Bij het lezen van het bericht dat ik onlangs van Jan Poort ontving, zat ik direct rechtovereind en met open mond achter mijn computer. Hij schreef dat hij tussen 1979 en 2015 wel 18 keer in Berlijn is geweest en in totaal zo’n 2.500 foto’s heeft gemaakt. Of ik interesse had om wat van zijn foto’s te zien en eventueel op mijn blog te publiceren? Nou en of! Zelf kwam ik voor het eerst in 2006 naar Berlijn en heb dus geen idee hoe het ‘Berlijn van toen’ eruit zag. Gelukkig helpen foto’s en verhalen zoals die van Jan Poort me een voorstelling te maken van hoe Berlijn er toen uitzag.
Het verhaal van Jan Poort
Een van de leukste dingen van bloggen vind ik dat ik in contact kom met jullie, andere mensen die een bijzondere passie of band hebben voor of met Berlijn. Zo kwam ik onlangs via mijn Facebook-pagina in contact met Jan Poort, die in 1979 op 51 jarige leeftijd voor het eerst naar Berlijn kwam, als kampeerder met een tent achterop de fiets. ‘Ik moest echter in Helmstedt op de trein stappen omdat je alleen toestemming kreeg door de DDR te fietsen, als je er in één dag doorheen kwam en niet afweek van de voorgeschreven route. Dat vond ik te riskant’. Mijn interesse was gewekt en ik stelde hem een aantal vragen over zijn reizen naar Berlijn.
Heb je ooit een grensovergang gepasseerd – hoe voelde dat?
Ja, dat heb ik vele malen meegemaakt en was steeds erg spannend. Ik ging op de fiets en ook vele malen met eigen auto. Ik passeerde de grens bijvoorbeeld aan de Transitweg, bij Checkpoint Alpha bij Marienborn en Checkpoint Bravo bij Dreilinden-Drewitz.
Welke grensovergang is je het meest bijgebleven?
Het spannendste moment dat ik heb meegemaakt was toen ik op de terugweg in Potsdam gearresteerd werd in de trein. Ik maakte een foto van het station omdat ik toch nog een foto van de DDR wilde hebben. Maar dat werd als spionage beschouwd. Er stapte daar een groep van de grenspolitie in waarvan er meteen één naar mij toeliep. Ik werd bij mijn bagage en fiets weggehaald, naar een ander deel van de trein gebracht alwaar ik een half uur in een aparte coupé werd verhoord. Ik voelde me als in de Tweede Wereldoorlog, toen ik ook wel enkele keren gearresteerd ben en niet wist wat er met me zou gebeuren. Ik had al meteen mijn filmpje met onvervangbare foto’s uit de camera moeten halen en moest dit afgeven. Dat was het ergste. Ik had er o.a foto’s van de Spandau gevangenis opstaan waar Hess gevangen zat en vele foto’s langs de muur. Ik kwam er uiteindelijk met een boete van 10 Mark van af en kon weer naar mijn bagage terug.
Hoe heb je de bezoeken aan Oost-Berlijn ervaren?
De bezoeken aan Oost-Berlijn ook altijd spannend. Het was alsof je in een andere wereld kwam. Alles werd gewantrouwd aan de grens met gewapende grenspolitie Ik heb beide grenzen voor buitenlanders gebruikt: Checkpoint Charlie als voetganger en S-Bahnhof Friedrichstraße met de S-Bahn. Oost-Berlijn was alsof je in een gevangenis rondliep: je mocht niks. En het was er ongezellig stil. Steeds uitkijken of je wel een foto mocht nemen of in een winkel wel iets vast mocht houden. Zelfbediening bestond niet daar en je moest overal in de rij staan tot je uiteindelijk tot de ontdekking kwam dat er bijna niets was. Je moest verplicht 25 DM opnemen aan de grens en uitgeven in de DDR, maar we wisten ternauwernood waaraan. Geld terug meenemen mocht ook niet. De portemonnee moest je beide keren open maken en kassabonnetjes en tas moesten getoond worden aan de grenspolitie. Alles werd nauwkeurig geteld, opgeschreven en moest uiteraard kloppen. Vooral het buitenlandse geld mocht niet minder zijn want dan had je het misschien gewisseld met een DDR-burger. We hebben toch nog met kloppend hart wat DM meegenomen als souvenir, verstopt in onze kleding.
Hoe heb je de val van de Berlijnse Muur beleefd?
Ja, dat was natuurlijk een belevenis toen we dat voor de TV zagen. Zoiets als de maanlanding. Ik wilde er meteen naar toe en heb dat na twee dagen gedaan. Een hotel had ik niet en de campings waren gesloten in de herfst. Ik heb dus in de auto geslapen op de Amerikaanse basis in het Grunewald. Dat vond ik wat veiliger, maar de Amerikanen niet: ik werd betrapt.
Het was een belevenis om al die verrukte Oost-Berlijners te zien winkelen. Ze hadden hun winkelkarretjes vol met bananen en coca cola. Dat was goud voor hen, ze stonden voor banken in de rij voor West-Berlijnse DM en gingen dolgelukkig beladen met boodschappen weer terug. En dan al die gammele, stinkende Trabants die je overal zag.
————–
Ik kreeg de eer om de foto’s van zijn verschillende reizen naar Berlijn te mogen publiceren op mijn blog. De foto’s in dit artikel zijn allemaal gemaakt voor de val van de Berlijnse Muur (1979, 1986 en 1987). Met zijn foto’s en verhalen neemt Jan Poort je mee tijdens zijn bijzondere reizen door Berlijn en de DDR in de jaren ’80. Ik wil Jan via deze week graag nogmaals bedanken dat ik deze bijzondere foto’s uit zijn persoonlijke archief op mijn blog mag publiceren!
Fotoserie: Fietstocht Delft – Berlijn (1979)
In 1979 ben ik voor het eerst naar Berlijn gegaan en wel op de fiets. Ik had 40 kg bagage bij me en dit is een foto van onderweg in Duitsland, compleet met shelter, kampeerspullen, kaart enz.
Tent onderweg zo maar in een bos in het Teutoburgerwoud, waar ik behoorlijk moest klimmen.
In Helmstedt moest ik op de trein door de DDR. Ik kon wel fietsen door de DDR, maar dan moest ik er in één dag doorheen. Aangezien ik niet wist of ik dat zou halen met die langdurige controles, en dan nog een camping zou moeten zoeken, besloot ik met de trein verder te reizen. Hier staat de fiets met de bagage op het perron te wachten in de beruchte plaats Helmstedt, die regelmatig in het nieuws was door de pesterijen van de Russen, die regelmatig het verkeer hier blokkeerden met allerlei smoesjes. Gelukkig ging het deze keer goed.
Havel vanaf de Spandauer Citadelle genomen met aan de overkant de camping Haselhorst
Alles uitgeladen in de bagagehoek van de shelter op de camping in Haselhorst in het noordwesten van Berlijn.
Fotoserie: West-Berlijn, Tiergarten (1979)
De Kaiser Wilhelm Gedächtniskirche is oorspronkelijk gebouwd ter nagedachtenis aan Wilhelm I, in opdracht van zijn zoon Wilhelm II. Omdat het zwaar verwoest is in de Tweede Wereldoorlog, is het nu meer een monument geworden om de verwoesting van Berlijn te gedenken door de bombardementen maar vooral tijdens de slag om Berlijn. Het is een echt Berlijns Wahrzeichen geworden. Er is een kunstzinnige combinatie ontstaan met de nieuwe kerk en de nieuwe toren, die aan weerszijden staan.
Close-up van de Gedächtniskirche.
Op het plein Breitscheidplatz bij de Gedächtniskirche staat het Europa Center. Vanaf het dak op een hoogte van 103 m heb je een mooi uitzicht op de stad. Binnen is het een winkelcentrum met enkele attractie’s, o.a. een waterklok.
Zicht vanaf het Europa Center op West-Berlijn met op de voorgrond de Kaiser Wilhelm Gedächtniskirche, links de Kurfürstendamm. Het geeft een uitzicht op de wijk Charlottenburg, genoemd naar het Schloss Charlottenburg dat in de verte te zien is.
Zicht vanaf het dak over Zoologischer Garten, Tiergarten en Oost-Berlijn. In het midden in de verte zie je het gebouw van het Springer Verlag. Een van de grootste uitgeverijen was gevestigd vlak aan de grens, vanwaar het echte nieuws op een groot scherm vanuit de DDR gelezen kon worden, zodat ze de leugens in de DDR konden omzeilen. Tot grote ergernis van de DDR uiteraard, die dat weer tegen ging door er een groot flatgebouw voor te bouwen. Verder is de Fernsehturm zichtbaar, met 368 m het hoogste gebouw van Duitsland.
Op het dak naast de antennes, het metershoge logo van Mercedes-Benz.
Een Leierkasten Mann, zoals je hem op diverse toeristische plaatsen aantreft, spelend op zijn kleine orgeltje. Hier op de Tauenzienstrasße met zicht op de Gedächtniskirche.
De Kurfürstendamm is met een lengte van 3,5 km de meest sjieke winkelboulevard in de verdeelde stad. De zwerver op de voorgrond is uiteraard niet zo sjiek Ooit was het de toegangsweg vanuit Berlijn naar het buitenverblijf van de keurvorst, onder Bismarck tot een 53 m brede boulevard gemaakt.
Een deel van het grote park Tiergarten met een tijdelijke beelden tentoonstelling.
De Kongresshalle is door de USA geschonken aan Berlijn. Het was een gedurfd ontwerp met dat overhellende dak van voorgespannen beton. Te gedurfd want het is later ingestort en in 1986 weer opgebouwd. Het is hernoemd naar het Haus der Kulturen der Welt. De bijnaam van het gebouw door de Berlijners er aan gegeven is de “zwangere oester”. Het zijn net Amsterdammers, origineel in bijnamen.
Schloss Bellevue met een steeds wisselende bestemming al naar gelang de politieke toestand zoals dat veelal gaat in Berlijn. Hier was het militair hoofdkwartier van de Britse bezettingszone. Nu de zetel van Bundespräsident Gauck.
Straße des 17. Juni met Charlottenburger Tor. De poort werd gebouwd voor de toenmalige stad Charlottenburg in 1907. Later werd het deels afgebroken door Albert Speer voor zijn pronkboulevard en het raakte beschadigd in 1945 bij de slag om Berlijn. De straat is genoemd naar de opstand in de DDR van 1953 die op 17 Juni 1953 bloedig werd neergeslagen door het Rode leger en de Vopo (Volkspolizei). Tot 1,2 miljoen mensen namen deel aan de betogingen in de hele DDR. Er waren 25 (DDR) tot 500 (BRD) doden.
Straße des 17. Juni vóór de Großer Stern. Ongewoon leeg, want de weg wordt geblokkeerd door de Berlijnse Muur. Nu is het één van de drukste wegen van Berlijn, waar je alleen via tunnels kunt oversteken. De huidige weg met zijn lantaarns is nog een ontwerp van Albert Speer voor zijn nieuwe protserige hoofdstad van het duizendjarige wereld rijk, Germania. Hiervoor was al veel afgebroken (o.a. de trambaan en de Charlottenburger Tor), de weg werd verbreed tot de huidige 85 meter en de Siegesäule werd verplaatst van het plein voor de Reichstag naar halverwege deze Siegesallee.
Fotoserie: West-Berlijn, Spandau (1979)
Zitadelle Spandau, een vesting uit de 16e eeuw, geheel door water omgeven. In de tijd van de nazi’s was het Sperrgebiet wegens de ontwikkeling van chemische wapens. Nu is het een museum en ruimte voor tentoonstellingen en concerten.
Aanleg van de U-Bahn naar Bahnhof Zitadelle.
De hoofdarena van het Olympisch stadion uit 1936, berucht wegens de propaganda van Hitler voor het superieure Germaanse ras. Jammer voor hem, was dat de meest gedecoreerde atleet een neger uit de USA was, Jesse Owens. Hij behaalde 4 gouden medailles en 6 wereldkampioenschappen. De wereld gniffelde, maar Hitler negeerde hem.
Olympische ringen voor het Olympisch Stadion.
Herdenkingsbord Olympische spelen 1936.
Herdenkingsbord met de winnaars van de athletiekwedstrijden waaronder de topathleet Jesse Owens uit de USA die 4 gouden plakken won.
Olympiastadion, voorgrond beeld man met paard, achtergrond oefening met internationale vlaggen.
Parade met internationale vlaggen dichterbij.
Fotoserie: West-Berlijn, Wilmersdorf, Zehlendorf en Charlottenburg (1979)
De Havel gezien vanaf de Heerstraße in de richting van de Wannsee.
Toegang tot Brits oorlogskerkhof aan de Heerstraße.
Brits oorlogskerkhof.
Graf van P. Kennedy, flying officer van de RAF.
Zicht op weg door Grunewald, de Avus (destijds aangelegd voor autoraces) naar Checkpoint Bravo (Dreilinden), die toegang gaf tot de Transit route door de DDR.
De Funkturm (radiotoren), gebouwd ter gelegenheid van de Funkausstellung van 1926 op het tentoonstellingsterrein. Werd toen het Wahrzeichen van Berlijn en is een beschermd monument. Het is een stalen constructie zoals de Eiffeltoren en is 150 meter hoog met restaurant (52 meter) en observatiedek (125 meter).
In het Grunewald met zicht op de Teufelsberg met puin van de Berlijnse bombardementen.
Schloss Charlottenburg, het grootste paleis van Berlijn, zomerresidentie van de Brandenburgse keurvorsten, de Pruisische koningen en de Duitse keizers. Gebouwd in de 17e eeuw in opdracht van de kunstzinnige Sophie Charlotte, echtgenote van de keurvorst. Bijna geheel vernietigd in de Tweede Wereldoorlog. Bezit prachtig herbouwde vertrekken waaronder de porceleinkamer met veel porcelein en Delfts blauw. Echter bijna niets is meer origineel.
Zo wordt een kale muur wat opgevrolijkt.
Aanvulling Marjolein: wat ik wel gaaf vind is dat deze muurschildering nog steeds te zien is vlakbij S Tiergarten. Nooit geweten dat die al zo oud was. Gaaf!
Ruïne, nu in gebruik als hotel.
Sender Freies Berlin op Heidelbergerplatz in Wilmersdorf. Ook weer een manier voor de Oost-Duitsers om het nieuws te ontvangen wat hun onthouden werd.
Markt.
Fotoserie: West-Berlijn en het Duitse verzet in de Tweede Wereldoorlog
Het Bendler Block was het ministerie van oorlog tijdens het Hitler regime. Hier had ook kolonel graaf Claus von Stauffenberg zijn hoofdkwartier van het reserveleger voor de verdediging van Duitsland. Hij heeft op 21 Juli 1944 de mislukte aanslag op Hitler gepleegd in de Wolfsschanze in Oost-Pruisen. Hij is nog diezelfde dag na terugkeer op de binnenplaats gefusilleerd. Nu is het een museum van het Duitse verzet met 5.000 foto’s. De Bendlerstraße is omgedoopt tot von Stauffenbergstraße
Gedenkplaat voor von Stauffenberg en de andere 3 officieren op de executieplaats. Deze waren Mertz von Quinheim, Olbrecht en von Haeften. Ze werden door hun commandant generaal Fromm ter dood veroordeeld. Aangezien hij hen gedoogd had werd hij later in Maart 1945 zelf ook geëxecuteerd.
Foto van von Stauffenberg in vitrine op zijn kamer.
De kamer van von Stauffenberg, met omliggende kamers nu als museum ingericht met zo’n 5.000 foto’s en documenten o.a. Bonhoeffer, die Weisse Rose (Sophie Scholl), maar ook plakkaten van de Duitsers in Nederland.
Beeld op binnenplaats voor het Duitse verzet tegen Hitler.
Gevangenis Plötzensee waar de ca. 200 andere daders van de mislukte aanslag op Hitler na een showproces met de beruchte Roland Freisler werden gedood door ophanging aan vleeshaken. Speciaal voor Hitler werd alles gefilmd. In 1945 is Freisler zelf omgekomen in de rechtszaal bij een bombardement.
Gedenkteken bij gevangenis Plötzensee
West-Berlijn langs de Berlijnse Muur (Spree tot Checkpoint Charlie, 1979)
Kaart van het verdeelde Berlijn.
Front van de Reichstag zonder koepel, Hier vergadert de Bundestag (vroeger Reichstag). Het is een gebouw met een wrange historie: in 1933 is het in brand gevlogen. Het is niet duidelijk of het door Goering is gebeurd of door de Nederlandse communist van der Lubbe. Feit is dat Hitler nu een motief had om de communisten uit te schakelen en zo “democratisch” aan de macht kwam. De koepel is in een moderne vorm weer herbouwd toen Berlijn weer hoofdstad werd.
Hoofdingang van Reichstag met de spreuk: dem Deutschen Volke.
Close-up van de gevel.
In de vergaderzaal. Het gebouw was nu permanent ingericht met een tentoonstelling van de Duitse geschiednis vanaf 1870.
Brandenburger Tor, die een onderdeel was geworden van de muur.
Brandenburger Tor vanaf Straße des 17. Juni. Dichterbij mag je niet komen, alleen opzij.
Een braak liggend terrein bij de muur, voor niemand aantrekkelijk om hier iets te bouwen.
Muur dwars door een straat. Op een platform kun je op eigen risico over de muur kijken. Het bord rechts heeft geen zin meer: You are leaving the American sector. Er viel niets meer te verlaten.
Ik volgde de muur richting Checkpoint Charlie en kwam langs een eenzame muur zonder toeristen.
Weer een uitkijkpunt voor een blik over de muur zoals er op vele plaatsen in West-Berlijn stonden. Met een bordje: “op eigen risico”, want het gevaar van schieten door de grenspolitie bleef altijd bestaan. Aan Oost-Berlijnse kant was er helemaal geen sprake van om ook maar in de buurt van de muur te komen.
Als je op het uitkijk platform stond, zag je dit:de Todesstreife tussen de beide muren. Hier momenteel leeg, maar er werd voortdurend gepatrouilleerd. Dit was het punt waar de muur een scherpe bocht naar het Oosten maakte om een uitstulping heen. Bij de Stresemannstraße hoek Zimmerstraße.
Muur langs een reeks ontruimde gebouwen.
Ruïne aan de muur wordt voor instorten beschermd.
Bij het fietsen langs de muur kwam ik nog langs diverse overblijfselen van de bombardementen. Omdat het in niemandsland lag was met dit beschadigde beeld nog niets gedaan.
Weer zo’n overbodig bord uit de tijd dat Berlijn nog 4 vrij toegankelijke zones had.
Afgesloten straat bij de Kochstraße waaraan Checkpoint Charlie ligt.
De muur met waarschuwingsbord waarlangs ik fietste. Overal met graffiti, die meest politiek getint was. Hier was nog het vrije woord. Aan de andere kant kon men het niet eens benaderen en was er nog een 2e muur met ontruimde gebouwen en wachttorens.
Checkpoint Charlie, één van de twee doorlaatposten voor buitenlanders van de Amerikaanse naar de Russische zone. Oorspronkelijk met C aangegeven op de kaart. Dat werd voor de duidelijkheid Charlie (spellingswoord in het Engels voor de C). De andere grensovergang bevond zich aan de andere kant van de Friedrichstraße, in het spookstation Bahnhof Friedrichstraße.
Eerst passeerde je de Amerikaanse controle. Dat ging vlot. Daarna kwam je door de DDR controle. Deze duurde minstens een uur. Je moest een unheimische gang door met allemaal gewapende grenspolitie, die je stuurs aankeken. Dan eindeloos wachten, je tassen werden gecontroleerd en je portemonnaie. Hier moest je verplicht 25 waardeloze Ostmarken kopen en je mocht geen Westmarken en ander buitenlands geld invoeren. Ter controle werd dit genoteerd.
Bij terugkomst moest je bij dezelfde controlepost weer terugkomen en dan hetzelfde bedrag nog bij je hebben. Je mocht geen Ostmarken meer hebben en de bonnetjes moesten kloppen met je boodschappen. Wij hadden nog wel Ostmarken en moesten die verstoppen om ze als souvenir mee te nemen. Met kloppend hart stond je daar dan. We hadden bijna niets kunnen kopen. Overal lange rijen en je mocht niets in je handen nemen. Van zelfbediening hadden ze nog nooit gehoord. Nu is niets van dat alles meer terug te vinden en is Checkpoint Charlie één grote show. Zelfs het gebouwtje staat er niet meer en is overgebracht naar het Alliiertes Museum in een glazen kooi.
Controle van een auto bij Checkpoint Charlie.
Een binnenkomende auto wordt niet vertrouwd en moet alles open maken. Laat staan hoe het aan de DDR kant ging. Alles werd gecontroleerd op verstekelingen.
Museum am Checkpoint Charlie met alles wat met de muur en vluchtpogingen te maken heeft. Dit is het enig interessante nog daar.
Fotoserie: Oost-Berlijn (1979)
De kruising Friedrichstraße met Unter den Linden.
Neue Wache met wachtposten die regelmatig met traditionele ceremonie afgelost werden. Hier werden de “slachtoffers van fascisme en militairisme” herdacht. Natuurlijk niet de slachtoffers van het communisme. Die waren er niet bij die heilstaat.
Nu is dat anders. Oorspronkelijk in 1816 was dit een wachtpost voor het Kronprinzenpalais aan de overkant. Sedert 1931 een oorlogsmonument voor de “gevallenen van de oorlog”. Tijdens de slag om Berlijn zwaar beschadigd en na de eenwording in 1993 heringericht als “centrale gedenkplaats van de BRD voor de slachtoffers van oorlog en tirannie”. De sculptuur uit de DDR tijd werd vervangen door een beeld van Käthe Kollwitz: “moeder met haar dode zoon”.
Zeughaus (wapenarsenaal), in 1979 Museum der Deutsche Geschichte, nu Deutsches historisches Museum. Een bord dat eraan herinnert dat het door de “Anglo-Amerikanen” zwaar verwoest is en “door de DDR weer hersteld”. Het suggereert dat de Westelijke geallieerden alles verwoest hebben in Berlijn, en de communisten alles weer opgebouwd.
Het front van het Zeughaus aan Unter den Linden.
Bebelplatz met de Alte Bibliothek, waarin zich oorspronkelijk 1,2 miljoen boeken bevonden. In 1945 is het totaal uitgebrand. Nu is het in gebruik door de Juridische faculteit van de Humboldt Universität. In de volksmond “commode”genoemd vanwege zijn ronde vorm.
Berliner Dom weer in opbouw. Rechts het Palast der Republik, op de plaats waar de communisten het historische Berliner Stadschloss, paleis van keurvorsten, koningen en keizers in 1960 moedwillig in drie maanden tijd hebben opgeblazen. Er moest een paleis voor het volk komen en een paradeplein dat voor speciale gelegenheden kon worden gebruikt. Na de val van de Berlijnse Muur is het Palast afgebroken wegens asbest in muren en plafonds. De sloop heeft wel twee jaar geduurd. Nu wordt op dezelfde plek het Berliner Schloss herbouwd, naar schatting zal het in 2019 worden opgeleverd. De inrichting zal echter daarna in fasen gaan.
De Berliner Dom in wederopbouw na de bombardementen en de Slag om Berlijn, die zich hier hevig afspeelde vlak bij de Reichstag.
Restauratie van de Berliner Dom.
.Hier moest nog veel gebeuren. Werk aan de winkel!
Hier werden de beelden voor de Dom weer hersteld.
Palast Hotel. In de DDR-tijd het luxe hotel van de DDR. In 2001 werd het afgebroken om plaats te maken voor een moderner hotel. De gebouwen komen en gaan hier met de regimes.
Rotes Rathaus. De kleur heft niets met het communisme te maken. Het stond er al sedert 1857 en heet zo vanwege de rode baksteen. Het is de zetel van de regierender Bürgermeister en de Berlijnse senaat.
Alte Stadthaus, zetel van de Ministerrat van de DDR.
Hoofdkwartier van de SED, de Socialistische (lees communistische) Einheitspartei Deutschland.
Auswärtiges Amt (Ministerie van Buitenlandse Zaken) van de DDR. Na de val van de Berlijnse Muur weer opgeblazen door de Bondsrepublik. Het misstond in het historische centrum.
Auswärtiges Amt (links) en Kronprinzenpalais (rechts). Het is in 1732 gebouwd voor de toenmalige kroonprins, de latere koning Friedrich II . Later werd het een museum voor moderne kunst (impressionisten en Berliner Secession), maar later door Hitler tot entartete Kunst verklaard en de gehele unieke collectie werd in de kelder verbrand. Het werd totaal verwoest in 1945 en is pas in 1968/1969 herbouwd In de DDR onder de naam Palais Unter den Linden. Het werd nu het ontvangsthotel voor gasten van de Oost-Berlijnse magistraat. Hier werd in 1990 het Einigungsvertrag getekend tussen de beide Duitslanden.
Ruïne van een museum.
Pronkstraat van de DDR, de Karl-Marx-Allee, waar arbeiders in luxueuze flats woonden.
Otto Grotewohlstraße (hoek Unter den Linden), vroeger Wilhelmstraße, waaraan alle Ministeries stonden. De meeste waren weggebombardeerd of afgebroken (Rijkskanselarij). De Führerbunker is er nog wel, maar niet meer zichtbaar: onder een parkeerterrein bij de Voßstraße. Er waren nog 2 Ministeries over: van Propaganda (Goebbels) en van Luchtvaart (Goering). Deze hebben nu een andere bestemming gekregen. En de straat heeft zijn naam weer terug
Fotoserie: Met de auto over de transitweg naar Berlijn (1986)
Het ingestorte dak van de Kongreshalle wordt weer hersteld.
De muur tussen Reichstag en Brandenburger Tor met wachttoren. Ze stonden van daaruit voortdurend met verrekijkers naar je te kijken.
Patrouille bij de Brandenburger Tor.
Kijkje over een uitkijkpunt naar de ruimte tussen de beide muren bij de Leipziger Straße.
Graffiti op de muur langs de Eberstraße.
Meer graffiti aan de westkant van de Berlijnse Muur.
De wacht wordt afgelost bij het Sovjet monument in de zwaar beveiligde enclave in de Amerikaanse zone. Het was omgeven met een zwaar hekwerk en verboden er vlakbij te komen.
Bouwwerkzaamheden tussen de Reichstag en de Straße der 17. Juni, vlak achter het Sovjet monument.
De Teufelsberg is een puinberg met een hoogte van 120 meter. Het fundament is een niet afgebouwde militaire-technische school van Albert Speer uit 1937, die niet afgebouwd is toen in 1940 de oorlog uitbrak. In 1951 is gepoogd de school op te blazen, maar vanwege het zware beton lukte dat niet. Toen is er puin van 400.000 verwoeste huizen uit de Tweede Wereldoorlog op gestort. In de Koude Oorlog werd het een Amerikaanse afluisterpost, die stand hield tot 1991. Daarna is er veel vernield door vandalen, maar sinds 2011 kun je door een gids een rondleiding krijgen door de verlaten gebouwen.
Funkturm gezien vanaf Teufelsberg.
ICC (Internatioles Congres Centrum) van de zijkant.
ICC hoofdingang met de staalconstructie “kleiner Bruder”.
“Kleiner Bruder” voor de hoofdingang van het ICC. Het is nu weggehaald voor restauratie en staat in een loods op het Messegelände te verpieteren want men heeft er geen geld meer voor en het is omstreden.
Mijn vrouw met de auto voor hotel in de Bleibtreustraße.
Mijn vrouw bij het bordje Kurfürstendam-Bleibtreustraße om aan te tonen dat we elkaar trouw zouden blijven en op stand zaten (maar toch goedkoop).
Pariser Platz in de DDR. Op afstand genomen want fotograferen is daar verboden (overal aan de grens, wat je ruim moet opvatten voor je eigen veiligheid).
Reichstag gezien vanaf de andere kant van de Berlijnse Muur (Pariser Platz).
Unter den Linden.
Fotoserie: Busreis door DDR naar Berlijn (1987)
Jüdische Gemeindehaus in Erfurt.
Augustiner Kloster in Erfurt, de stad van Goethe.
Erfurt, Galerie am Fischmarkt.
Dom van Erfurt (links), oorspronkelijke kerk door Bonifatius gesticht in de achtste eeuw, later herbouwd in 1154. De Sint Serveruskerk (rechts) stamt uit 1270-1327.
Concentratiekamp Buchenwald bij Weimar.
Ter herdenking van de communistenleider uit de Weimar republiek, die hier 11 jaar gevangen heeft gezeten (1933 – 1944). Toen is hij alsnog gedood op last van Hitler.
Toegang naar het museum en het crematorium.
Het Lutherhaus in Wittenberg was van 1524 tot 1546 het woonhuis van Maarten Luther.
De Slotkapel van Wittenberg, alwaar Luther op 31 oktober 1517 de 95 stellingen bevestigde.
De deur van de Slotkapel met de stellingen.
Close-up van de deur met de stellingen.
Jugendtouristenhotel Egon Schultz in de wijk Friedrichsfelde. Dit hotel was genoemd naar een officier van de grenstroepen, die bij vluchttunnel 57 vanuit Bernauerstraße 97 zelf gedood werd, nadat de tunnel ontdekt was toen 57 mensen door de tunnel gevlucht waren. Het was de diepste en langste tunnel ooit, maar maar er zaten 2 infiltranten onder de “vluchtelingen” Er werden schoten gelost en een Vopo schoot per ongeluk een collega dood. Westerse agenten kregen de schuld en deze Egon Schultz werd als een held vereerd en vele gebouwen werden naar hem genoemd.
Patrouille langs de Todesstreifen.
Philharmonie.
Gedächtniskirche en plastiek als symbool van de verdeelde stad.
Ik hoop dat jullie de foto’s en verhalen van Poort met net zoveel interesse hebben gelezen als ik. Hierna heeft Jan nog meerdere reizen gemaakt naar Berlijn, o.a. in november 1989 (direct na de val vertrokken en meegehakt aan de muur) en in 1990 (tijdens de Wiedervereinigung). ‘Ik heb alles meegemaakt: overdag stond ik midden tussen de persfotografen bij de zij-ingang van de Reichstag en om middernacht enkele meters van Kohl op de trap van de Reichstag en de dagen daarna de feesten in alle vier zones’. Mochten jullie het leuk vinden, dan kunnen we deze reportage ook op mijn blog publiceren. Ik ben in ieder geval razend benieuwd!
P.S.: heb jij ook een bijzonder persoonlijk verhaal over de DDR of een historisch foto-archief van Berlijn en lijkt het je leuk dit met andere Berlijnliefhebbers te delen? Neem dan even contact me me op! Ik vind het altijd razend interessant om zulke reportages te publiceren op mijn blog.
Dag Marjolein,
Wat een interessante blog!
Ik las o.a. dit (van Jan Poort): “Ja, dat was natuurlijk een belevenis toen we dat voor de TV zagen. Zoiets als de maanlanding. Ik wilde er meteen naar toe en heb dat na twee dagen gedaan. Een hotel had ik niet en de campings waren gesloten in de herfst. Ik heb dus in de auto geslapen op de Amerikaanse basis in het Grunewald.”
Wel, ik ben ook op 10 november (na 1 dag dus) in mijn auto gesprongen en naar Berlijn gereden. Een sensationale gebeurtenis in mijn leven! Ik vond wel nog een camping open, nl. camping Haselhorst in Spandau (met verwarmd sanitair), waar ik heel het weekend verbleven heb. Ik heb hopen dia’s van dat ongelooflijke weekend, misschien kan daar iets mee gebeuren?
Tot hoors!
Paul (Gent, België)
Hallo Paul,
bedankt voor je reactie! Echt heel bijzonder om te lezen dat je ook direct in de auto naar Berlijn bent gesprongen, dat moet een hele bijzondere ervaring zijn geweest. Heb je de dia’s toevallig digitaal? Dan zou ik ze heel erg graag toegestuurd krijgen en als je het leuk vindt, kan ik ze ook met alle liefde op mijn blog plaatsen. Je kunt me mailen op marjolein @ berlijn-blog.nl. Alvast erg bedankt!
Groeten,
Marjolein
Beste Marjolein én Jan,
Ik zit op dit moment met mijn gezin (man en 3 zoons van 12, 14 en 16 jaar) voor 5 dagen in Berlijn. Man en oudste zoon zijn 2,5 jaar geleden samen naar Berlijn geweest en daardoor haalden zij bij mij mijn jeugdherinneringen op. Ik ben zelf 30 jaar geleden met mijn opleiding 3 dagen naar Berlijn geweest en logeerde torende in oost-Berlijn. We gingen daar naartoe in het kader van een toeristische beurs (ik weet niet meer of dat in oost- of west-Berlijn was). Omdat ik ’s nachts ziek was geworden, bleef ik in de ochtend alleen in het hotel, terwijl mijn studiegenoten naar Potsdam gingen. Ik had een lunchafspraak met mijn Duitse docent, die zelf vanuit de DDR kwam. Hierdoor heb ik alleen door de straten gelopen. De beelden in mijn hoofd had ik nog wel maar was vooral benieuwd wat ik nog zou herinneren en aantreffen. Brandenburger Tor was een deceptie voor me; de huidige mensenmassa ten opzichte van mijn bemuurde observatie, waarin je oogcontact had met leeftijdsgenoten. Er stond een muur tussen ons in en hij had een geweer in zijn handen….
Tja, hiervan wist ik wel dat dit plaatje niet meer aanwezig was.
Ik was op zoek naar de andere plaatjes: Alexanderplatz is totaal veranderd maar had voor mij nog voldoende aanknopingspunten. Het hotel waar ik sliep kon ik niet meer scherp voor de geest halen, maar door de foto’s van Jan heb ik het nu weer scherp (Palasthotel!).
Net als de toenmalige situatie van Checkpoint Charlie: we liepen er langs, maar het gevoel van toen, kreeg ik niet terug. Wel door de bijzonder indrukwekkende fotoserie van Jan. Supertof dat ik mijn mannen nu kan laten zien dat wat ik op hun leeftijd heb gezien. En vooral dat ik dat nú kan laten zien. Mijn dank hiervoor!
Net als voor de inspirerende blogs over Berlijn. Ik heb al zo vaak gekeken en zo veel gelezen. Ook uit je boek, Marjolein. Ik zeg het voort……!
Bedankt voor je interessante reactie Jose! Heel boeiend om te lezen. Ik kan me voorstellen dat je het Berlijn van nu niet meer terug herkent… Gelukkig maar ook, want een leven achter een muur wens ik niemand toe. Toch ben ik ook heel blij dat we deze bijzondere historische foto’s nog hebben zodat we niet vergeten hoe Berlijn er ooit heeft uitgezien. Veel plezier nog met je gezin in Berlijn!
wat een prachtig, duidelijk verhaal met (herkenbare) foto’s. Ik ben nu 5x in Berlijn geweest, 4x toen de muur er nog stond en vorig jaar. Wat een verschil. Het voelde heel raar om ineens zomaar naar oost te kunnen. Ik vroeg me steeds af of ik nu in West of Oost was. Wij gaan zeker weer een keer naar Berlijn! Een vriendin van mij woont al 40 jaar in Berlijn en was getrouwd met een Berlijner. Hij kon ons veel vertellen.
Bedankt voor je reactie Ineke, interessant om over jouw bevindingen te lezen. Wat moet het bijzonder zijn geweest om na zoveel jaren weer terug te zijn geweest in Berlijn. Er is zo ontzettend veel veranderd! Toevallig heeft Jan me onlangs weer een prachtige serie foto’s opgestuurd, deze kun je binnenkort op mijn blog bekijken.
Wauw, wat een prachtige en vooral interessante foto reportage. Jan bedankt :)
Prachtige reportage!! Heb ademloos zitten kijken en lezen…..
Schitterende foto’s en zo herkenbaar!
(en stiekum mis ik dat grauwe Berlijn van vroeger toch wel een beetje)
Wow, bijzonder dat het voor jou zo herkenbaar is! Ik ken Berlijn niet uit die tijd maar in een donkere januarimaand kan ik me wel een beetje voorstellen hoe het toen moet zijn geweest. Grauw, weinig kleur, amper toeristen, Berlijners die het liefst binnen blijven. Stiekem vind ik Berlijn ook in die maanden een heerlijke stad…
Compliment aan Marjolein en Jan voor deze rapportage, mooie Berliner Alltag uit de tijd dat niemand zich kon voorstellen dat de Muur er een paar jaar later niet meer zou zijn… Sehr schön! Ik heb ervan genoten en ben erg benieuwd naar meer fotomateriaal uit de 70s en 80s!
Wat heerlijk dat via internet zoveel interessants toegankelijk wordt. De beelden van Berlijn van voor de muur zijn voor mij heel herkenbaar, ging er vanaf 1978 regelmatig naar toe om uit te gaan en vrienden te bezoeken. Maakte toen stomgenoeg vrijwel geen foto’s.
FIjn Marjoliein dat je ruimte voor deze herinneringen inruimt.
Geweldige post; zelf ben ik al meerdere malen geweest, de eerste keer in 1989 een maand voordat de Muur viel.
Dit heeft een onuitwisbare indruk gemaakt die mede door deze site en ingezonden verhalen weer herinneringen boven brengt.
Pieter Janssen
Erg mooi, laat de overige 2400 foto’s maar komen Jan.
Het grootste deel van die 2500 is uit het digitale tijdperk en van latere datum. Dan zou ik dus een concurrent van Marjolein worden. Zij is het meest geïnteresseerd in foto’s uit de tijd die zij niet kent
wat een indrukwekkende serie, mooi dat dit zo gedeeld wordt.
ik heb heb net de trilogie “kou uit het oosten” van ken follet uitgelezen, daarin wordt de sfeer ook zo treffend beschreven. een aanrader.
http://www.bol.com/nl/p/century-3-kou-uit-het-oosten/9200000046134717/
Dat klinkt als een interessant boek! Die gaat op mijn verlanglijstje. Bedankt voor de tip Inge!
http://www.vpro.nl/buitenland/programmas/het-duitsland-van-mijn-moeder.html
ook heel interessant en de afleveringen zijn via internet terug te kijken
FAN-TAS-TISCHE post!! Geweldig om te lezen en te zien. Heel erg leuk dat Jan dit hier zijn verhaal en foto’s laat plaatsen. Soms had ik graag gewild dat ik deze tijdperk (het gedeelde Duitsland) iets bewuster had kunnen meemaken. Als 4 jarige ben ik regelmatig in de DDR geweest, maar zoveel krijg je dan niet mee. Wat ik me nog afvroeg… zijn er ook nog meer foto’s van het Palast Hotel en Palast der Republik?
Bedankt voor je reactie Danny, leuk om te zien dat zoveel mensen met mij dit interessant vinden om te lezen en te zien! Ik snap wel een beetje wat je bedoelt hoor. Ik ken de DDR helemaal niet uit eigen ervaring, ik was pas twee toen de Berlijnse Muur viel en kwam pas in 2006 voor het eerst naar Berlijn. Maar juist daarom zijn zulke verhalen zo interessant om te lezen en de foto’s maken het levendig. Ik heb zelf trouwens het boek ‘Christian von Steffelin – Palast der Republik 1994-2010′ in de kast staan, een prachtige fotodocumentatie van het Palast der Republik! Een aantal foto’s uit het boek kun je hier zien.
Goede tip, thans. Daar zal ik eens naar gaan kijken. Ik heb wel het boek Berlin van Taschen waarin enkele foto’s staan van het Palast der Republik en nog een boek van het straatbeeld in 89 en 90 met enkele shots.
De foto’s geven inderdaad een mooi beeld hoe het eruit zag. Mijn oma/moeder (beiden uit Dresden, DDR) hebben nauwelijks foto’s uit de DDR-tijd. Ik vind het persoonlijk eigenlijk wel jammer dat, met name de Oost-Berlijnse, gebouwen gesloopt zijn in de loop der tijd. Palast der Republik is nog niet eens zo heel erg lang geleden gesloopt. Helaas heb ik ‘Erichs Lampenladen’ nooit mogen bezoeken.
Komt er nog een serie toevallig? :P
Ja, goed nieuws, er komt nog een serie van Jan Poort! Er volgt dus nog een artikel met foto’s van tijdens en vlak na de Wende. Ben razend benieuwd! Hij vertelde me trouwens dat hij ook foto’s heeft van Dresden. Daar ben ik ook erg benieuwd naar want daar is natuurlijk ook behoorlijk wat veranderd… Wat leuk dat jouw roots in Dresden liggen trouwens. Mijn vriend komt ook uit Dresden en we zijn er regelmatig om zijn familie te bezoeken. Prachtige stad! En daar staat ook zo’n Kulturpalast, doet me altijd heel erg aan (de foto’s van) het Palast der Republik denken.
Ik stel voor dat je de serie over Dresden op 13 Feb 2016 uitbrengt omdat dat de datum is dat de bombardementen begonnen in de nacht van 13/14 Feb 1945. Wat mij betreft kan dat
Van het Palast der Republik wel. Die komen in volgende series aan de orde. Ik heb de hele geschiedenis van het Palast der Republik meegemaakt: in de glorietijd ben ik er in geweest, daarna de afbraak wegens asbest, toen een levensgroot Berliner Schloss van doek en tentoonstellingen van oud en nieuw en tenslotte de wederopbouw die met een webcam te volgen is
ik sluit me bij de rest aan: super indrukwekkend en wat mij betreft, kijk ik graag uit naar de volgende rapportage van Jan. Wat een grauw Oost-Berlijn he. brr. de rillingen liepen me af en toe over de rug. Maar goed dat het zo prachtig opgeknapt is. Oost-Berlijn is prachtig nu.
groetjes,
ingrid
Klopt! Zo grauw Oost-Berlijn toen was, zo gezellig is het er nu! Een wereld van verschil inderdaad!
Die serie van de val van de muur komt binnenkort. Dan kun je genieten van de blije gezichten van de Oost-Berlijners die als vorsten onthaald werden in West-Berlijn
Prachtige fotorapportage Jan, veel foto’s zijn voor mij heel herkenbaar. Met toestemming van Marjolein mag je wat mij betreft t.z.t nog een serie plaatsen.
Wat mij betreft heel graag! Ik ben altijd razend benieuwd naar zulke verhalen en foto’s en deel deze natuurlijk graag met jullie! Goed nieuws: er komt een deel 2. Wordt vervolgd met foto’s van tijdens en vlak na de Wende. Ben zelf ook erg benieuwd!
Het goede nieuws is dat die serie bijna klaar is en ik alles binnenkort naar Marjolein verzend. Hoop op net zo’n leuke ontvangst als nu met de 1e serie
Ik heb de foto’s inmiddels ontvangen van Jan en dat belooft weer een prachtige serie te worden. Je hebt echt bijzondere foto’s in je collectie Jan, ik ben erg blij dat ik deze op mijn blog mag publiceren! Wordt – zeer snel – vervolgd :-).
Hoi jan,
Bijzonder jan dat jij vanaf jonge leeftijd al zo’n fascinatie
had voor berlin. Prachtige foto’s . Bijzonder dat jij de gehele tijdsverloop heb meegemaakt . Helaas kom ik pas zins einde jaren 90 in Berlijn en denk dan wel eens eigenlijk had ik hier vanaf 1989 moeten zijn maar ja zo gaat het leven. Heb jij een blog waar al je foto’s op staan..
Ja die fascinatie is ontstaan doordat je in die dagen vanaf 1945 Berlijn bijna dagelijks in het nieuws zag. Zoals nu over de vluchtelingen zag je dan dat de Russen bij Helmstedt weer eens treiterend het autoverkeer hadden afgesloten en dan weer het treinverkeer. Dat leidde toen uiteindelijk tot de blokkade van Berlijn en de luchtbrug. Daarna kwam er weer voortdurend onenigheid over de beide muntsoorten en de vlucht van Oost-Berlijners naar het Westen en tenslotte de bouw van de muur. Toen wilde ik het zelf wel eens allemaal zien. Zo is mijn interesse ontstaan. Bovendien heb ik de 2e WO meegemaakt als 12-jarige en heeft die ook steeds mijn interesse behouden om nu eens te vernemen hoe het echt allemaal was gegaan en niet volgens de leugens van de Duitsers
Wat een interessante verhalen en mooie foto’s, dank je wel dat je dit op je blog hebt gezet.
Nu ken ik wel veel verhalen omdat Jan P mijn vader is maar het is heel bijzonder om dit zo terug te lezen op het net en maakt me trots op hem.
Trots mag je zeker zijn! Ik vind het erg dapper dat hij deze reizen heeft gemaakt! En wat mooi moet het zijn om dit soort bijzondere verhalen van je vader te horen. Zijn verhaal maakte voor mij ook maar weer eens duidelijk dat veel dingen die voor ons nu zo onschuldig zijn (een foto maken op een station bijvoorbeeld), toen heel risicovol waren. Dat maakt het dat niet iedereen zomaar even in de DDR op bezoek ging. En dan heeft hij ook nog zoveel mooie foto’s gemaakt. Super! Doe de groetjes aan je vader!
Wat een mooie reportage en fantastisch dat je mensen die in de tijd voor de wende en tijdens de koude oorlog in Berlijn zijn geweest een podium geeft op jouw blog. Ik hoop op een vervolg.
Wat ik vind dat herkenbaar is aan de oudere foto’s van West-Berlijn toen ik er voor het eerst was in 1991 was dat West-Berlijn er een stukje grauwer zeg maar grijzer uitzag dan dat het momenteel doet.
Mijn eerste 2 bezoeken aan Berlijn heb ik net als Jan op camping Haselhorst aan de Pulvermuhlenweg doorgebracht. Deze camping bestaat niet meer. Ik ben met google.streetview door de straat gegaan maar de camping is niet meer.
Dan heb ik goed nieuws! Er komt een vervolg met foto’s van Berlijn tijdens en vlak na die Wende. Ik kan niet wachten deze foto’s van Jan Poort ook te zien en te publiceren op mijn blog. Ben heel benieuwd naar de rest van de foto’s! Wat toevallig trouwens dat je op dezelfde camping hebt overnacht :-).
Dat heb ik ook een keer gemerkt dat ik mijn neus stootte en de camping Haselhorst er niet meer was. Toen moest ik na de reis nog eens moeizaam door de stad rijden om de andere camping te vinden die een vriendelijke Berlijner mij uitgelegd had
Fantastisch! Zo herinner ik me de stad ook… :-)
Wat een leuke reportage en foto’s. Zelf was ik in 1981 voor de eerste keer in Berlijn en kan me het verschil tussen oost en west nog goed herinneren. Over een paar weken gaan we weer en nergens is een stad zo veranderd als Berlijn, wat mij betreft ten goede. Ik geniet er steeds weer van!
Het blijft inderdaad bizar om het verschil te zien tussen het Berlijn van toen en van nu. Omdat ik het Berlijn van toen zelf niet ken, blijft het lastig voor te stellen dat er zo ontzettend veel is veranderd in de afgelopen jaren… Fijn om te horen dat je ook zo geniet van Berlijn! Veel plezier alvast!