze wachttoren was anders zeker aan mijn aandacht ontsnapt. Hierbij dus een grote dank je wel!
Groet, Bonnie
Dag Marleen, ik heb je verhaal met belangstelling gelezen, mooi geschreven en met prachtige foto’s geïllustreerd. Ik heb echter een opmerking. Je gebruikt de term “niemandsland”, maar aan de Berlijnse Muur bestond dit niet. Met “Niemandsland” wordt een neutrale zone in een (grens)gebied aangeduid dat aan niemand toebehoort. Bij de Berlijnse muur was dit nimmer het geval. Groet, Theo
Bedankt voor je reactie en oplettendheid Theo! Wat een ontzettend suffe fout. Dat moest natuurlijk het Sperrgebiet zijn… Ik heb het gelijk aangepast in het artikel!
En als je vanuit de Erna Bergerstrasse terugloopt, rechtsaf de Stresemannstrasse in,richting Potsdamerplatz, staat direkt rechts een gebouw waar je, als je naar binnen kijkt, ook nog een stuk muur ziet staan. Het gebouw is nl. precies op het oude muurtrace neergezet. Volgens mij het enige stuk muur dat binnen stast. En wat bijna niemand weet te staan…☺
Ik ken inderdaad ook geen andere muurstukken die binnenstaan… Goede aanvulling Henk, bedankt!
Even moeten zoeken maar de moeite waard! Vol enthousiasme werd ons de geschiedenis van de wachttoren en de loop van de muur verteld. Als je bij s-baan Potsdamer Platz het DB gebouw in je rug hebt loop je 200 meter vooruit. Aan de linkerkant zie je dan de ingang van de straat (staat een bord staat van de wachttoren).
Bedankt voor de tips op je Blog!
Fijn dat je wat aan mijn tips hebt gehad Hein! De toren bevindt zich inderdaad in een straat waar je het absoluut niet zou verwachten maar ik kan iedereen absoluut aanraden er een kijkje te nemen. Bedankt voor je reactie!
Dergelijke foto’s hoop ik binnenkort ook te kunnen maken. Op Facebook is hierover aanvullende info te vinden: Berlin Wall Exhibition
Ik waardeer het vele werk dat u voor Berlijn
over hebt .
Berlin ist immer eine Reise wert !!
Schöne Grüsse und weiter so .
A.Blokhuis
Ich hab noch eine koffer in Berlin!
‘In 2001 moest de toren voor nieuwbouwwerkzaamheden wijken en werd van zijn oorspronkelijke plaats verplaatst naar de Erna-Berger-Straße vlak achter de Potsdamer Platz’.
Dit is volgens mij onjuist. Het zou kunnen dat de toren tijdelijk is weggehaald wegens bouwwerkzaamheden, maar hij staat wel degelijk op zijn oorspronkelijke plaats. De Erna-Berger-Straße is er alleen omheen gebouwd. De oorspronkelijke situatie is onder meer te zien op de dvd ‘Mauerflug’, die in 2005 is uitgebracht. Ook dit plaatje geeft uitkomst: http://files.homepagemodules.de/b150225/f78t3736p86910n1.gif
Prachtige foto’s en een interessant verhaal, Marjolein. Bij het kijken naar de foto’s krijg ik gevoelens van hoogtevrees. Mooi gedaan!
Heel interessant! !
We waren op zoek naar deze wachttoren maar konden het niet vinden. Aan verschillende Berlijners gevraagd maar die wisten het ook niet. Jammer we waren in de verkeerde omgeving aan het zoeken. Een reden om nog een keer Berlijn te bezoeken. Groetjes Jeannette
Jammer! Zeker de moeite waard om volgende keer nog eens heen te gaan. Als je niet weet waar je moet zoeken dan vind je het ook niet zomaar, het zit echt een beetje verstopt.
Vandaag was ik dichtbij de uitkijktoren, maar je er niet meer bij, en je kan hem ook niet meer zien. De toren staat nu aan de rand van een enorme bouwput. Hij is ter bescherming helemaal ingepakt en staat achter het hek van de bouwplaats. Er staat niet bij hoe lang dat nog gaat duren, maar gezien de omvang van de werkzaamheden kan dat nog wel een jaar gaan duren. Jammer!