Er lijkt maar geen einde te komen aan de bijzondere fotocollectie van Jan Poort. Na een collectie Berlijnfoto’s uit de jaren ’80 en een fotoserie met foto’s van tijdens de Wende die ik eerder op mijn blog mocht plaatsen, hebben we vandaag weer een uitgebreide collectie met ruim 70 historische Berlijnfoto’s voor jullie. Dit keer van Berlijn tijdens de Duitse hereniging op 3 oktober 1990. De fotoserie van vandaag neemt je mee door het proces van de hereniging tussen Oost- en West-Duitsland. Je ziet dat er massaal muurstukjes worden verkocht voor de Reichstag, dat er filmvoorstellingen plaats vinden in station Potsdamer Platz, dat orkesten feest vieren op Unter den Linden en dat er wordt gespeeld op de voormalige Todesstreifen. Maar ook dat de controleposten leeg staan en de vitrages er treurig bijhangen. Een bijzonder kijkje in de geschiedenis voorzien van de persoonlijke belevenissen van Jan Poort. Het drukt me weer helemaal met de neus op de feiten. Wát is er de afgelopen 25 jaar toch veel veranderd in Berlijn!

Omgeving van de Berlijnse Muur verkennen

Deze borden van de SPD zag je overal in West-Berlijn hangen. Handige reclame van de SPD, maar het hielp niet: de Oost-Duitsers stemden later massaal op de CDU van Kohl, de voorvechter van de Wiedervereinigung.

Verkoop van souvenirs bij de Reichstag aan de Spree. Je kon er allerlei uniformen en militair materieel zoals verrekijkers kopen. En – natuurlijk – stukken van de Berlijnse Muur.

Ook bij de Reichstag: stalletjes met vlaggen en andere souvenirs. Ze verzamelen zich bij de kruisen voor de gevallenen bij de muur

Bovenop de de Reichstag wappert feestelijk de vlag.

De Brandenburger Tor is bevrijd van de muren die de poort al die tijd insloten. De bekende Quadriga (2-wielige wagen met 4 paarden) bovenop is ook weg, maar zal later weer terug komen. Hij wordt gerestaureerd na jarenlange verwaarlozing door de DDR.

Minder bekend is dat de Brandenburger Tor ooit gebouwd is op last van koning Frederik Willem II van Pruisen, om de bezetting te vieren van de Republiek der 7 Verenigde Nederlanden in 1787. Dit was gebeurd naar aanleiding van de aanhouding van zijn zuster Wilhelmina van Pruisen, de vrouw van stadhouder Willem V, bij Goejanverwellesluis – zoals we allemaal op school leren – waarop 20.000 Pruisische soldaten ons land binnenvielen. Pas sinds kort door een proefschrift (zie Tagesspiegel 20-10-2014) is ontdekt dat veel versieringen op de Dorische zuilen hierop duiden en op andere overwinningen van de Pruisen. De vrouw in de triomfwagen zou genoemde Wilhelmina voorstellen. Overigens is de Quadriga een replica. Het origineel is verloren gegaan tijdens de Tweede Wereldoorlog in Berlijn.

Wat ongewoon, een Brandenburger Tor waar je gewoon onderdoor kunt lopen. En ook het gezicht met die Eurovlaggen is even wennen.

Overal souvenirs. Je kon zelfs hele militaire uniformen kopen. Zo konden Russische of voormalig Oost-Duitse militairen een centje bij verdienen. Hele magazijnen werden blijkbaar opgeruimd. De Koude Oorlog was overduidelijk voorbij.

Pariser Platz met uitzicht op de Reichstag.

Unter den Linden gezien vanaf Pariser Platz. Wat misschien wel het meest opvalt is het ontbreken van het statige Adlon Hotel. Het hotel overleefde de bombardementen in 1945 wel, maar op 2 mei van dat jaar brandde het alsnog af. Er gaan geruchten de ronde dat de brand door beschonken Russische soldaten aangestoken zou zijn. Pas in 1995 werd het Adlon Hotel naar origineel ontwerp herbouwd.

Het voormalige gebied tussen de beide muren bij de Brandenburger Tor, de Todesstreifen, is nog een kale vlakte. Nu kan iedereen er doen wat ‘ie wil zonder beschoten te worden. Je ziet hier nog een aantal muursegmenten met een afbeelding van het verenigde Berlijn.

Onder deze hoop grond bij de Voßstraße gaat de Führerbunker schuil, bovenop stond ooit de Rijkskanselarij. Een plek met een bijzondere betekenis vol overblijfselen van twee vergane rijken.

Front van de huidige Bundesrat in de Leipziger Straße. Het vroegere Preußische Herrenhaus dat tijdens de DDR dienst deed als Akademie der Wissenschaften.

Filmvoorstelling in spookstation S-Bahnhof unter Potsdamer Platz: “Straße aus Papier”.

Potsdamer Platz aan het eind van de Leipziger Straße, vroeger één van de drukste pleinen van Berlijn

Nog een toegang tot het dichtgemetselde spookstation Potsdamer Platz.

De stukken Berlijnse Muur reizen inmiddels over de hele wereld, hier zijn er nog een paar overgebleven. Maar met de meeste worden de gammele straten in Oost-Berlijn opgeknapt. Ook de Trabant met de DDR vlag is nu verleden tijd.

Voorbereiding voor de plechtigheid

Door de Duitse hereniging van 1990 werd er officieel een einde gemaakt aan de periode van verdeeldheid tussen de voormalige Duitse Democratische Republiek en Bondsrepubliek West-Duitsland.

Op het grasveld tussen de Reichstag en de Spree worden de paarden van de politie vast in gereedheid gehouden voor vanavond.

Bloemen op de trappen van de Reichstag op de plek waar Helmuth Kohl vannacht om 24 uur de Wiedervereinigung zou gaan afkondigen.

De laatste hand werd gelegd aan de bloemenperkjes op het grasveld voor de Reichstag en de muzikanten spelen vast warm.

De vlaggen van de Bundesländer staan voor de Reichstag opgesteld.

Ik had me opgesteld bij de zij-ingang van de Reichstag tussen de fotojournalisten. Toen was er nog geen bewaking voor de hoogwaardigheisdbekeleders zoals nu. Ik had gewoon vrij toegang. Ik veronderstelde dat de gasten hier binnen kwamen. Dat bleek ook zo te zijn. De eerste gasten kwamen na een uurtje wachten Telkens als ik een bekende politicus zag probeerde ik tussen de dringende fotografen een foto te nemen. Wegens de tijd die mijn spiegelreflexcamera nodig had om scherp te stellen, lukte me dat niet altijd. Toch hierbij de foto’s die nog redelijk gelukt zijn. Dit is Bundesforsitzender, Otto Graf Lambsdorff (voorzitter FDP en ex-minister).

Willy Brandt, de SPD-burgemeester van Berlijn (1957-1966) tijdens de blokkade, ex-Bundeskanzler en ex-minister. In 1971 ontving hij de Nobelprijs voor de vrede.

De huidige SPD-burgemeester Walter Momper (1989 – 1991).

FDP-partijleider Wolfgang Mischnick.

Gregor Gysi, de parijleider van de nieuwe communistische partij de PDS (nu die Linke). Hij is tevens advocaat en zat in de DDR in het verzet.

En daar is Bundeskanzler Helmut Kohl, de grote promotor van de Wiedervereinigung en “his finest hour”.

De vorige burgemeester van Berlijn, Eberhard Diepgen (CDU).

Angela Merkel. Ik heb haar over het hoofd gezien, iets wat tegenwoordig niet meer kan. Zij was na de Wende lid geworden van de DDR-burgerbeweging DA (Demokratische Aufbruch), die in augustus 1990 in de Oost-Duitse CDU werd opgenomen. Nog voor de Wiedervereinigung werd zij vice-woordvoerder van de laatste DDR-regering onder minister-president Lothar de Maizière (later ook min van buitenlandse zaken).
In december 1990 werd zij in de Bundestag gekozen. Kohl wilde haar graag in zijn kabinet hebben want zij verenigde veel in één persoon: vrouw, Oost-Duitse, uit het verzet (“wir sind das Volk”), Protestant en jong. Hij maakte haar toen tot minister voor vrouwen- en jeugdzaken. Zodoende werd zij een beetje denigrerend “het meisje van Kohl” genoemd. Later klom zij snel op door haar grote dossier- en vakkennis (ze is ook nog Doktor in de Natuurkunde en Scheikunde) en werd ze in 1998 door Schäuble naar voren geschoven als secretaris-genraal van de CDU en wegens het in ongenade vallen van Kohl door een financiëel schandaal werd zij in 2000 met 96% van de stemmen tot partijvoorzitter gekozen. Gezien haar positie in de DDR op dat moment zal zij er ook ongetwijfeld bij zijn uitgenodigd.

Angela Merkel samen met Lothar de Maizière. In 1991 bleek dat de laatste een informant van de Stasi was geweest in kerkelijke kringen, omdat daar het meeste verzet tegen de DDR was. Hij trad af, want inmiddels zat hij ook als minister in het kabinet van Kohl voor bijzondere aangelegenheden.

De politie is op alles voorbereid en staat opzij van de Reichstag aan de Spree paraat met vele politiewagens. Dichterbij dan hier mocht ik niet komen.

3 oktober 1990, 24:00, vlak nadat Helmuth Kohl de Wiedervereiniging had afgekondigd. Op de foto v.l.n.r.: Hans Dietrich Genscher, Hannelore Kohl, Helmuth Kohl, Richard Karl Freiherr von Weizsäcker. Ik stond ook op de trappen van de Reichstag op nog geen drie meter afstand, maar kon hiervan geen foto nemen want dan viel ik teveel op met flitslicht. Direct daarna werd het Duitse Volkslied gespeeld en werd de vlag gehesen. De beide Duitslanden weer één, of zoals Willy Brandt het zo mooi uitdrukte: “Jetzt wächst zusammen, was zusammengehört.”

De festiviteiten na de Wiedervereingung

Burgemeester Walter Momper tussen de feestvierenden.

Schotse Hooglanders.

Op Unter den Linden speelt een Frans militair orkest.

Het Duitse fanfareorkest komt aan met de bus.

Ook op Unter den Linden, het Engelse militair orkest.

Bij de Neue Wache, nu zonder parade.

In plaats hiervan staat er een grote Pepsi Cola fles “op wacht”. De tijden veranderen…

Overal ballonnen en mensen midden op Unter den Linden.

En natuurlijk een Leierkastenmann.

Velen lopen gehuld in een (West) Duitse vlag en overal is bier verkrijgbaar.

Nog meer en nog grotere ballonnen.

Ook een Russisch militair orkest is van de partij.

En een Berlijns orkest.

De Berlijnse Dom deelt ook in de feestvreugde. Daarnaast zie je nog een stukje van het inmiddels gesloopte Palast der Republik.

De voorgevel van de Berliner Dom.

Bier vom Fass bij de Berliner Dom.

Krioelende mensen en marktkraampjes voor het Altes Museum aan de Lustgarten. Er worden gratis voorstellingen gegeven in meerdere theaters.

Het voormalige Staatsratsgebäude en het hoofdkwartier van de SED, beide met de Duitse vlag van het herenigde land.

De partijsymbolen zijn weg, maar toch nog nostalgie voor sommigen: “DDR ich liebe dich”. Ja, zeker van een lid van de Stasi.

De Friedrichswerdersche Kirche met hierin het Schinkelmuseum.

Het voormalige Auswendiges Amt van de DDR heeft zijn langste tijd gehad.

Feest maar de militaire politie blijft paraat in de Engelse zone.

Kermis op het Marx-Engels-Platz (nu weer Schlossplatz) voor het Palast der Repubublik.

Frans klokkenspel speelt bij de Kongresshalle.

Close-up van klokkenspel van Region Pas de Calais.

Overdekte pont op de Spree bij de Schlossbrücke.

Zelfs op de pont is muziek.

In het Maxim Gorki theater is ’s avonds een optreden van de protestzanger Wolf Biermann wat ik ook heb bijgewoond. Hij was de DDR uitgezet en is nu ereburger van Berlijn.

Checkpoint Charlie “the day after”

Checkpoint Charlie is nu open voor auto’s en wandelaars.

De controlepost staat er nog, maar nu zonder die afschuwelijke Stasi die sinds 1960 ook als grenspolitie optrad.

Reclame voor Amerikaanse sigaretten, ook ongewoon. En een aanplakbiljet met Bundeskanzler Kohl er op.

Broadway groet Berlijn, reclame voor een uitvoering in de Staatsoper. Was ook een uitnodiging voor mij om er naar toe te gaan. Alles was gratis.

De lugubere DDR-controlepost is ontmanteld.

En WDR politie patrouilleert, die je ongestraft mag fotograferen. Ook even wennen.

En je kunt weer zonder controle de Amerikaanse zone verlaten. Natuurlijk vind je overal souvenirs, en ja, zelfs een Imbiss is hier.

Van DDR-symbolen is een vogelverschrikker gemaakt. Voor de rest is het hier nog een grote troep en overal parkeert men schots en scheef. Lange tijd kon je dit nog overal doen. Je reed maar een trottoir op en verliet je auto.

En je kunt overal stenen van de muur kopen. Zou het echt zijn? Dat ze gekleurd zijn is geen garantie. Daarom worden ze soms verkocht in een doosje met een plakkaat met stempel van echtheid. Stempels, daar zijn de Duitsers verzot op. Dan is het echt.

Het controleloket van de DDR is nu verlaten en alles weggerukt.

De gordijnen zijn verknipt en de ruiten ingeslagen.

Hier zijn de gele gordijnen helemaal verdwenen, alleen nog verknipte vitrages en ingeslagen ruiten. Ook het luikje is weg.

Dat klopt: het hing er bij en ik heb het meegenomen. Het staat nu in mijn mini-Berlijnmuseum. Heb ik tenminste wat terug voor de 36 foto’s die de Stasi in beslag genomen had in 1986. Dat gebeurde bij mijn arrestatie in de trein door de DDR toen ik terug kwam van mijn eerste bezoek aan Berlijn nadat ik een foto van het station in Potsdam had gemaakt net toen er een tiental van zulke schoften de trein instapten voor controle.

Close-up van het loket met de baret van de Stasi er boven.

Aangezien ik zelf pas in 2006 voor het eerst naar Berlijn kwam, vind ik het soms lastig voorstellen hoe Berlijn er vroeger (en dan doel ik op de jaren ’90 en alle jaren daarvoor) uit heeft gezien. Persoonlijke verhalen en foto’s maken dat wat makkelijker. Bedankt Jan dat ik weer een deel van je bijzondere fotocollectie mocht plaatsen op mijn blog. Ik ben heel benieuwd of dit herkenbaar is voor andere Berlijnbezoekers!