Hoewel de Duitse cultuur niet zo heel veel verschilt van de Nederlandse, zijn er wel wat eigenschappen en gebruiken waar ik in het begin vreemd van opkeek. Toch ben ik gaandeweg misschien meer typisch Duitse gebruiken gaan oppikken dan ik in eerste instantie dacht. Begin ik te verduitsen? Ik doe de proef op de som met mijn zelf bedachte help-ben-ik-verduitst?-o-meter!
1. Fietsen met helm
‘Ik? Een helm dragen? No way!’ Eigenlijk naïef hoe ik daar een jaar geleden nog over dacht. Als Nederlanders zijn wij zo’n beetje groot gebracht op de fiets en denken dat ons niets kan overkomen. Tenminste, dat is hoe ik er onbewust over nadacht. Ik bedoel, ik kan écht wel fietsen hoor! Werd ik toch mooi even met mijn neus op de feiten gedrukt toen ik over de Warschauer Straße fietste en vol in een openslaande deur reed. Mijn fietsmandje en ikzelf in de kreukels. Oja, ik ben natuurlijk ook afhankelijk van anderen in het verkeer… Toen kort daarna mijn vriend in het ziekenhuis lag, ging ik wel even anders over fietsen in Berlijn nadenken. Fietspaden houden wel eens spontaan op, je fietst in Berlijn vaak tussen het drukke autoverkeer en andere weggebruikers houden niet altijd rekening met de fietsende medemens. Dagelijks lopen hier fietsers letselschade op. En aangezien ik nog altijd weiger op de stoep te fietsen (Berlijners, kap daar mee!), gaat de helm op. Sicher ist sicher!
Score: Verduitst.
Tussenstand: 1/15.
2. Stoppen voor rood licht
Score: Half verduitst.
Tussenstand: 1,5/15.
3. Puike pantoffels
Als je bij Duitsers op bezoek gaat krijg je regelmatig de vraag of je Hausschuhe wilt. Dat vond ik maar apart, in Nederland had ik bij vrienden thuis nog nooit pantoffels aangeboden gekregen. Sterker nog, ik hield gewoon lekker mijn schoenen aan. Het idee pantoffels aan te trekken die weet-ik-niet-hoeveel-mensen voor mij hebben aangetrokken, vond ik niet zo’n prettig idee. Maar inmiddels ben ik er aardig aan gewend. Ik voel me niet meer op mijn gemak met schoenen aan in huis, niet bij een ander en niet in mijn eigen huis. Toch geef ik hier mezelf maar een halve punt omdat we thuis nog geen sloffen klaar hebben staan voor ons bezoek. Maar of dat nog lang gaat duren…
Score: Half verduitst.
Tussenstand: 2/15.
4. Sprechen Sie deutsch?
Hier kan ik punten scoren! Duits spreek (hoor, schrijf en lees) ik dag in, dag uit. Met collega’s, met vrienden, met mijn vriend. Er gaan gerust dagen voorbij zonder Nederlands te spreken. Het gevaar voor de verduitsing van mijn Nederlands ligt zelfs op de loer. Ik weet het verschil tussen ‘ei’ en ‘ij’ niet meer, ik typte net serieus ‘friend’ in plaats van vriend, mijn redacteur wist niet wat ik met ‘gourmet’ bedoelde (fijnproever dus, niet gourmetten) en zou kan ik nog wel even doorgaan. Valse vrienden zijn gevaarlijk want juist omdat Duits zo op Nederlands lijkt, zorgt ervoor dat ik de talen soms mix. Het is dat ik nog regelmatig lees en schrijf in het Nederlands en wekelijks met mijn ouders bel, anders zou het vast nog slechter gesteld zijn met mijn moedertaal. Ik ben bang dat ik ooit geen taal meer perfect zal beheersen. De Duitse grammatica blijft de duivel en straks spreek ik misschien ook wel Nederlands met een Duits accent. Nou ja, ik probeer in ieder geval goed te integreren!
Score: Verduitst.
Tussenstand: 3/15.
5. Duzen of Siezen?
Een van de eerste dingen die leert tijdens Duitse les is om onbekenden altijd met ‘Sie’ aan te spreken. En hoewel dat in bepaalde Duitse regio’s en kringen ook erg belangrijk is, hebben de meeste Berlijners daar lak aan. Omdat ik niemand tegen het zere been wil stoten, probeer ik zowel het Duzen (tutoyeren) als het Siezen (vousvoyeren) te vermijden totdat mijn gesprekspartner dat doet. Eerlijk gezegd heb ik nog altijd moeite in te schatten wat ik moet gebruiken en deze strategie werkt voor mij prima als het niet meteen duidelijk is of iemand met ‘Du’ of ‘Sie’ aangesproken wenst te worden.
Score: Niet verduitst.
Tussenstand: 3/15.
6. Nasynchronisatie
Je hoeft de Duitse TV of radio maar aan te zetten en je komt er al snel mee in aanraking. Nasynchronisatie. Van álles. Niet alleen films en series worden nagesynchroniseerd, maar ook buitenlandse nieuwsfragmenten, reportages en interviews. Die laatste categorie vind ik nog het ergst omdat de audio in de originele taal begint en de Duitse nasynchronisatie een paar seconde later wordt ingezet. Tijdens het fragment hoor je beide talen en dat zorgt voor een soort schizofrenie als je beide talen verstaat. Want waar moet je nou naar luisteren? Inmiddels heb ik de nasynchronisatie maar gewoon geaccepteerd. In het Duitse nieuws kom je er toch niet omheen. Als je naar de film wilt kun je weliswaar kiezen voor een bioscoop die film in originele taal vertoont maar dat dat aanbod is beperkt. Meestal zwicht ik dan toch voor een knusse bioscoop om de hoek en neem ik de nasynchronisatie op de koop toe. En weet je wat? Het went! Van sommige films weet ik de Engelse titel niet eens (Ziemlich beste Freunde, euh…). Wie had dat ooit gedacht… Als ik mag kiezen geef ik trouwens nog wel altijd de voorkeur aan een film in de originele taal en ik wens vurig dat Duitsland ooit ook overstapt op ondertiteling. Maar of ik dat nog ga meemaken?
Score: Verduitst.
Tussenstand: 4/15.
7. Typen op een Duits toetsenbord
Score: Verduitst.
Tussenstand: 5/15.
8. De warme lunch
De warme lunch staat in Duitsland nog hoog in het vaandel, een gebruik dat ik in Nederland eigenlijk alleen maar uit verhalen van vroeger kende. Het is heel gebruikelijk om in Berlijn tijdens de lunchpauze lekker uit eten te gaan. Ik heb zelf een uur pauze en met veel restaurants in de buurt die een speciaal lunchmenu aanbieden, ga ik altijd graag buiten de deur lunchen. In het begin was dat wel even wennen. Zo’n warme maaltijd valt nogal zwaar op de maag als je het niet gewend bent. Maar als al die leuke lunchtentjes inmiddels deel zijn geworden van je dagelijkse routine dan wil je niet meer terug! Om die maaltijd te compenseren wordt hier ’s avonds meestal alleen nog brood en salade gegeten (Abendbrot). Je krijgt meer energie binnen op het moment dat je het nodig hebt, je hebt dagelijks een pauze buiten de deur (wat ook echt een pauze is omdat je even in een andere omgeving bent) en je hoeft minder boodschappen te doen. Ik zie alleen maar voordelen!
Score: Verduitst.
Tussenstand: 6/15.
9. Brood
Score: Niet verduitst.
Tussenstand: 6/15.
10. Bier & worst
Iedereen die in Duitsland wel eens een biertje heeft besteld, weet dat ze hier niet zuinig zijn met de porties. Een halve liter is de standaard. Zeker in de zomer drink ik graag een bier(tje) met daarbij een ambachtelijke Thüringer of een Currywurst. Het liefst in een Biergarten (Prater of Café am neuen See) maar ook een park of de wandeling naar een feestje lenen zich uitstekend voor een Berliner, Erdinger of Radeberger. Van bier drinken in het openbaar kijk ik niet meer op en de Nederlandse biermerken laat ik links liggen. Toch zit ik zeker niet wekelijks aan de drank en is de laatste slok in mijn pul meestal al warm als ik er ben aangekomen. Ik blijf toch een beetje ’n gezelligheidsdrinker.
Score: Half verduitst.
Tussenstand: 6,5/15.
11. Schorle
Ik denk dat ik via Apfelschorle voor het eerst in aanraking kwam met het fenomeen Schorle. Een mixdrank van sap (Saftschorle) of wijn (Weinschorle) met (meestal koolzuurhoudend) mineraalwater. Duitsers mixen echt álle drankjes met elkaar en de Schorles zijn vanwege hun milde smaak vooral in de zomer populair. De verhouding ligt rond de 50/50 wat er voor zorgt dat je sap niet zo dik is en je wijn niet zo sterk. Ik ben vooral groot fan van Rhabarberschorle (met rabarbersap) en Maracujaschorle (met passievruchtsap). Natuurlijk ga ik altijd voor maatje groß. Mmm!
Score: Verduitst.
Tussenstand: 7,5/15.
12. Heilige zondagen
Op zondag zijn alle winkels in Duitsland gesloten. Winkelstraten, supermarkten, boetiekjes. Ze houden hun deuren dicht. Onhandig? Nee joh! Daar staat namelijk tegenover dat de winkels doordeweeks meestal tot laat in de avond geopend zijn. En hoewel ik niet gelovig ben, zijn mijn zondagen heilig. Ik wil dan niet lopen stressen in een winkelcentrum of supermarkt maar gewoon lekker relaxen, net als alle andere Berlijners. Toen ik pas in Berlijn woonde, wilde ik nog wel eens naar een van de schaarse supermarkten reizen die wél geopend zijn op zondagen maar waarom eigenlijk? Zorg gewoon dat je je boodschappen in huis hebt en gun de kassameisjes en vakkenvullers ook een dagje vrij. Alles gaat een tandje langzamer en voor de noodgevallen zijn de meeste bakkers, Späti’s en horeca wel gewoon open op zondag.
Score: Verduitst.
Tussenstand: 8,5/15.
13. Wat doe ik aan?
Die Berlijners trekken gewoon lekker aan waar ze zelf zin in hebben. Lang niet iedereen loopt met de laatste kledingtrends mee en punkers, tattoo’s en kleurrijke kapsels uit de 90’s zie je veelvuldig in het straatbeeld terug. Niemand die er iets van zegt of er ook maar vreemd van op kijkt. In Berlijn kun je gewoon lekker jezelf zijn, het gaat erom wat je doet, niet om wat je aantrekt. En voor mij betekent dat dat ik ook wel eens op zondag in mijn joggingbroek en met een bad hair day naar de bakker op de hoek ga. En als ik dan ook andere Berlijners in hun joggingbroek in de rij zie staan, voel ik me onderdeel van de grote familie die zich Berlijners noemt. En dat voelt goed!
Score: Verduitst.
Tussenstand: 9,5/15.
14. De betaalcultuur
Going Dutch? Ik geloof er niets van! Ik ben er van overtuigd dat deze Engelse uitdrukking eigenlijk op de Duitse betaalcultuur is gebaseerd en niet op de Nederlandse. Going Deutsch past veel beter bij iemand die op de kosten let. Als je met een groep uit eten gaat dan wordt hier standaard de vraag gesteld of je de rekening wilt splitsen (zusammen oder getrennt?). Zelfs als je met z’n tienen bent en ieder wil voor zich betalen dan kijkt er niemand gek van op. Best handig tijdens de lunchpauze of wanneer je met collega’s op pad bent maar als ik met goede vrienden of familie ben dan betalen we gewoon zusammen. Ik hou er niet zo van om op de cent nauwkeurig de rekening te splitsen. En dan te wachten tot iedereen gepind heeft. Want dat electronisch betalen, daar moet je wel wat geduld voor hebben hier. Sinds ik in Berlijn woon heb ik standaard contant geld op zak.
Score: Half verduitst.
Tussenstand: 10/15.
15. De groeten!
En toen was het tijd om een gezellig etentje of een zakelijke e-mail af te sluiten. Hoe doe je dat? Met beide heb ik nog regelmatig een dilemma. Als je van iemand afscheid wilt nemen kun je gaan voor twee zoenen op de wang, de afstandelijke omhelzing, een innige omarming of een hand. Of een combinatie. Ik ben wat het afscheid aangaat heel passief en doe maar gewoon wat de ander ook doet, zo hoop ik ongemakkelijke situaties te vermijden. An sich vind ik de knuffel wel een goede keuze voor goede vrienden en familie, het is toch wat persoonlijker dan de die wangzoenen. Ook voor de e-mail heb je zóveel keuze. Ga je voor de zakelijke mit freundlichen Grüßen (MfG) of voor vriendelijke liebe Grüße (LG)? Heel eerlijk? Ik doe maar gewoon wat het beste voelt.
Score: Half verduitst.
Eindscore: 10,5/15.
Als ik naar mijn score kijk denk ik dat ik toch wel aardig ben verduitst. Of beter gezegd, ik voel me op mijn plek in mijn nieuwe thuisland en kijk inmiddels niet meer vreemd op van kleine cultuurverschillen. Soms zorgt het er zelfs voor dat ik anders kijk naar de Nederlandse cultuur. Bijvoorbeeld als mijn vriend door Nederlandse vrienden wordt gefeliciteerd met mijn verjaardag. Volgens mij is er geen andere cultuur die dat doet. Maar ook dat heeft weer zo weer zijn charme! Ik vind het grappig hoe ik anders ben gaan denken over bepaalde gebruiken, da’s eigenlijk helemaal vanzelf gegaan. En nu is de Duitse cultuur niet zo enorm verschillend van de Nederlandse maar de Teufel steckt im Detail ;-).
En nu ben ik heel benieuwd andere Nederlanders en Belgen in Duitsland, herkennen jullie dit? Wat is jullie score op de help-ben-ik-verduitst?-o-meter?
Wat een fijn blog schrijf je, Marjolein. Nu, 6 weken voor onze emigratie naar een huis midden in het bos van het Cloppenburger Land, zitten mijn mijn en ik allerlei sites uit te pluizen over zeden en gewoonten in Duitsland. Natuurlijk zijn we al jaren op zoek geweest naar een voor ons zo fijn mogelijk huis en hebben daarbij al talloze Duitsers meegemaakt, maar toch vinden we het fijn om “voor in te burgeren”. Het valt me op dat ik veel Duitse gewoonten van mezelf heb. Zo zal ik nooit of te nimmer met schoenen in huis aan lopen. Wel vergeet ik weleens mijn pantoffels uit te doen als ik naar buiten ga. Dat levert soms gênante situaties op, zoals toen ik in de auto naar de notaris erachter kwam dat ik ze nog aan had. Tijd om nog terug naar huis te gaan had ik niet. Ik vind de beleefdheid van de Duitser een verademing. Het zal mij meer moeite gaan kosten om te dutzen dan te siehen. Het zomaar naar binnenlopen achterom is volgens mij vaak een vorm van nieuwsgierigheid in Nederland. Het voelt voor mij zeer onvrij aan en ik vind het heerlijk om hier te lezen, dat dat in Duitsland verleden tijd gaat worden. Van het Duitse brood zal ik geen last hebben, want ik bak al jaren mijn eigen brood en blijf dat ook daar doen. Naar de Duitse televisie kijken zal wel een crime worden. Toen ik jaren geleden, het zal in ergens rond 1970 geweest zijn, op de Duitse tv naar een Amerikaanse film zat te kijken en “Hände hoch, Freundchen” hoorde schoot ik zo in de lach dat ik er bijna in bleef. Gelukkig hebben we een schotel en bestaat er Canal Digitaal. Ik ben een rasfietster en zal ook in Wachtum behoorlijk wat op de pedalen staan, maar aan een fietshelm krijg je mij niet. Kocht met mijn 16e zelfs een Solex terwijl je daar in die tijd mee uitgelachen werd, maar je hoefde er in ieder geval geen helm voor op. In ieder geval gaan we op 1 juni as. vol goede moed en vol verwachting verhuizen naar ons nieuwe vaderland.
Herzlichen Grüssen, Elsemieke
Haha, mooi verhaal van die pantoffels! Dat is mij nog niet overkomen ;-). Als ik het zo lees gaat het met jullie emigratie vast helemaal goed komen en voelen jullie je vast snel op jullie plek. Ik wens jullie heel veel succes en vooral ook veel plezier!
Toch nog even een reactie. Dit is namelijk heel erg herkenbaar..
in de tijd dat ik in NRW woonde (halvewege jaren 90 tot halverwege zeroes) was een bios met ‘Originalfilme” totaal abnormaal. Toch is het mij altijd tegen blijven staan, dat nasynchroniseren. Hoe bizar is het trouwens dat degenen die populaire acteurs naspreken, zelf ook een bekende Duitser worden? Leg dat maar eens uit aan een Nederlander.
Ook buitenlands eten deed je niet. Een chinees was uitzonderlijk, bijzonder duur en voor onze begrippen absoluut beroerd qua kwaliteit. Wat je wel overal kreeg was eten verzopen in boter. Op de rijst, op de broccoli, over de schnitzel, bij alles ging een dikke klont boter. Is dat nog zo? Buitenlands eten is inmiddels een stuk gangbaarder geworden, heb ik gemerkt. De kwaliteit ervan is ook met sprongen omhoog gegaan. Toch hebben we in het Nikolaiviertel ook heerlijk “Duits” gegeten.
Fietshelmen ken ik dan weer niet zo. Fietsen in Köln ging prima. De Schorle ken ik deste meer.. het is een tic die ik mee terug heb genomen. Ik drink in de zomer regelmatig een Apfelschorle. In de meeste café’s kijken ze je raar aan als je om een spa EN een appelsap vraagt :) Wat nooit uit mijn geheugen is gegaan is de Mezzo Mix. Cola met sinas gemixt in een fles, Nur in Deutschland!
1 Ding houden wij er ieder jaar in. Kerstmarkt. Niets is zo heerlijk kerstkitscherig als de Duitse kerstmarkt. Meestal gaan we naar mijn geliefde Köln (wat jij met Berlijn hebt, had/heb ik met Keulen). Dit jaar waren we echter in jouw stad! Gendarmenmarkt, Charlottenburg en bij de Gedächtniskirche, gelukkig was er toen nog niks aan de hand. Ik vond ’t vanouds gezellig. Die sfeer kunnen wij in Nederland nog steeds niet.
Taalmatig ging het mij ook niet al te best. EI en IJ is inderdaad heel herkenbaar. Friend en vriend was mij ook al eens overkomen. Ik heb in de IT gewerkt in Duitsland. Verkabelung is een volkomen normale kreet.. in Nederland heet het echter BEkabeling. Recent wees iemand me daar heel subtiel op.. dat heb ik dus JAREN volgehouden zonder het te merken. Van QUERTZ naar QUERTY en vice versa, typen met UE, Ü, AE, Ä en weetikveel. Gelukkig had ik vroeger voor Duitse grammatica altijd een 4 of een 5. Na jaren ging conversatieduits me wel redelijk af, maar schrijven was en is nog altijd op gevoel en dat schiet er wel eens naast. Mijn standaard email afsluiter: “Wer Rechtschreibfehler findet, darf sie behalten”. Mijn standaard argument “Wenn du so gut Niederländisch sprichst wie ich Deutsch, reden wir weiter über Grammatikfehler”. Het heeft me er goed geholpen. Het mag gekopieerd worden! :)
Mit freundlichem Gruß :)
Alex
Ha Alex,
wat leuk om jouw ervaringen hier te lezen! Grappig dat veel Nederlanders toch wel dezelfde dingen opvalt. Qua eten is er in Duitsland (in ieder geval in Berlijn) wel echt een heleboel veranderd in de afgelopen jaren. Internationaal eten kun je fantastisch (enkel Indiaas en Mexicaans vind ik nog wat lastig) en ook gezond eten zonder sloten aan botersauzen is stukken gangbaarder geworden. Dat juich ik ook van harte toe!
Mezzo Mix! Inderdaad! Ik heb het in al die jaren nog nooit gekocht, haha! Het lijkt me echt zo ontzettend vies. Ik blijf liever bij de populaire gemberlimonades die tegenwoordig als paddenstoelen uit de grond schieten.
Het gevaar zit hem denk ik een beetje in dat Nederlands en Duits zoveel op elkaar lijken. Daardoor heb ik ook vaak issues met het voltooid deelwoord. Is het nou met ver- of be- of ge-? Blijft verwarrend maar inderdaad, we doen ons best ;-).
Viele Grüße,
Marjolein
De Mexicaan (Santa Maria) in de oranienstrasse in kreuzberg vind ik dan wel echt een feest!!
Gemiddeld 12,- voor een hoofdgerecht.
Jaaa, liefde voor Santa Maria (in Friedrichshain trouwens ook! Die margarita’s ook…)! Inmiddels heb ik trouwens ook Burrito Baby (Neukölln) en Chaparro (Kreuzberg) ontdekt, twee andere favorieten. Mexicaanse aanbod wordt steeds beter hier <3.
Heel leuk je tekst en de reacties te lezen. Zelf leef ik met mijn vrouw sinds ’91 in Duitsland. Alles zeer herkenbaar. Wat ik nog miste was “Draußen nur Kännchen” en de reacties van duitse vrienden en bekenden op iets-uit-het-lood-hangende schilderijen en foto’s.
Zelf sterk verduitst (behalve de onverdraaglijke nasynchronisatie dan). Heeft er dan niemand buiten mij de moeilijkheid zelfstandige naamwoorden in het nederlands “klein” te schrijven? ;)
LG und bis bald
Haha, wat grappig dat je dat zegt! Mijn vriend ‘klaagt’ ook altijd als de lijsten na het schoonmaken een beetje scheef hangen. Zou dat dan toch iets Duits zijn? Ik heb er trouwens (nog) geen last van dat ik zelfstandige naamwoorden met een hoofdletter schrijf, mijn probleem ligt vooral bij ei/ij.
Hallo Marjolein,
leuk artikel en erg herkenbaar. Ik woon sinds 18 jaar aan de Bodensee in Zuid-Duitsland, heb daarvoor veel gereisd en ook 5 jaar in Griekenland gewoond. In de beginjaren wilde ik de Duitsers het liefst leren hoe ze ‘leuker’ konden worden (door iedereen snel te Duzen, minder streng met regels als Mittagsruhe om te gaan etc) maar ja, dat is natuurlijk onzin. Ondertussen met Duitse man en half-Duitse dochter mijn eigen weg gevonden hoe ik met de verschillen omga, gewoon een mix van hoe het voor ons het beste uitkomt. Lekker flexibel!
Ik denk dat het ook de beste manier is om er zo mee om te gaan, lekker flexibel en je aanpassen aan de rest. In Berlijn nemen ze het gelukkig niet zo heel nauw met Duzen en Siezen en zijn ze volgens mij uit zichzelf al een stuk informeler dan in het zuiden. Wat geweldig dat je trouwens aan de Bodensee woont zeg! Lijkt me waanzinnig mooi…
Hallo Marjolein,
Een uitstekend Blog, maar jammer om te lezen dat je niet gelovig bent.
Het wel geloven voegt zo enorm veel toe aan je leven dat als je dat zou weten je het nooit meer zou willen missen. Ik spreek uit ervaring.
Jezus, Paul wat een vreselijke reactie. Volgens mij weet je niet wt je mist als je niet gelovig bent. Pffff. Laat jouw overtuiging lekker voor jezelf en die van een ander bij de ander. Hou op met dit soort reacties te plaatsen. Laat het erbij dat deze blog heel goed en waardevol is. Ik kom enkele keren per jaar in Berlijn en kijk altijd op deze blog en vind weer nieuwe dingen om te bezoeken. Dank daarvoor!
Zelf geloof ik absoluut wel in enkele normen en waarden maar dat is voor mij niet gekoppeld aan een bepaalde geloofsovertuiging. Dat neemt natuurlijk niet weg dat ik iedereen respecteer, met wat voor geloofsovertuiging dan ook. Op mijn blog blijf je vooral veel leuke Berlijntips zien en ik hoop dat die voor iedereen waardevol zijn :-). Liebe Grüße uit Friedrichshain, Marjolein.
Leuk om je artikel te lezen en al die reacties van mede verduitste Nederlanders… Woon nu bijna 6 jaar in Duitsland en heb een aardig hoge score. Duits brood: Heerlijk, nasynchronisatie: Verschrikkelijk…mijn Nederlandse mailtjes zijn intussen te formeel maar in Duitsland heb ik er nog steeds moeite mee om minder gezellige praatjes te maken waarin je ook lekker direct kunt zijn zonder gek aangekeken te worden. En ik vind het een griezelig idee dat ik niet één taal meer perfect beheers en veel naar woorden moet zoeken… Mijn dochtertje is nu 14 maanden oud en wordt tweetalig opgevoed. Heel spannend allemaal. Succes met integreren allemaal!!
Hier precies andersom: Duits, maar leef al de helft van mijn 50-jarige leven in Nederland. Ik ben ongelooflijk ver-Nederlandst and I love it! Inmiddels vind ik Duitsers maar vreemd en stijf en voel me er niet meer bij horen. Nederlanders zijn zo lekker direct en ongecompliceerd, dat past precies bij me. Her verschil tussen Du en Sie’ voelt intussen raar en kunstmatig. Ik zal wel binnenkort weer terug gaan naar Deutschland…dat wordt wennen (vooral die nasynchronisatie :-P)
Hoi Sabine, wat leuk om jouw ervaringen als Duitse in Nederland te lezen! Dat directe van Nederlanders vind ik wel een fijne eigenschap maar bij sommige Duitsers komt het inderdaad niet zo goed aan. Hoewel ik moet zeggen dat Berlijners weer een stuk directer zijn dan de meeste andere Duitsers. Ik heb het gevoel dat daar wel een groot verschil tussen zit! Heb je trouwens ook dat je je niet meer echt Duits voelt maar ook niet echt Nederlands? Ik voel me geloof ik intussen meer een Europeaan of wereldburger ofzo ;-).
Hoi Hilke, even wat over dat tweetalig opvoeden: mijn dochter is in Duitsland geboren en woont er haar hele leven. Met een Duitse vader en Nederlandse moeder in een gezin krijgt ze van beide kanten veel mee, het meeste natuurlijk van de Duitse kant (school etc.). De eerste jaren heb ik constant Nederlands met haar gepraat, vanaf de basisschool werd het wat minder omdat ik met mijn man Duits praat en in gezelschap anderen niet wilde uitsluiten. Maar ik ben wel heel consequent altijd Nederlands blijven voorlezen, zelfs toen ze zelf al goed kon lezen. En verder veel DVD’s, luisterboeken, Kinderen voor Kinderen cd’s (ze heeft een veel ‘Hollandser’ accent dan ik uit Zuid-Nederland).
En dan nu het resultaat: ze praat prima Nederlands,schrijft het zelfs op een vakantiekaartje naar oma redelijk goed, leest nu de oude voorleesboeken van vroeger zelf in het Nederlands nog eens door en ik weet zeker dat ze goed zou kunnen redden in Nederland.
Probeer daarom actief de taal een plek in je gezin te geven, die tweede taal is een cadeautje dat ze er gratis bij krijgen…Ik wens jou en je gezin een mooie toekomst toe!
Mijn dochter is 17 nu overigens :)
Leuk he? Echt interessant om andere ervaringen te zien, uiteindelijk zitten we allemaal in hetzelfde schuitje (of eigenlijk luxepositie dat we in Duitsland kunnen wonen!). Ik heb er ook wel eens over gefantaseerd hoe dat zou zijn met kinderen. Vind het altijd zo fascinerend om kinderen zo makkelijk tussen twee moedertalen te zien kunnen schakelen. Daar hebben ze volgens mij nog heel veel profijt van in de toekomst! Groetjes uit Berlijn!
Wat een leuk stuk heb je geschreven. Zelf wonen we nog maar anderhalf jaar in Zuid Duitsland. Verduitst ben ik dus nog niet maar ik wen aan sommige gewoontes wel.
Op de stoep fietsen vind ik levensgevaarlijk. Ik begrijp nu wel waar dit gedrag vandaan komt. Ik heb begrepen dat kinderen tot 8 jaar op de stoep moeten fietsen en tot 12 jaar ze mogen kiezen. Maar kinderen leren hierdoor heel laat met het verkeer om te gaan.
Helm niet maar soms is het wel gevaarlijk. En zo herkenbaar een fietspad wat zomaar ophoudt.
Ik kan ook niet wennen aan het Duitse brood maar na een lange zoektocht heb ik lekker ( niet zoet) witbrood en lekker donker brood gevonden. Zelfs heb ik een soort tompouce gevonden mmmmm.
Kledingstijl kan ik echt nog niet aan wennen. Terwijl er leuke kledingzaken zijn. Alleen voor mijn jongste dochter koop ik bijna alles in Nederland.
Du und Sie blijft lastig maar ik douze toch wel heel snel. Ik zal dus wel wat mensen tegen de borst stoten.
Bedankt voor het delen van jouw ervaringen Mirjam, superleuk om te lezen! In Berlijn mogen kinderen inderdaad ook op de stoep fietsen. Een gekke regel want kinderen op die leeftijd fietsen praktisch nooit alleen en dus fietst er ook altijd een ouder mee op de stoep, wat dan weer niet toegestaan is. Ohhh, tompoucen! Yummm! Waar heb je die gevonden? Die mis ik wel! Misschien is het een leuk idee voor een volgend artikel om te schrijven over de dingen die ik uit Nederland mis. Tompoucen, haring, kroketten. Love it! Is online shoppen misschien een optie? Dat doe ik persoonlijk erg graag.
Ik mis eigenlijk nog een opmerking over de Birkenstock-sandalen in de zomer of als Hausschuhe: hoewel ze me enorm ‘bequem’ lijken, heb ik die na 20 jaar Duitsland nog steeds niet aangeschaft, ondanks de modieuze varianten van tegenwoordig. Maar dat is voor mij het toppunt van Duits-zijn.
Ook het kopen van huishoudelijke spulletjes bij Tchibo(eenheidshuishoudens!)heb ik lang uitgesteld maar uiteindelijk ben ik daar ook ooit overstag gegaan.
Maar verder veel herkenbaars in je blog, al vind ik het Duitse brood heerlijk!
I love tchibo. Birkenstock teenslippers had ik al in Nederland aan en nu kijken mensen me aan aan of ik mijn Hausschuhe aan heb.
Oooohhh, ik had ook al in Nederland Birkenstock slippers. Stiekem schuilde er dus toen al een Duitser in ons, haha! Bij de Tchibo kom ik dan weer nooit eigenlijk. Ik merk dat ik voor huisraad toch vaak terugval op Ikea of online shops. Te weinig leuke woonwinkels hier als je het mij vraagt :-(.
Wat herkenbaar!! Ik woon zo’n 7 jaar in Düsseldorf, en behalve wellicht de joggingbroeken, zijn bijna alle punten herkenbaar! Mijn persoonlijk score is wat lager, rond de 9.
Er zijn zaken die ik erg waardeer, waaronder ook de middagpauze met lunch, de Schorles, het brood (er is zo veel meer dan zuurdesem brood, waar ik ook niet zo’n fan van ben, maar bijna alle andere soorten wel) en de lange winkelopeningstijden (in NL telkens weer een nare verrassing omdat ik de vroege sluitingstijden vergeten ben..).
Maar er zijn ook dingen waarvan ik maar heb opgegeven dat ik er ooit nog aan zal wennen: zoals nasynchronisatie (geht gar nicht!), en het duitse fietsen (op stoepen, met gevoelsmatig 2 groepen – de racers en de “zondagsfieters” – beide levensgevaarlijk ;-)).
Curieus blijft het officieel aanbieden van het “Du”, vooral als ik het Duitsers onder elkaar zie doen. Aan de ene kant heeft het wel wat, aan de andere kant ziet het er soms wat gemaakt uit. Zelf val ik meestal direkt met de deur in huis, of het oké is om elkaar met Du aan te spreken; tenzij een situatie of kennismaking overduidelijk heel formeel is.
Waar ik me trouwens over verbaas, is de vaak gebezigde uitdrukking “Service-Wüste Deutschland” – ik vind de servicegerichtheid in Duitsland stukken hoger liggen dan in NL. En daar ben ik me vooral van bewust als ik in NL ben (meestal Amsterdam, zoals momenteel) – gisteren bijvoorbeeld bijna een half uur op een tosti gewacht, zonder blikken of blozen van de bediening (na een keer navragen) uitgeserveerd met een “nou daar is ie dan” i.p.v. excuses dat het wat langer geduurd heeft.
Maar al met al woon ik graag in Duitsland, en ben ik blij dat elk land zo zijn eigen gewoontes heeft :-)
Schöne Grüße! (is de afsluiting die ik vaak gebruik, omdat ik “mooie groeten” een leuke combi vind)
Ja, Caro, dat met de service klopt inderdaad. Die is in Duitsland duudelijk beter. In Nederland maak je de ervaring , dat je pas na het bestellen van het tweede drankje eindelijk je eten krijgt. En inderdaad nooit een woord ter verontschuliging of zo.
Wat leuk om jouw ervaringen te lezen Caro! Grappig dat veel Nederlanders in Duitsland dezelfde dingen herkennen en overnemen. Ik dacht dat het fietsen op de stoep echt een Berlijns dingetje was maar kennelijk gebeurt het ook in Düsseldorf. Ik snap dat niet hoor? Ik schrik me dood als er ineens iemand voorbij raast als ik de deur uit stap. Alsof dat zoveel veiliger is dan op de gewone weg fietsen. Maffe Duitsers! En jaaa, dat aanbieden om te duzen! Ik weet dat sommige collega’s bepaalde partners bewust persoonlijk op afstand houden door te blijven siezen, ook al is het duzen al aangeboden. Het heeft dus ook wel praktisch nut. Onderaan de streep ben ik ook ontzettend blij in Duitsland te wonen hoor. Ik hoef voorlopig niet (misschien wel nooit) meer terug ;-).
Hallo Marjolein,
Heel herkenbaar, je artikel. Daar ik zelfs al meer dan dertig jaar in Duitsland woon, op het platteland weliswaar, heb ik onbewust ook heus wel dingen uit de Duitse cultuur aangenomen.
– Daar hoort echter per sé het dragen van een fietshelm niet bij. Ik fiets verder zonder helm, maar dat is denk ik op het platteland ook niet zo’n probleem, in druk stadsverkeer is het misschien anders.
– Schorle drinken we natuurlijk in alle variaties en mijn Nederlandse ouders IN Nederland hebben het zelfs gedeeltelijk overgenomen, ook met het argument, dat men daardoor niet teveel suiker/alcohol drinkt.
– Siezen/duzen, daar gaat het hier intussen een beetje de goeie kant op, m.a.w. er wordt steeds meer en steeds sneller geduzt, maar “eine gewisse Distanz” blijft eerder de normaliteit.
– Gesynchroniseerde filmen, geen probleem mee, hoewel het wel leuk is Tom Hanks weer eens met zijn knorrende stem zelf te horen praten.
– Ieder betaalt zijn deel, ja, ook dat is voor mij intussen normaal, met goede vrienden wordt dan de rekening gewoon door het aantal personen gedeeld en ieder betaalt zijn deel, dus geen “auf den Pfennig genau”.
– Sloffen draag ik als ik er zin in heb, heb op het moment echter ook binnen mijn schoenen aan. En bij andere mensen trek ik mijn schoenen niet uit.
– De warme lunch, dat handhaven wij heel soepel, maar hier wordt natuurlijk ook nog gewoon thuis gegeten. Soms kook ik ’s middags, soms ’s avonds. Maar dat er op de scholen extra een kantine ingericht moet worden, zodat de kinderen ’s middags hun warme eten krijgen, dat hoeft voor mij niet. Een pakje brood, een appel, een drankje, zo ben ik groot geworden, en dat zou ik ook voor mijn kinderen (die zijn intussen volwassen) zo handhaven.
– Ich liebe deutsches Bauernbrot, voor mij is het slappe Nederlandse brood (ideaal als visvoer, omdat je er zo heerlijk kleine bolletjes voor de angel van kunt maken) intussen een exotische variant voor de vakantie in Nederland, maar alsjeblieft niet meer elke dag.
– Zondags winkelen hoeft niet per sé.
– Die kusserij is iets van de laatste jaren, zowel in Nederland als in Duitsland, ben er geen fan van, maar ik pas me voorzichtig aan (liever niet dus).
– Eén ding mis ik in je lijstje: daar ik ook in Nederland op het (Brabantse) platteland ben opgegroeid, ben ik van thuis uit gewend aan “kom maar achterom”. Dat gaat in Duitsland dus helemaaaaal niet! Netjes aanbellen aan de voordeur.
Heb ik alles? Ja, ik heb alles
Hai Petra, bedankt voor je leuke reactie! 30 jaar in Duitsland alweer? Wow! Waar in Duitsland woon je ongeveer? Ik denk dat je op een gegeven moment dan ook wel heel anders tegen Nederlandse gebruiken aan gaat kijken. Wat betreft brood: daar moet ik geloof ik nog op zoek naar een soort die me wel smaakt. Ik hou niet zo van die zure bijsmaak maar er schijnen ook andere soorten te zijn. Jammer genoeg zijn vele bakkers in Berlijn geen echte bakkers maar alleen “afbakkers”. Stiekem vind ik een slap Nederlands bammetje op zijn tijd wel lekker… Oja dat achterom komen ken ik wel ja! Ik weet nog dat het vroeger bij sommige vriendinnetjes ook gangbaar was. Maar in Berlijn woont bijna iedereen in een appartement dus daar is geen sprake meer van achterom komen :D. Leuk om jouw ervaringen te lezen!
Hallo Marjolein, ein toller Artikel. Als Deutsche in den Niederlanden erkenn ich doch sehr viel worüber du schreibst- dann nur andersrum! Bin ich vernederlandst? Berlin ist und bleibt natürlich anders als der Rest von Deutschland aber trotzdem gibt es viele Übereinstimmungen. Hoffe noch mehr amüsante Artikel von dir zulegen. Vielleicht schreib ich auch mal einen Artikel;-) Liebe Grüße Daniela
Hallo Daniela, vielen Dank für dein Kommentar. Es freut mich zu hören dass du auch einige Merkmale erkennst! Ich würde mich sehr über ein Artikel von dir freuen. Bin sehr interessiert wie du die Sache betrachtest als Deutsche in den Niederlanden. Es gibt schon einige komische niederländische Gebräuche glaube ich ;-). Liebe Grüße, Marjolein.
Hoi marjolein,
Ik woon inmiddels 18 jaar in Hannover en ik ben lang niet zo verduitst als jij :-)
Duits brood: mwah
Nasynchronisatie: een van de vreselijkste dingen die er bestaan
Helm: heb ik een tijdje gedragen, maar daar ben ik weer van afgestapt.
Heilige zondag: niet meer van deze tijd
Hausschuhe vind ik trouwens prima. Ik draag ze sinds jaren en ook voor het bezoek staat er een paar klaar :-)
Ha Alexandra, wat leuk om jouw ervaringen te horen! Waarom ben je eigenlijk gestopt met het dragen van een helm?
Hoi Marjolein,
Heel herkenbaar allemaal! Ik woon nu ongeveer zeven jaar in Berlijn en dacht er laatst ook over na om maar eens een fietshelm aan te schaffen:-) Ook ben ik er al een aantal keer op aangesproken dat ik een slecht voorbeeld ben voor kinderen bij het stoplicht, en eet ik het Duitse brood nog steeds met lange tanden. Voor de rest ben ik wel aardig verduitst denk ik (hoewel de nasynchronisatie moeilijk blijft).
Leuke blog trouwens! Ik lees hem nu al een tijdje en vind het echt fantastisch hoe goed je de Berlijnse sfeer weet te vangen. Dus ik hoop dat je er nog lang mee doorgaat!
Wat tof om te horen Josje, dank je wel! Zolang Berlijn me blijft inspireren (en ik gok dat ze dat nog heeeel lang blijft doen), dan blijf ik lekker bloggen. Al 7 jaar in Berlijn, wow! Dan kan ik me goed voorstellen dat je langzaam veel trekjes overneemt. Het grappige vind ik dat veel dingen ook onbewust gaan maar dat ik er op wordt gewezen door mijn Nederlandse omgeving. Wie weet wat er nog gaat komen ;-).
Leuk stuk! En hoewel ik zelf ‘officieel’ half Duits ben hoop ik toch echt niet te verduitsen. Wat dat betreft ben ik trots op de ‘Hollandse nuchtere gewoontes’. We zullen zien over een jaar of twee… :)
Ik woon nu ongeveer 3 jaar in Berlijn en herken dit allemaal 1 op 1, zo typisch!
Maar ik ben nog niet aan de fietshelm, al vraag ik me soms wel eens af of ik levensmoe ben dat ik dat blijf negeren….
Nasynchronisatie wordt het voor mij ook niet.
Going Duits hou ik er in ;)
LG, Jiska
Hai Jiska,
leuk om te horen dat je zoveel herkent! Ik ben ook pas later aan de fietshelm gegaan hoor… Onder het mom van, waarom eigenlijk niet? Ik hang mijn helm altijd gewoon aan de fietsketting, is verder niet echt onhandig ofzo. Nasynchronisatie probeer ik zo goed en kwaad als het gaat te ontwijken maar het lukt helaas niet altijd :P.
Liebe Grüße,
Marjolein
Wat een leuk idee voor een blogpost! En tja, dat zuurdesembrood… went het ooit? Leuk om te lezen! :)
Haha, jij klinkt ook niet echt als een fan? Ach, ik eet het wel, maar echt lekker zal ik het volgens mij nooit gaan vinden…
Dag, een tip voor Pantoffeln en Hausschuhe: Jünemann’s Pantoffeleck in de Torstraße 39 (Mitte). Hier worden al meer dan 100 jaar vilten Pantoffeln en Hausschuhe met de hand gemaakt.Het is een piepklein winkeltje waar vader en zoon hun ding doen.
Half juli bezoek ik, samen met mijn zus, haar man en twee puberzonen, Berlijn. Ik heb de jongens jou boek cadeau gedaan, zodat ze al eens kunnen rondneuzen wat er in Berlijn zoal te beleven valt. We kijken er alleszins erg naar uit!
Beste groeten, Hilde
Toevallig kreeg ik net via de mail een vraag van iemand waar je authentieke Berlijnse pantoffels kunt kopen. Je tip komt dus als geroepen! Bedankt voor je aanvulling! Groeten, Marjolein
getrouwd met een Oostenrijkse en wonend in Nederland zie ik veel van de bovenstaande punten toch wel terug komen in bij ons thuis. Gewoontes die niet makkelijk zijn af te leren en eigenlijk ook wel een stukje gewenning.
Wij trekken bijvoorbeeld allebei bij thuiskomst de schoenen uit, en als we op bezoek zijn en we kennen de gastheer/gastvrouw wat langer dan gaan de schoenen eigenlijk automatisch al uit. De “Potchen” liggen wel ergens maar op sokken is net zo comfortabel.
Winkelen op zondag, ideaal maar eigenlijk is het bizar. een mens heeft gewoon een dag rust nodig. (even the hardiest soul need a day of rest).
Stiekem hebben we een kaartje voor de satelliet ontvanger meegenomen uit Oostenrijk. We hebben dus gewoon alle Duitse zenders en ik ben ondertussen zo gewend aan de ondertitels dat het mij niet uitmaakt waar ik naar kijk, stiekem vind ik veel Duitse programma’s veel leuker dan de Nederlandse TV, Focus en Spiegel TV zijn altijd boeiend en persoonlijk vind ik de Duitse zenders minder politiek gestuurd dan de Nederlandse zenders. Natuurlijk is het iedere zondag Tatort avond.
“Zusammen oder getrennt”, cultuurschok, Zelfs als wij met zijn tweetjes ergens lunchen wordt het gevraagd. Ik vind het goed, vooral als je van die vrienden hebt die wel een borreltje lusten :-)
Schorle, ik gooi tegenwoordig overal spa rood bij. Best lekker eigenlijk.
Wat vindt je trouwens van de Mezzo mix of de Spezi, de combinatie van cola en fanta, dat blijft gewoon een vies zoet plakkerig goedje.
http://jeugdsentimenten.net/beeld-en-geluid/televisie/duitse-kindertelevisie/
lachen! erg herkenbaar! bedankt!
ik heb het precies andersom meegemaakt toen ik jaren geleden van Berlijn naar Amsterdam verhuisde. ik ben al behoorlijk vernederlandst. maar ik drink nog steeds Schorle. probeer dat maar aan Amsterdammse bedieningen uit te leggen!.
Haha, ik denk inderdaad dat de meeste Nederlanders je voor gek verklaren. Ik had voorheen ook nog nooit van Schorle gehoord! Ik ben trouwens wel benieuwd wat jou is opgevallen. Nederlanders hebben vast ook wel van die gekke trekjes die je als buitenlander opvallen. Ik vind het bijvoorbeeld apart dat Nederlanders familie van de jarige feliciteren. Groetjes uit Berlijn!
Leuk , om te lezen Marjolein . En heel herkenbaar , ik geloof dat ik zelf ook al behoorlijk verduitst ben .;-) Ik moet zelfs oppassen , dat als ik met vrienden telefoneer ,dat ik niet regelmatig Duitse woorden gebruik . Of de zinsopbouw goed gebruik , ja want de Nederlandse zinsopbouw verschilt met de Duitse . Ik spreek hier 99,99%van de tijd Duits , met man en vrienden . Wat het dutzen betreft , mij is gezegd ,dat diegenen die ouder is als jijzelf die moet met Sie aangesproken worden . Totdat hij of zij je het Du aanbiedt . Maar ja ik woon in een dorp bij een kleine stad . Berlijn is daar natuurlijk heel anders in . Liebe grüße Marie-Claire.
Genau ;)
Haha, herkenbaar! Ik ben erg duitsch aan het worden op de volgende punten: Hausschuhe (ieuw, schoenen in huis, denk ik nu), het brood, het Siezen (dwz, ik merk dat ik het raar vind als ik in NL in een winkel of restaurant geduzt word) en aan de hoeveelheid wijn ben ik al goed gewend geraakt. Aan de Schorles ook, behalve de Weinschorle (Wijn met water erin is een zonde…)
Films kijk ik nog het liefst in Originalfassung en met het toetsenbord ben ik nu aan het stoeien op mijn nieuwe laptop. (Mijn telefoon is wel al sinds ik hier ben geheel duits, dus de z/y, dat went wel snel. Maar de bijzondere tekens zijn nog even wennen…)
Haha, echt he? Ik word ook gek met schoenen aan in huis, ik voel me dan gewoon gevangen. Het eerste wat ik doe als ik de drempel overkom is mijn schoenen uittrekken. Het Siezen/Duzen vind ik hier lastig omdat Berlijners hun eigen regels erop na houden. En dat maakt het zo verwarrend! Als ze in alle winkels nou gewoon Sie zouden zeggen, zou dat een stuk makkelijker zijn! Ik vind het Siezen in sommige gevallen ook fijn om mensen op afstand te houden. Heeft ook wel praktisch nut af en toe. De Weinschorle komt er hier ook niet in hoor… Wein of Saftschorle it is! Andere mixdrankjes als KiBa en Spezi hebben me trouwens ook nog niet weten te overtuigen. Geen zorgen over die bijzondere tekens trouwens, die wennen ook razendsnel!
Leuk artikel, herkenbaar. ik kan wel leven met die Duitse gewoonten. Een helm is overigens een onding. Helpt echt niet tegen openslaande deuren en geeft een signaal af dat ik niet af wil geven, pas op ik ben iets gevaarlijks aan het doen. ik heb me in Berlijn nooit onveilig gevoeld op de fiets. Veiligheid is natuurlijk een subjectief iets. Dat fietsen op de stoep vind ik ook een plaag, in Berlijn, maar ook in Dresden is dat nog steeds gewoonte, ook waar dat dat helemaal niet hoeft.
Ik kan ook heel goed leven met de Duitse gewoonten. Sterker nog, ik wil hier nooit meer weg! Maf trouwens dat ze in Dresden ook op de stoep fietsen. Is me nooit zo opgevallen maar lijkt me niet bepaald nodig daar… Maar of dat ‘nodig’ is, is waarschijnlijk ook subjectief ;-)
Ik kan vaak een lach niet onderdrukken als ik artikelen lees of foto’s zie waarin dit soort zaken worden belicht. Met name als jij een 0,5 glas drinkt. Ik houd wel van dit soort glazen, zoals inmiddels wel bekend is, haha.
Het is in Nederland echter niet de standaard en vaak moet je even aangeven als je liever een 0,5 glas drinkt. In Duitsland is het de normaalste zaak van de wereld en lijkt men het weleens gek te vinden als je een 0,3 glas neemt.
Omdat ik zo dicht bij de Duitse grens woon ben ik met veel gebruiken wel bekend. Vroeger ben ik met de Duitse tv opgegroeid aangezien er in Nederland eind jaren 70 en in begin jaren80 alleen Nederland1 en Nederland2 bestonden. Het Duitse net had in die tijd iets meer zenders dus ook nasynchronisatie vind ik absoluut niet vreemd.
De Duitse taal gaat mij prima af ook vanwege bovenstaande..hoewel ik ook mijn fouten maak met bepaalde grammaticale zaken.. ik vind het een mooie taal maar grammaticaal niet de makkelijkste.
Bepaalde zaken zoals warme maaltijd ’s middags, de heilige zondagen en het aantal zoenen bij afscheid zou ik aan moeten wennen
Het feit dat de Duitsers elkaar met Sie aanspreken vind ik erg prettig. Ik houd er zelf niet zo van dat in Nederland de drempel erg laag ligt met elkaar met du/jij aanspreken.
Haha, mijn vriend is ook niet zo te spreken over de biermaten in Nederland. Erg klein als je de Duitse maten bent gewend. Wat grappig trouwens dat de Duitse TV in die jaren zoveel uitgebreider was, nooit zo bij stil gestaan maar klinkt op zich wel logisch. Ik vind Duits ook prachtig! Hoe meer je in aanraking komt met de taal, hoe mooier het wordt. Het zijn vaak de details en nuances die Duits zo mooi maken.
Ik werk bij een van oorsprong groot Duits bedrijf, dus er zijn wellicht mogelijkheden om te verhuizen naar Duitsland :D