Hoe vredig de Wannsee-Villa er ook bij ligt, het is een plek waar een van de meest gruwelijke beslissingen uit de geschiedenis heeft plaats gevonden. Tijdens de Wannseeconferentie werd op deze plek door de nazitop overgegaan tot een plan om het Joodse volk op systematische wijze uit te roeien. Te vernietigen. 15 intelligente ambtenaren besloten hier over het noodlot van zo’n 11 miljoen Europese Joden. De villa huisvest nu een uitgebreide tentoonstelling over nazi-Duitsland en de Wannseeconferentie. Een bezoek dat je niet in de koude kleren gaat zitten…
De Wannsee-Villa ligt aan een van de mooiste meren van Berlijn: de Wannsee.
De Wannsee-Villa
De Wannseeconferentie vond plaats in een prachtige villa aan het water. Een idyllisch onderkomen dat, als je het niet zou weten, niet in het geringste doet vermoeden wat voor onmenselijke beslissing hier in 1942 is genomen. De Wannsee-Villa werd in 1914-1915 door Paul Baumgarten oorspronkelijk ontworpen als onderkomen voor de zakenman Ernst Marlier. Het neobarokke paleisje ontbrak het aan niets: mooie beelden, een statige zuilengalerij en een sprookjesachtig uitzicht over de Wannsee. So far, so good. Tot dat de villa in 1940 aan de SS (de Schutzstaffel der NSDAP, oftewel het partijleger van Hitlers rechtste politieke partij) werd verkocht. Toen de nazi’s het gebouw in handen kregen, was het snel over met het idyllische sprookje. De villa werd gebruikt als gastenverblijf voor belangrijke functionarissen van de nazi-staatsorganen Sicherheitsdienst (staatsinlichtingendienst) of de Sicherheitspolizei (politieke recherche), die in Berlijn moesten zijn.
De villa beschikt over een uitgestrekte tuin met directe toegang tot de Wannsee.
De Wannsee-Konferenz
Hitlers visie
Toen Hitler op 1 september 1939 Polen binnenviel, betekende dat het begin van de Tweede Wereldoorlog en het begin van massamoorden in de bezette gebieden. Hitlers visie was duidelijk: in zijn voorstelling van het derde rijk was geen plaats voor zwakke bevolkingsgroepen als Joden, homoseksuelen en zigeuners. Hij streefde naar absolute wereldheerschappij waarin Duitsers het machtigste volk zouden zijn.
Een plan voor de uitroeiing van de Joodse bevolking
Hoge nazi-ambtenaren en SS-officieren ontmoetten elkaar op 20 januari 1942 voor de Wannseeconferentie. In totaal zaten er op een koude dinsdagavond 15 man in de vergaderzaal om zich te buigen over de Endlösung der Judenfrage, oftewel het vinden van een definitieve oplossing voor het ‘Jodenvraagstuk’. Het waren allemaal jonge goed opgeleide mannen met een hoge nazi-functie. De helft wan de mannen was nog niet eens 40 jaar oud.
Ondanks de overtuiging van Hitler om alle Joden uit te roeien, was hij zelf niet bij de conferentie aanwezig. Zijn ondergeschikten mochten uitzoeken hoe Europa voor eens en voor altijd verlost zou kunnen zijn van de Joden. SS-leider Reinhard Heydrich presenteerde zijn plannen aan de aanwezigen. Al voor de conferentie werden Joden verdreven naar getto’s in Oost-Europa en maakte nazi-Duitsland zich schuldig aan massamoorden. Na de conferentie werd er pas echt officieel overgestapt naar een systematische planning van een omvangrijke volkerenmoord. Tijdens de bijeenkomst werden de organisatorische details besproken. Alle ministeries werden ingelicht en dienden hun medewerking te verlenen. Vooral de medewerking van justitie en buitenlandse zaken was van groot belang. Zo geschiedde dat het hele Duitse staatsorgaan was betrokken bij een immense volkerenmoord.
In totaal moesten er 11 miljoen Joden uit heel Europa uitgeroeid worden. Of ‘geëvacueerd worden naar het oosten’, zoals ze het plan noemden om te verdoezelen dat het om uitroeiing ging. Geen enkele Jood mocht het einde van de oorlog overleven. Per land bestond er een gedetailleerd plan met het aantal Joden en hoe er te werk diende te gaan.
Hoe, in vredesnaam, kunnen zulke jonge hoog opgeleide mannen achter zo’n plan staan, vraag je je af. Ze hebben er niet eens lang over gediscussieerd. Na een bijeenkomst van 1,5 uur was het al Schluss, langer hadden ze niet nodig om in te stemmen met het voorgestelde plan van Heydrich. Daarna gingen ze nog even gezellig brunchen. Onbegrijpelijk.
Het aantal Joden per land (bron afbeelding)
De afloop is bekende geschiedenis
De conferentie leidde tot de deportatie zo’n zes miljoen Joden naar verschillende concentratiekampen. Alleen al uit Berlijn zijn 35.000 Joden gedeporteerd en vermoord in concentratiekampen, o.a. vanaf station Grunewald. In april 1945 vielen meer dan 1,5 miljoen Russische soldaten Berlijn binnen. Een hevige strijd woedde tot begin mei, vele nazi’s pleegden zelfmoord en er vielen rond de 200.000 slachtoffers. Op 30 april pleegde Hitler zelfmoord en gaf Duitsland zich gewonnen. De Slag om Berlijn zorgde er uiteindelijk voor dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog in Europa.
In de ruimte waar het ‘Jodenprobleem’ werd besproken, liggen de indrukwekkende notulen van de vergadering
Tentoonstelling
Sinds 1992 dient de villa als museum. In een zeer uitgebreide, interessante en goed gestructureerde tentoonstelling kom je meer te weten over de opkomst van nazi-Duitsland, Jodenhaat, de weg naar massamoord, de getto’s, deportaties, dwangarbeid en natuurlijk over de Holocaust en de Wannseeconferentie zelf. Schokkende foto’s en documenten uit getto’s en concentratiekampen zorgen ervoor dat een bezoek aan de Wannsee-Villa zware indruk achterlaat. Maar ook met een gevoel van dankbaarheid, dat we nu in een vrij land wonen. Laten we er met zijn allen voor zorgen dat rassenhaat definitief tot het verleden behoort.
Haus der Wannsee-Konferenz
Adres: Am Großen Wannsee 56-58
OV: Bushalte Haus der Wannsee-Konferenz (buslijn 114 vanaf S Wannsee)
Entree: gratis
Openingstijden: dagelijks 10:00 – 18:00
Meer info: www.ghwk.de
Combineren met: Potsdam, Strandbad Wannsee, monument Gleis 17
Afgelopen zondag hier geweest. Beklemmend, confronterend, gruwelijk, en nog zoveel woorden zijn hier van toepassing. Op deze haast idyllische plek aan het meer is besloten tot de uitroeiing van een complete bevolkingsgroep. Op mij maakte het bord met uitspraken van nabestaanden van zowel de daders als de slachtoffers nog wel de meeste indruk.
Wat ook duidelijk wordt in de tentoonstelling is dat de Jodenhaat in met name het oosten van Europa al eeuwen bestond en dat die in de loop der tijd massaal gevlucht zijn naar o.a. Duitsland en dat dit gegeven de nazi’s hielp om de angst voor- en haat tegen de joden uit te buiten.
Dit is inderdaad een van de belangrijkste musea in Berlijn.
Wij hebben dit gecombineerd met Gleis 17, helaas opent die pagina al een paar dagen niet. Ik wil hier toch iets over kwijt. Dit monument is door zijn eenvoud haast nog indrukwekkender. Wij waren er op zondagmorgen voor 10 uur dus er was niemand en daardoor kwam de enorme rij ijzeren “plakkaten” met data van de transporten en het aantal mensen dat afgevoerd is nog dieper binnen. De rillingen liepen me over de rug. Ook dit is inderdaad een must-see als je ook maar enigszins geïnteresseerd bent in de geschiedenis van de oorlog.
Bedankt voor je reactie Joost, zo heb ik het zelf inderdaad ook ervaren. Erg indrukwekkend. Ik ga even kijken waarom de pagina niet laad.
Hoi Marjolein,
Jouw blog tegengekomen, fantastisch. Wij zijn hierin de zomer van 2016 geweest en je verhaal is zo duidelijk.De leerlingen die we tegenkwamen super, dit zou in nederland ook moeten gebeuren. Als iedereen dit zou lezen en naar het Haus an der Wannsee zou gaan zou de wereld er misschien vrolijker van worden
Bedankt voor je reactie Astrid, blij om te horen dat jullie er wat aan hebben gehad. Wat mij betreft ook een must om te bezoeken bij een bezoek aan Berlijn, één van de beste musea van Berlijn als je het mij vraagt. Groeten, Marjolein
Vandaag, zondag 29 januari 2017, staat de Holocaustbijeenkomst in deze villa centraal op de Nederlandse televisie.
In het Wertheimpark in Amsterdam wordt vanochtend tijdens de jaarlijkse Nationale Holocaust Herdenking met kransleggingen en toespraken stilgestaan bij de slachtoffers van de Holocaust.
De ‘sfeer, historie en veelzijdigheid’ van Berlijn spreekt mij ook aan. Helaas ben ik er nooit geweest. Kom toevallig je Berlijn-Blog vandaag tegen. Ik ga je verhaal lezen. Prima foto’s trouwens.
Bedankt voor je reactie Chrarles. Goed om te lezen dat er ook op de Nederlandse televisie aandacht wordt besteed aan de Wannseeconferentie! Als je geïnteresseerd bent in de sporen van de Tweede Wereldoorlog dan zit je in Berlijn wel goed, er is echt ontzettend veel te zien en te leren. Ik blijf zelf ook altijd weer nieuwe plekken ontdekken. Echt een aanrader dus!
Mooie Blog. Heb je nog tips hoe hier het best te komen als je in Berlijn Mitte in een hotel zit. Ik lees dat je er met de trein kan komen.
Ook via de Metro vanuit Berlin mitte?
De metro (de S-Bahn, is meer een soort snelmetro) is waarschijnlijk ook wel het makkelijkst. Neem de S1 vanaf station Friedrichstraße, Brandenburger Tor of Potsdamer Platz tot station Wannsee, daar kun je bus 114 nemen die direct voor de deur van het museum stopt.
Hi Marjolein,
Zoals altijd weer een lezenswaardig artikel met een vlotte schrijfstijl. Toch moet ik je corrigeren: het besluit om de Joden uit te roeien was al eind 1941 genomen. In eerste instantie wilde men de Joden uit Europa verdrijven. Maar toen aanvankelijk geplande deportaties naar Siberië niet konden doorgaan, omdat het Rode Leger de opmars van de Wehrmacht in Rusland tot staan hadden gebracht, viel die optie weg.
Er vonden er al massa-executies plaats, maar dat stuitte op twee bezwaren: het was slecht voor het moreel van de soldaten en het koste teveel munitie.
Om zelf naam te maken, en zich tegelijkertijd te verzekeren van de medewerking van de diverse ministeries, organiseerde Heydrich de conferentie.
Zelf was ik afgelopen oktober in de Wannsee-Villa en inderdaad: een bezoek wat je niet in de koude kleren gaat zitten.
Blijf vooral schrijven, ik lees je stukken altijd met veel plezier en geniet van je foto’s!
Goed dat je dit stukje geschiedenis met ons deelt! Ik had dit verhaal nog niet gehoord. Het is inderdaad ongelofelijk dat ze het ene moment plannen bedenken voor uitroeiing van een compleet volk en vervolgens lekker verder met de dagelijkse menselijke dingen.
Het hele gebeuren is verfilmd….Conspiracy. Een taaie film om door heen te komen. Stuitend om de te zien dat beslissingen over hoe een volk uit te roeien, worden afgewisseld door een hapje met een sigaar.
Die film raadde iemand op Facebook ook al aan. Daar ben ik erg benieuwd naar! Ga hem zeker kijken binnenkort. Bedankt voor de tip!
hoi Marjolein,
Gruwelijke geschiedenis, maar wat schrijf je ‘verschrikkelijk’ goed.
Harm
Het is inderdaad gruwelijk, maar het is zo belangrijk dat zulke plekken behouden blijven. We mogen deze geschiedenis nooit vergeten! Bedankt Harm!