Onlangs verscheen er een fotoserie van Berlijn in de jaren ’80 van Jan Poort op mijn blog. Prachtig vond ik het om met zijn foto’s een tijdreis te maken naar een vroeger Berlijn. Aangezien ik pas in 2006 voor het eerst naar Berlijn kwam, ‘ken’ ik het Berlijn van daarvoor niet echt. Ik moet het doen met boeken, documentaires en verhalen. Persoonlijke ervaringen en foto’s van vroeger vind ik extra interessant, omdat het een alledaagse en toch unieke kijk geeft op de geschiedenis. Aan de reacties te zien, vonden jullie dat ook! En wat een mazzel voor ons, want gelukkig heeft Jan nog een heel groot foto-archief vol historische foto’s van Berlijn! Vandaag willen we graag de foto’s van vlak na de val van de Berlijnse Muur met jullie delen. 

A16 zij kijken naar ons en wij naar hen

Toen bekend werd dat de Berlijnse Muur was gevallen, was dat reden genoeg voor Jan Poort om gelijk af te reizen naar Berlijn. Die bijzondere gebeurtenis wilde hij graag met eigen ogen aanschouwen. Gelijk heeft hij! De camera ging mee en daarmee heeft hij vele bijzondere momenten weten vast te leggen. Hij zag de filmploegen bij de Brandenburger Tor, zag hoe mensen wild stukken uit de muur hakten en hoe er in Oost-Berlijn werd demonstreerd voor een vrije toekomst. Meer dan 100 van zijn foto’s van Berlijn eind 1989 kun je in deze fotoseries bewonderen, voorzien van commentaar van Jan zelf:

Jan, bedankt dat ik deze bijzondere fotoseries op mijn blog mag delen!

Fotoserie: Pers bij de Brandenburger Tor (november 1989)

Deze foto’s zijn allemaal rondom de Brandenburger Tor genomen. De plek waar de meeste journalisten en filmploegen zich verzamelden.

Filmen op de muur bij de Brandenburger Tor.

Een groepje grenssoldaten op de muur rechts van de Brandenburger Tor. Het publiek wordt toch nog door een extra hek op afstand gehouden.


De pers heeft zich voorbereid met allerlei stellages om maar niets te missen, de vlag wappert op de Reichstag en het publiek is massaal naar de Brandenburger Tor getrokken.


Op een steiger stelt de cameraman zijn camera in.


Geen kraan of trap is te hoog voor de fotografen en journalisten.


Officieel is het gebied enkele meters voor de muur DDR-gebied, omdat ze zelf de muur zo gebouwd hebben. Vandaar die extra afscheiding voor het publiek. De politie die daar staat is wel West-Duitse politie. Een agent van de DDR-grenspolitie klimt op de muur met een ladder.

Iedere omroep heeft zijn eigen kraan, ladder en schotelantenne meegenomen. Omroep en pers uit heel (West-) Duitsland is vertegenwoordigd en ook CNN is aanwezig voor de Brandenburger Tor. Met alle auto’s wel een rij van 50 meter lang!


Ongelooflijk wat de pers allemaal aanvoert om op te stellen.


Schotelantenne.


Fotografen en journalisten overal.


CNN is er uiteraard ook bij en ik zie bekende interviewers lopen.


SFB (Sender Freies Berlin) verslaat het weer om het ook de DDR allemaal te laten weten.


Op dit podium zit een verslaggever.


Een commandant van de grenstroepen loopt nerveus heen en weer op de muur.


En de grenspolitie overlegt wat te doen.


Zij kijken naar ons en wij kijken naar hen, iedereen in afwachting van wat er gaat gebeuren.


Ter ere van de journalist Heinz Sokolowski (48 jaar) uit de DDR die na 7 jaar gevangenschap is doodgeschoten, toen hij hier over de muur probeerde te klimmen.


Rijen auto’s van de pers en radio en televisieploegen kwamen overal vandaan.

Fotoserie: Ost-Berlijn rondom Lustgarten (november 1989)

Impressies van Oost-Berlijn vlak na de val van de Berlijnse Muur. Overal komen mensen uit hun schulp en durven hun mening te verkondigen, durven te protesteren, durven te strijden. Het is een drukte van jewelste en door de spandoeken zie je het bos niet meer.

Ze durven nu overal voor en tegen te demonstreren: “Ausländerfeindlichkeit? Nein” en “Erhöhung Stipendiums”.


Drukte bij de Berliner Dom.


Massale demonstratie van Unter den Linden naar de Lustgarten bij het Zeughaus.


SFB interviewt Lothar de Maizière, de premier van de DDR voor de Volkskammer. Het was een schok voor iedereen toen later in April 1990 bleek dat hij een spion van de Stasi bleek te zijn.


Voor de Volkskammer van de DDR met weerspiegeling van de Berliner Dom.


Spotprent tegen Egon Krenz, die je overal zag afgebeeld als de Wendehals, die nu de opvolger van Erich Honecker was geworden als staatshoofd en chef van de SED. Hij deed zich ineens voor als een gematigde figuur terwijl hij de tweede man onder Honecker was. Bovendien was hij lid van de Nationale Verdedigingsraad en daarmee verantwoordelijk voor het Schießbefehl. Hij is daarom al gauw afgezet en heeft later zes jaar gevangenisstraf gekregen voor moord.


Overal spandoeken met protesten.


Iedereen protesteert ergens voor, of tegen, met spandoeken voor het Altes Museum.


Protest op het bordes van het Altes Museum.


Iedereen wil wat anders nu het vrije woord er weer is.


Maar ze zijn het er allemaal over eens dat ze Egon Krenz kwijt willen. Zelfs een grenswacht waarmee ik bij de Reichstag door het gaas bij de Spree heb gesproken. Die had ook totaal geen vertrouwen meer in Egon Krenz. Waarom was hij dan bij de grenspolitie? Ook een Wendehals?

Spandoeken bij de Berliner Dom.

B14_daar heb je de Wendehals Krenz weer

Daar heb je de Wendehals Egon Krenz weer.


Spandoeken bij het Palast der Republik.

Fotoserie: West-Berlijn rondom Breitscheidplatz (november 1989)

Terwijl het in Oost-Berlijn vooral de burgers lijken te zijn die zich inzetten voor verandering, zijn het in West-Berlijn vooral de politieke partijen. Met speciale partijdagen proberen alle partijen zich zo goed mogelijk te presenteren.

Grote drukte voor de Gedächtniskirche.


Ook veel mensen bij het Europa Center.


Van alles te koop rondom de Gedächtniskirche.


De SPD houdt er ook een bijeenkomst met de socialistische burgemeester Momper, die net de populaire Willy Brandt heeft opgevolgd.


DDR-burgers krijgen overal wat aangeboden van een Hamburger tot West-Duitse Marken.


Walter Momper, de burgemeester van West-Berlijn, spreekt de Berlijnse burgers toe.

C08_ben nu wat dichter bij de burgemeester gekomen

Voetje voor voetje kom ik wat dichterbij de burgemeester voor een foto.


Overal vlaggen van de vier bezettingszones te koop.


Panoptikum op de Kurfürstendamm met steeds wisselende lichtbeelden.


Momper pleit er voor dat er betere toegang van West-Berlijners komt tot de DDR, want dat gaat nog steeds met veel controle.


Ook politie op de Kurfürstendamm om alles in goede banen te leiden.


Het is mistig op de Tauenzienstraße bij de plastiek van de verdeelde stad.


Nun muß sich alles wenden” op het lichtbeeld, weer met verwijzing naar Egon Krenz en de vele anderen die opnieuw net als na de nazi-tijd zeiden: “wir haben es nicht gewußt”.


De SED houdt ook een partijdag net als de SPD.


Het KaDeWe (Kaufhof des Westens) in kerstsfeer.


Het KaDeWe heeft zoals altijd weer iets groots en toepasselijks bij de ingang gebouwd, uiteraard nu in de kerstsfeer.

Fotoserie: Bij de muur en de Transitweg (november 1989)

De grenzen waren open maar de muur stond er nog steeds en ook van controles was nog steeds sprake. Deze fotoserie neemt je mee langs de grens.

Prinz-Albrecht-Gelände aan de Niederkirchnerstraße. Hier hebben de gebouwen van de Gestapo en de SS gestaan aan de Prinz-Albrechtstraße, nu omgedoopt in Niederkirchnerstraße naar Käthe Niederkirchner, de KPD verzetsstrijdster die boven Polen gedropt is en op weg naar Berlijn gevangen genomen en geëxecuteerd.


Velen hebben ladders meegenomen om de muur te beklimmen.


Er is nu een grensovergang gemaakt door de Todesstreifen en het Sperrgebiet.


Maar controle moet er zijn, gründlich zoals altijd.


Een kijkje door de gehakte muur naar een groepje grenssoldaten.


En hij houdt de wacht zoals altijd, niet meer in een wachttoren, maar op de muur. En ook niet meer moordend volgens het Schießbefehl, maar toekijkend.


Ook de auto’s worden nauwkeurig gecontroleerd.


Nu kun je eindelijk de muur van de andere kant bekijken.


Overal souvenirs te koop: vlaggen, T-shirts met daarop de tekst “Ich war dabei” en stukjes muur.


In de rij staan hoort er ook nog bij.


Resten van het Reichssicherheitshauptamt van de Gestapo en de SS.


Resten van de ondergrondse cellen van de Gestapo.


Resten van een beeld wat hier nog steeds zo staat als na de bombardementen.


Berlin wird Krentzenlos, woordspeling op Egon Krenz, die inderdaad gauw afgezet is en uiteindelijk zes jaar gevangenisstraf heeft gekregen. Hij is nu 76 jaar en voert nog steeds verontwaardigd actie tegen zijn behandeling tot aan de commissie voor de mensenrechten van de VN. Maar wordt steeds afgewezen.


Hier zag ik letterlijk de val van de muur.


Zo zag het Sperrgebiet er dus uit, nu met gaas voor de tijdelijke doorgang naar Oost-Berlijn. Helemaal vrij was het dus nog niet.


Een gelukkig gezin komt West-Berlijn binnen gewandeld.


De kelders van de Gestapo in Topographie des Terrors, een tentoonstelling van de verschrikkingen van het nazi-regime.


Op het Prinz-Albrecht-Gelände ligt overal het puin van het hoofdkwartier van de Gestapo nog voor het oprapen, wat ik dan ook gedaan heb. Het ligt nu in het mini-museum wat ik langzamerhand heb van Berlijn uit de nazi-tijd en de DDR-tijd.


Martin-Gropius-Bau vlak aan de grens. Oorspronkelijk Kunstgewerbemuseum, gebouwd in 1877 – 1881 door Martin Gropius. In de laatste weken van de Tweede Wereldoorlog praktisch geheel verwoest. Toen ik er was, werd het weer opgebouwd van 1978 tot 1981 en kreeg het zijn huidige naam. Al tijdens de bouw werd het ingewijd met een tentoonstelling van Karl Friedrich Schinkel. Hierin worden nu grote tijdelijke tentoonstellingen gehouden. Ik heb er één gezien over Japan. Renovatie in 1998 – 1999 en weer geopend met tentoonstelling 50 jaar BRD.


Op het Gelände staan overal bordjes met een foto en een plattegrond hoe het daar uitzag voor de verwoesting door bombardmenten, de Slag om Berlijn en het opblazen van de ruïnes.


Op de terugweg wilde ik nu eindelijk een foto maken van de Transitweg, waar je nooit mocht stoppen. Nu had ik echter de pech dat het erg mistig was en de situatie nauwelijks kon overzien. Toen ik een afrit zag en daar de weg afging ontdekte ik tot mijn schrik dat ik op een smal weggetje uitkwam en geen oprit meer. Met levensgevaar ben ik gekeerd en opnieuw de weg opgereden, na eerst lopend een foto gemaakt te hebben.


Foto van de Transitweg in de mist en rijp aan de bomen. Mooi maar wel angstig om die weg weer op te rijden vanuit een afrit en zonder invoegstrook. Maar ik heb het gehaald.

Fotoserie: Een 3-daagse busreis naar Berlijn (december 1989)

Een maand later weer naar Berlijn. In deze fotoserie zijn een aantal persoonlijke foto’s te zien. We zien het Palast der Republik van binnen, kijken toe hoe Oost-Berlijners hun Begrüßungsgeld ontvangen en we weten zelfs een stuk muur te bemachigen.

Mijn vrouw was ook aangestoken met de Berlijn-koorts en wilde Berlijn nu ook bezoeken en iedere reisorganisatie organiseerde reisjes naar Berlijn. Zij zag het in het streekblad en boekte meteen en ik vond het geen straf om een maand later nog eens voor een 3-daagse busreis naar Berlijn te gaan. We logeerden in een hotel vlak bij vliegveld Tegel.


Ikzelf voor het hotel “Novotel”.


Het hotel door de bomen gezien.


Mijn vrouw voor het welkomstbord van “Novotel”.


Als je dan vlak bij vliegveld Tegel bent wil je er ook even kijken.


Berlin-Tegel, vliegveld Otto Lilienthal, genoemd naar de vliegtuigpionier die al vloog voor de gebroeders Wright. Met een vleugel sprong hij wel 2000 keer vanaf een zelf gebouwde heuvel, de Fliegeberg in Berlijn. Met de opgedane kennis bouwde hij zweefvliegtuigen in een fabriek in Berlijn. De gebroeders Wright zetten hier echter een automotor in en hadden zo de primeur van een vliegtuig. Lilienthal daarentegen stortte dodelijk neer bij een sprong van een andere heuvel bij Berlijn toen er een zijwind kwam en hij nog geen goede besturing had. Daarom deze toepasselijke naam ter ere van Lilienthal. Overigens staan op al die punten gedenktekens.


Er staat een show-vliegtuig bij de ingang. Dat moest mijn vrouw natuurlijk even beklimmen.


Het is een Boeing 707 van Lufthansa.


Mijn vrouw naast de straalmotor.


Mijn vrouw wisselt even een filmpje voor een foto van de muur. Zo ging dat in die dagen: net op een spannend moment was de film op.


Het valt niet mee als je geen pikhouweel hebt, maar overal werd er gehakt om een stukje muur als souvenir. Maar men was solidair. Ik kreeg een paar brokken van iemand die wel een pikhouweel had.


Een lachende grenssoldaat aan de andere kant.


De toegang tot de DDR voor niet-Duitsers is aangepast.


Palast der Republik met zijn typische goudkleurig spiegelende ramen bij ondergaande zon.


De kerstboom staat al voor de Berliner Dom.


En daar zie ik ineens Egon Krenz voor me lopen, hij gaat de Volkskammer van het Palast der Republik in, en ik er achteraan terwijl ik mijn fototoestel pak. Ik kon nog net een foto maken voordat hij om de hoek verdween. Het was schemerig binnen en door het glas was de foto niet optimaal, maar met een fotobewerkings programma heb ik hem wat scherper en lichter gemaakt. Vanwege de historische betekenis plaats ik hem toch.


Ikzelf poserend voor het bord van de toegang tot de Volkskammer.


En ook mijn vrouw voor het bord, sie war auch dabei.


Wij gaan nu ook het Palast der Republik in. Dit is het logo van de DDR van binnenuit gezien. Het bestaat uit een hamer en een passer omgeven met een ring van rogge. Het symboliseert de arbeiders, de intelligentsia en de boeren. Overal is een overvloed van deze kogellampen te zien. Daarom werd het Palast ook wel Erichs Lampenladen genoemd.


Dit is de plenaire zaal van de Volkskammer met 786 plaatsen. Hier ging Krenz waarschijnlijk naar toe. Het is een kopie van een foto uit een fotomapje wat ik later gekocht heb binnen in de shop (na 2 maal rijen doorlopen uiteraard, 1x bonnetje, 1x mapje).


Zaal voor zittingen van de Volkskammer, internationale congressen en partijdagen van de SED.


De grote zaal voor concerten, toneel, politieke en culturele bijeenkomsten met 5.000 zitplaatsen en 50 cabines voor reporters en tolken. Hiervan wordt gebruik gemaakt door alle belangrijke orkesten in de wereld en de omroep van de DDR. De zaal is 18 m hoog en 67 m breed.


De hoofd-foyer in het Palast der Republik. Het is het centrale trefpunt en vormt de verbinding tussen de grote zaal en het Volkskammer gedeelte. Ook hier heeft Erich Honecker weer vele lampen te koop, 1001 Kugelleuchten om precies te zijn.


Een arrangement van inheemse en exotische planten in de Hauptfoyer.


Het openbare restaurant voor 1.500 personen op de tweede verdieping . De wanden zijn voorzien van een decoratie in Meißner porcelein.


De galerie in het Palast der Republik op de tweede en derde verdieping van de hoofd-foyer. Hier zijn verscheidene schilderijen van tijdgenoten van de DDR te zien.


Het Ministerie van Buitenlandse Zaken van de DDR. Na de Wiedervereinigung weer afgebroken omdat het gebouw niet paste in de architectuur van de wijk Mitte, die bijna geheel ontworpen is door de bouwmeester Karl Friedrich Schinkel in de 19e eeuw.


Palast der Republik en de Fernsehturm bij ondergaande zon.


Zetel van het Zentralkomitee van de SED (Socialistische Einheitspartei Deutschland). Frappant is de gevel met balkon in het midden in afwijkende stijl. Dat komt omdat dit het enige deel van het Berliner Schloß is, dat gespaard is gebleven bij het opblazen daarvan en overgebracht naar het SED gebouw. Vanaf dit balkon had nl in 1918 de toenmalige leider van de communistische Spartacusbond, Karl Liebknecht de “vrije socialistische republiek” uitgeroepen op de dag dat Wilhelm II was uitgeweken naar Nederland. Bovendien riep Scheidemann van de SPD de Duitse republiek uit. Dit leidde tot chaotische toestanden met vrijkorpsen die uiteindelijk Karl Liebknecht en de medeoprichtster van de Spartacusbond, Rosa Luxemburg op een wrede manier vermoord hebben in 1920. Wilhelm Pieck, een andere medeoprichter, wist te ontsnappen en richtte later de KPD op (Kommunistische Partei Deutschland).

Die vrijkorpsen zijn uiteindelijk uitgemond in de SA van Hitler. Vandaar de verering van die 2 met straatnamen in de wijk Mitte en het behoud van deze gevel. Ik ben benieuwd of die gevel weer terug komt naar het Berliner Schloss.


Logo van de SED, symboliserend de fusie van de 2 partijen KPD (Wilhelm Pieck) en SPD (Otto Grotewohl) tot SED, beklonken met een handdruk.


Bord van het Zentralkomitee op het gebouw van de SED.


In West-Berlijn is het de volgende dag al weer druk bij de Deutsche Bank.


Hier krijgen de Oost-Berlijners hun Begrüßungsgeld. Ze worden op alle manieren in de watten gelegd. Ze kunnen zelfs 1-op-1 hun waardeloze Ostmarken omwisselen voor Westmarken en daar ook nog eens dingen voor kopen die ze jaren niet hadden gehad. En ze hoeven niet in de rij te staan. Dat moest je in Oost Berlijn 2 maal doen: eerst in de rij voor een kassabonnetje na betaling, daarna in de rij om dat bonnetje in te leveren en dan kreeg je voor het eerst het artikel in handen wat je tot dan alleen maar uit de verte op een plank had zien liggen. Zelfs voor een kop koffie of postzegels stond je zo wel 45 min in de rij. Dit was allemaal nog precies hetzelfde gebleven


Voor iets gezelligs gingen we dus toch maar weer naar West-Berlijn, hier het KaDeWe, wat al helemaal in kerstsfeer was.

Fotoserie: Mijn mini-museum Berlijn

Als afsluitende fotoserie geeft Jan ons nog een kijkje in zijn eigen private Berlijnmuseum.

DDR vlag, boeken, gidsen, kaarten, LP en cassette Schöne Grüße aus Berlin, VHS cassettes, DVD’s, brok voetstuk van de muur bij de Brandenburger Tor.


Logo van de DDR, stenen, boeken o.a. die Berliner Mauer, Brandenburger Tor, 750 Jahre Berlin (1987).


Boeken van o.a. Hauptbahnhof, Topographie des Terrors, Palast der Republok, Isar Tor, Berliner Unterwelten, die halbe Hauptstadt (1987) en puin van het Gestapo Hoofdkwartier.


Visum van de doorreis door de DDR in 1979, postzegels uit 1986 gekocht in het Palast der Republik.


Boeken: Palast der Republik door Moritz Holfelder en Mijn Berlijn door Marjolein van der Kolk.


Die Chronik Berlins (607 blz geschiedenis van 750 jaar Berlijn), iconen uit de Berlijnse foto geschiedenis.


Ringband met 520 blz kaarten en index uit 1962 en DVD van de bekende Eisbär Knut geboren in de Berliner Zoo.


LP Schöne Grüße aus Berlin, Boze geesten van Berlijn (door hoofdredacteur Volkskrant), VHS Erlebnis Berlin, Brandenburger Tor.


Stenen gehakt uit de Berlijnse muur: bovenaan: deel van het voetstuk van een muurdeel, links in het doosje: stukken die ik zelf uit de muur gehakt heb met hamer en beitel, grotere stukken die ik gekregen heb van iemand die met een pikhouweel bezig was of stukken die ik op de grond vond bij de echte “muurspechten”. Veel muurdelen zijn naar het buitenland in musea verdwenen, maar het grootste deel is echter gebruikt om er nieuwe snelwegen van te maken in Oost-Berlijn waar de wegen nog waren zoals bij ons in 1945. Onlangs heeft een Feijenoord voetballer nog gehakt aan de muur bij East Side Gallery en riskeert daarmee een boete van € 10.000 Het kan verkeren met de muur: doodstraf bij benadering, hakken door muurspechten, voor aanleg snelwegen, € 10.000 boete.


Stuk beton van het voetstuk van een muurdeel dat op de grond lag opzij van de Brandenburger Tor. Het was door een kraan omhooggetild. Een wat groter stuk muur door een muurspecht gehakt met een pikhouweel en aan mij gegeven toen hij me zag ploeteren om een klein stukje, alles ook afkomstig van de muur bij de Brandenburger Tor.


Puin van het hoofdkwartier van de Gestapo en de SS wat overal op het Prinz-Albrecht-Gelände verspreid lag of soms op grote puinhopen. Verder 10 Ostmark die ik uit Ost-Berlin gesmokkeld heb want ik kon er toch niets voor kopen, maar aan de grens terug moest het eigenlijk op zijn.


Russische officierspet, Russische bontmuts, baret van VoPo van de DDR, fotomapje van Palast der Republik, Sachsenhausen etc.

Dat was een prachtig kijkje in het foto-archief van Jan Poort. Ik wil Jan nogmaals bedanken voor zijn foto’s en persoonlijke verhalen. Ik heb daardoor weer kanten van Berlijn gezien die ik voorheen niet kende! Roepen deze foto’s misschien herinneringen bij je op? Laat dan vooral een reactie achter want ik hoor graag je persoonlijke ervaringen! Of heb je door deze foto’s – net als ik – weer een nieuwe kant van Berlijn leren kennen? Ik ben benieuwd! En ik hoop dat jullie zijn foto’s met net zoveel interesse hebben gelezen als ik!

liebegruesse

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief

Meld je aan voor mijn maandelijkse nieuwsbrief en onvang de laatste updates en exclusieve Berlijntips gratis in je inbox.

Je hebt je nu aangemeld voor de BerlijnBlog nieuwsbrief. Dank je wel!

Pin It on Pinterest

Share This