De feestdagen zijn achter de rug en de rustige januarimaand is weer aangebroken. Het perfecte moment om lekker met een goed boek voor de kachel of op de bank te kruipen. Zelf lees ik het liefst historische romans die iets vertellen over de geschiedenis van Berlijn. Vermakelijk en leerzaam tegelijkertijd! Vandaag wil ik graag vijf autobiografische romans voorstellen die ik onlangs heb gelezen en die op één of andere manier iets met de geschiedenis van Berlijn te maken hebben.
De boeken die ik je vandaag wil voorstellen, zijn allemaal gebaseerd op persoonlijke verhalen, op levens die ver afstaan van het mijne, en op hun eigen manier iets fascinerends hebben. Ze zijn niet al te ingewikkeld en vrij makkelijk te lezen als je een klein beetje Duitskennis hebt. Benieuwd wat ik van deze boeken vond? Lees dan snel verder!
Dolores Thijs – Retour Berlin Ostbahnhof
In 1956 wordt de vader van Dolores Thijs voor drie jaar in Oost-Berlijn gestationeerd als correspondent voor het Belgische communistische blad ‘De Rode Vaan’. Vrouw en dochter komen mee. Het boek is geschreven door de ogen van dochter Dolores, die haar vriendinnetjes in Brussel ineens moet inruilen voor een school in Oost-Berlijn waar ze niemand kende. Al in de trein naar Oost-Berlijn merkt ze dat alles in haar leven zal veranderen. Nieuwe mensen, nieuwe school, nieuwe taal, nieuw politiek systeem. Dat vergt nogal wat aanpassingsvermogen voor een pubermeisje. En dan botert het ook nog eens niet zo lekker tussen haar communistische vader en kapitalistisch ingestelde moeder…
Dolores weet langzaam maar zeker een nieuw leven op te bouwen. Over de strubbelingen die dat met zich meebrengt, schrijft ze in Retour Berlin Ostbahnhof. Zo wordt Dolores bijvoorbeeld lid van de communistische jeugdbeweging, maar bewondert de nozems. Boodschappen worden gedaan met distributiebonnen in het oosten, terwijl ze ook regelmatig met haar moeder gaat winkelen in West-Berlijn. Continu zoekt ze naar de perfecte balans voor haar leven in het communistische Oost-Berlijn. Tegen de tijd dat Oost-Berlijn als haar nieuwe thuis voelt, moet ze de stad met heimwee verruilen voor Brussel.
- Wat:
Autobiografisch verhaal van Dolores Thijs, dochter van een communistische Belgische journalist, die eind jaren ’50 met haar ouders naar Oost-Berlijn verhuist - Waarom lezen:
Retour Berlin Ostbahnhof neemt je mee naar de begintijd van Oost-Berlijn, toen de Berlijnse Muur er nog niet stond, gezien door de ogen van een jong meisje - In het Nederlands beschikbaar:
Ja
Andrea Hunniger – Het Paradijs
Wat is de identiteit van de generatie Duisters uit de jaren ’90? Een vraag die moeilijk te beantwoorden is, vooral voor die generatie jonge Duitsers zelf. Andrea (1984) is een vrouw uit die generatie. Ze weet niets meer van de val van het IJzeren Gordijn, en groeit op in het herenigde Duitsland na de val van de muur. En hoewel ze Oost-Duitsland alleen maar kent uit verhalen, speelt het toch een grote rol in haar leven. Speelgoed en snoepgoed ligt bijvoorbeeld overal in de supermarkten maar haar moeder vindt het onnodig en wil het niet kopen. Het faillissement van de DDR maakt haar ouders, die beide lid waren van de socialistische staatspartij SED, werkloos. Het vinden van een baan wordt een onmogelijke opgave. Misschien zaten er wel nooit zúlke grote verschillen tussen twee generaties. Dat begrijpen en daarmee omgaan is niet altijd makkelijk voor Andrea. Hoewel er in de beginjaren vooral veel wordt gezwegen over de geschiedenis en de gevoelens die dat met zich mee brengt, ontdekt ze langzaam maar zeker meer over het verleden van haar land.
- Wat:
Autobiografisch verhaal over Andrea uit Weimar, die opgroeit in het nieuwe herenigde Duitsland na de Wende - Waarom lezen:
Een verrassend boek over de revolutionaire jaren ’90 in Oost-Duitsland, dat een goede indruk geeft van de alledaagse veranderingen die de Wende voor Oost-Duitsers met zich meebracht - In het Nederlands beschikbaar:
Ja
Sven Marquardt – Die Nacht ist Leben
Als je ook maar enigszins bekend bent in het Berlijnse nachtleven, dan is Sven Marquardt een bekende naam voor je. De excentrieke man is vooral bekend als portier van Berghain, de wereldberoemde technotempel in Friedrichshain. Echter, toen Sven in het Oost-Berlijnse Prenzlauer Berg opgroeide, was hij nog lang niet zo bekend. Toch viel hij met zijn geaardheid (homosektueel), verschijning (punk) en beroep (fotograaf) wel degelijk op. Mensen zoals Sven werden in de DDR niet graag gezien. Niet dat hij zich daar wat van aan trok, als hij samen met zijn artistieke vrienden rondhing op Alexanderplatz, centrum van de Hauptstadt der DDR. In het boek wordt goed duidelijk met wat voor uitdagingen mensen te maken kregen die niet binnen het plaatje van de DDR pasten. Een mooi eerlijk verhaal van een beer van een vent waarbij je zoveel emotie op het eerste gezicht niet zou verwachten.
- Wat:
Autobiografisch verhaal van Berghain portier Sven Marquardt, die opgroeide in Oost-Berlijn - Waarom lezen:
Interessant om te lezen met wat voor uitdagingen excentrieke mensen uit de kunstscene hadden in Oost-Berlijn, voorzien van veel van zijn fotografiewerk, dat even excentriek is als hijzelf - In het Nederlands beschikbaar:
Nee
Tim Raue – Ich weiß was Hunger ist
Tim Raue is een van de beste koks van Berlijn, van Duitsland, zelfs van de hele wereld. Sinds mijn eerste bezoek aan zijn gelijknamige sterrenrestaurant Tim Raue (inmiddels heeft hij zelfs twee Michelinsterren), ben ik hooked. Tim Raue is mijn favoriete kok, zijn restaurant(s) mijn favoriete restaurant(s). Hij is zwaar geïnspireerd door de Aziatische keukens en weet altijd op een verrassende manier alle smaakrichtingen op een harmonische manier in één gerecht te combineren.
Zijn weg om zo’n succesvolle kok te worden is echter niet zonder slag of stoot gegaan. Tim is gebürtige Berliner en de ondertitel vertelt al waar zijn roots liggen: Von der Straßengang in die Sterneküche. In een Straßengang dus. Daar belandde hij omdat hij zich bij beide van zijn gescheiden ouders niet echt welkom voelde. Hij werd mishandeld door zijn vader, genegeerd door zijn moeder. De gang 36Boys werd als een nieuwe familie voor hem, de leden van de Kreuzbergse gang waren niet bepaald lieverdjes, gingen regelmatig met andere gangs op de vuist. Het koken bleek na jaren op straat te leven een redding te zijn voor Tim, en maakte een nieuwe passie in hem los waarmee hij later heel succesvol zou worden.
- Wat:
Autobiografisch boek over sterrenkok Tim Raue, die opgroeide in een straatbende - Waarom lezen:
Geeft een interessante blik in het gangsterleven in het West-Berlijnse Kreuzberg en in de wereld van de topgastronomie - In het Nederlands beschikbaar:
Nee
Christiane F. – Mein zweites Leben
‘Wir Kinder vom Bahnhof Zoo‘ was één van de eerste Duitse boeken die ik ooit las. En het verhaal van het drugsverslaafde tienermeisje Christiane F. maakte toen veel indruk op me. Ze raakte zo verslaafd dat ze de prostitutie inging om haar verslaving te kunnen bekostigen. Er volgde een leven vol bedrog, hoop en terugvallen.
Haar tweede boek – dat bijna 40 jaar na haar eerste boek werd uitgebracht – gaat over haar leven nadat ze wereldberoemd is geworden. Ze kijkt o.a. terug op haar leven als drugsverslaafde prostituee, haar ontmoeting met idolen als David Bowie en Nina Hagen, haar gelukkige tijd in Griekenland met haar grote liefde, haar tijd in de gevangenis en de geboorte van haar zoon. Natuurlijk komt ook de media-aandacht rondom haar eerste boek uitgebreid aan bod. Was Christiane wel bestand tegen zoveel aandacht? Als je al zo’n moeilijk leven hebt, is het extra zuur als de pers elke terugval breed uitmeet in de media. Hoe haar leven zou zijn gelopen als ze niet zo bekend had geworden? Wie zal het zeggen. Feit blijft dat het een treurige autobiografie is en dat Christiane waarschijnlijk nooit een ‘normaal’ leven zal leiden.
- Wat:
Het vervolg van ‘Wir Kinder vom Bahnhof Zoo’, levensverhaal van Christiane F., drugsverslaafd tienermeisje in West-Berlijn - Waarom lezen:
Een eerlijk verhaal van Christiane F. over haar leven nadat haar eerste boek wereldberoemd is geworden. Een leven dat er niet altijd makkelijker op is geworden… - In het Nederlands beschikbaar:
Ja, de Nederlandse titel luidt: ‘Mijn Tweede Leven’
De meeste van de bovenstaande boeken zijn geen literaire hoogstandjes. Is dat erg? Ik vind van niet! Het zijn vooral boeken die lekker weg lezen, makkelijk te volgen zijn (prima boeken om je Duits mee te oefenen dus!) en een blik geven in een bijzonder leven. Ik vind het altijd interessant om meer te lezen over het leven van mensen die opgroeiden in een vroeger Duitsland. Misschien ken je een van deze boeken al? Dan ben ik heel benieuwd wat je ervan vindt!
De winter is nog lang niet voorbij dus mochten jullie nog tips hebben voor mooie en interessante boeken over Berlijn… Suggesties zijn altijd welkom! Wat zijn jullie favoriete historische romans of autobiografieën uit Berlijn?
Er is nog een prachtig boek over het Berlijn van vlak na de oorlog. “Armageddon” van de Joods-Amerikaanse schrijver Leon Uris, Auteur van Exodus Trinity Mila 18 en gezworen kameraden. Deze roman van bij de 800 pagina’s verteld aan de hand van fictieve personen, op een prachtige manier de geschiedenis van de luchtbrug van 1947-1948.En de zeer speciale plaats die de voormalige luchthaven Tempelhof hiervoor innam. Ik heb dit boek al verschillende malen gelezen.
Bedankt voor de tip Patrick, ik zet hem op mijn leeslijst!
De Boekenweek heeft trouwens dit jaar als thema ‘Duitsland’.
12 – 20 maart
Yes! Leuk he? Vlak voor de start van de boekenweek komt er ook een derde druk uit van mijn eigen boek ‘Mijn Berlijn’. Ik ben benieuwd wat we nog meer allemaal gaan zien op de boekenweek!
Nog even in m’n boekenkast gekeken en vond zowaar nog drie boeken:
Joseph Roth – Rechts en links (1929)
Theodore Fontane – Dolingen dwalingen (1887)
Otto Friedrich – Voor de zondvloed – Berlijn in de jaren twintig
Dit boek is zeker aan te bevelen. Alles uit die tijd wordt beschreven: kunst, wetenschap, politiek enz. Ook de vele schietpartijen in de straat in die dagen, bijvoorbeeld (“Geweld is normaal in elke grote stad. In Berlijn werd het een vast onderdeel van het dagelijks leven. Er werden aldoor lijken opgehaald uit het Landwehrkanaal.”) of het verhaal van slager Grossmann die een massamoordenaar bleek te zijn en waarschijnlijk ook vlees van zijn slachtoffers heeft verkocht, om maar eens wat te noemen.
In dit boek worden ook de schrijvers Christopher Iserwood en Walter Benjamin aangehaald. Hun verhalen en romans zijn ook in Berlijn gesitueerd.
Dat klinkt ook interessant! Ik heb nog weinig boeken gelezen uit die periode. Ik merk dat ik vaak grijp naar boeken die gaan over de periode tijdens de Koude Oorlog maar ik ga je boeken zeker op mijn leeslijstje zetten. Bedankt voor de aanvulling Henry!
Hallo Marjolein,
Interessant boekenlijstje zie ik hier ontstaan en ga me hier verder in verdiepen. Berlijn was, is en blijft een prachtige stad.
Dolores Thijs – Retour Berlin Ostbahnhof
Andrea Hunniger – Het Paradijs
Sven Marquardt – Die Nacht ist Leben
Tim Raue – Ich weiß was Hunger ist
Tim Raue – Zukünftig vergangen – fotoboek
Christiane F. – Wir Kinder vom Bahnhof Zoo
Christiane F. – Mein zweites Leben
Döblin – Die ersten Tagen von Berlin: der Sound der Wende
Hans Fallada – Wat nu, kleine man? (1932)
Hans Keilson – Het leven gaat verder (1933)
Erich Kästner – Naar de haaien (1931)
Alfred Döblin – Berlijn Alexanderplatz (1929)
Lion Feuchtwanger – De erven Oppermann (1933)
Frederick Taylor – De Berlijnse Muur
Cees Nooteboom – Berlijnse notities
Bedankt voor het samenstellen van het lijstje! Die ga ik zelf ook gebruiken (exclusief de boeken uit mijn eigen artikel dan, haha). Daar kan ik wel weer een jaar mee vooruit!
‘Helden, für einen Tag, dann sind die da, und wir hier.’
We know major Tom is a junkie; mama said, to get things done, you’d better not mess with major Tom …
Treur niet, maar feest om het leven van die man! Golden Years!
Kreeg Wir Kinder vom Bahnhof Zoo op mijn 15e van mijn vader (curieus eigenlijk) en verslonden.
Altijd op Zoo moet ik daar aan denken.
‘Die ersten Tagen von Berlin: der Sound der Wende’ besteld en daar heel benieuwd naar.
Klassieke Döblin: Berlijn is geen stad om te bekijken, maar om te beleven!
Pat.
‘Die ersten Tagen von Berlin: der Sound der Wende’ ben ik momenteel ook aan het lezen. Vind ‘m erg interessant! Ik denk dat er nog een vervolg op dit artikel moet komen ;).
Toevallig heb ik net Die Nacht ist Leben uit. Het inkijkje in de fotografie en de punkscene in de DDR vond ik wel interessant. Ook de boeken van Christiane F heb ik gelezen. Het tweede deel vond ik veel minder boeiend dan het eerste deel.
Aanraders zijn Erich Kästners Naar de haaien / Fabian: Die Geschichte eines Moralisten (werd al in een andere reactie genoemd) en Blutsbrüder: ein Berliner Cliquenroman van Ernst Haffner, mijn favoriete boeken van het afgelopen jaar.
Ha, wat toevallig! Als je interesse hebt in zijn fotografie is zijn fotoboek ‘zukünftig vergangen’ ook een aanrader! Ik moet eerlijk zeggen dat het niet helemaal mijn smaak foto’s is, maar het is wel een mooie aanvulling op zijn autobiografie.
Blutsbrüder ben ik vorig jaar in begonnen maar ik ben ergens blijven haken. Moeite waard om weer op te pakken dus? Dan komt er waarschijnlijk nog wel een vervolg op dit artikel! Bedankt voor je aanvullingen Inge!
Ik heb het afgelopen jaar Het Paradijs en Mijn tweede leven gelezen. Het Paradijs vond ik eerlijk gezegd niet zo goed. Het had niet echt een kop en staart, zeg maar. Mijn tweede leven vond ik wel interessant. Ik was erg benieuwd naar wat er met Christiane F. was gebeurd. En ik kijk sindsdien steeds als ik in Berlijn ben toch wel extra goed om me heen als ik op Kotti ben. Ik ben niet zo’n held .
Ja, ik snap wel wat je bedoelt inderdaad! Ik vond het Paradijs ook vooral boeiend omdat het een interessante periode belicht waar nog niet zoveel over geschreven is. En uitkijken op Kotti kan geen kwaad, er lopen altijd nog wel eens twijfelachtige figuren rond ;).
Hans Fallada – Wat nu, kleine man? (1932)
Hans Keilson – Het leven gaat verder (1933)
Erich Kästner – Naar de haaien (1931)
Alfred Döblin – Berlijn Alexanderplatz (1929)
Lion Feuchtwanger – De erven Oppermann (1933)
Deze romans dateren uit de crisisjaren in Berlijn. Ook het verhaal speelt zich af in die tijd en in die plaats. De hoofdpersoon is een man – al dan niet met familie – die probeert te overleven onder telkens verslechterende omstandigheden. Bij Feuchtwanger overigens vanuit joods perspectief in relatie tot de nazi’s.
Kästner en Döblin heb ik nog niet gelezen. Van Kästner wel zijn kinderboek, eveneens uit die tijd, ‘Emiel en zijn detectives’.
Tenslotte twee boeken die ik je zeker kan aanraden. Ten eerste ‘De Berlijnse Muur’ van Frederick Taylor. Het meest complete boek over dit onderwerp. Fascinerend om te lezen.
En ten tweede ‘Berlijnse notities’ van Cees Nooteboom. Hij woonde ten tijde van de val de muur in Berlijn en was dus ooggetuige van de gebeurtenissen rond die periode.
Daar staan een paar interssante titels tussen die ik nog niet kende. Super! Bedankt voor je tips Henry! Daar kan ik wel weer even mee vooruit :)
Mooi boekenlijstje! Deze boeken wil ik zeker lezen. Het is een interessant onderwerp!
Hee Marjolein,
Ken je ‘Allein in Berlin’ van Hans Fallada al? Zo nee, dan is dat mijn tip!
Heb beide boeken van Christiane F ook gelezen, deel 2 maakte al bijna net zo veel indruk als deel 1… Deel 1 heb ik destijds in het Duits gekocht vlakbij Bahnhof Zoo, niet toevallig natuurlijk. Moest er meteen weer aan denken nu haar oude idool David Bowie overleden is :(
Ik dacht het, jij zegt het. Ik moest ook gelijk weer aan Christiane denken toen ik het nieuws van Bowie hoorde. Zo treurig :(.
Hans Fallada ken ik alleen van naam maar zijn boeken heb ik nog niet gelezen. Ze staan inmiddels op mijn leeslijst. Bedankt voor de tip, Ruben!