Checkpoint Charlie is een voormalige grensovergangspost in de Friedrichstraße uit tijden van de Berlijnse Muur. Checkpoint Charlie stond precies op de grensovergang tussen de Amerikaanse en de Russische sector. Voor buitenlanders was Checkpoint Charlie de enige mogelijke doorgang om met de auto of bus naar Oost-Berlijn te komen. Wanneer je vanuit Nederland naar Berlijn ging met de auto kwam je altijd in West-Berlijn binnen en moest je deze grensovergang passeren om in het oosten te komen. Alleen buitenlanders die niet uit West-Berlijn, West-Duitsland of Geallieerde landen kwamen, mochten de grenspost passeren.
Na de val van de Muur in 1989 werd Checkpoint Charlie opgeheven. Niet veel later, in 1990, werd de gehate grenspost samen met veel andere resten van de Berlijnse Muur met de grond gelijk gemaakt. Later is er op de originele plek van Checkpoint Charlie een oude replica geplaatst van de grenspost om te laten zien hoe deze eruit heeft gezien. De replica kun je bezoeken en tegen betaling kun je op de foto met een grenswachter. Inmiddels is Checkpoint Charlie een van de grootste toeristische trekpleisters van Berlijn.
Checkpoint Charlie toen
Bij de Potsdam conferentie (1945) werd besloten dat Berlijn verdeeld zou worden in vier zones. De deelnemers van de conferentie waren de Sovjet-Unie, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten van Amerika. Het waren de grootste en machtigste geallieerde landen die de asmogendheden nazi-Duitsland en Italië hadden verslagen in de Tweede Wereldoorlog. Één van de belangrijkste beslissingen tijdens de conferentie was de opsplitsing van Berlijn in een Russische (Oost-Berlijn), Amerikaanse, Franse en Britse sector (West-Berlijn). Aangezien Berlijn omringd was door Russisch grondgebied, kwam West-Berlijn als een enclave in de Sovjetzone te liggen (Oost-Duitsland).
Controlepost
De controlepost van Checkpoint Charlie werd gebuikt als grensovergangspost bij de Berlijnse Muur. Elke buitenlander die de Berlijnse grens wilde passeren, moest via de grenspost gaan. Ook militairen en diplomaten maakten veel van deze grensovergang gebruik. Omdat deze post de snelste doorgang bood naar het Oost-Duitse centrum werd deze grensoverganspost het meest bekend. Checkpoint Charlie was een van de 3 controleposten die door de Amerikanen werd gebruikt. De andere controleposten die werden gebruikt door de Amerikanen waren Checkpoint Alpha en Checkpoint Bravo, maar minder bekend onder het grote publiek.
Ervaringen als buitenlander
Als je vroegere verhalen hoort van Nederlanders die voor 1989 in Berlijn zijn geweest hebben ze bijna allemaal Checkpoint Charlie wel een keer gepasseerd. Het kon zomaar een hoop tijd in beslag nemen, want de grensposten waren streng en elk voertuig werd uitoverig gecontroleerd. Lees ook de blog van gastblogger Johan die zijn ervaringen over de GÜST Friedrichstraße deelde.
Ook mijn vader bezocht Oost-Berlijn. In 1981 ging hij op schoolreisje naar Berlijn. Zijn gedigitaliseerde dia’s vind je in dit artikel “een schoolreisje naar Berlijn“.
De Duitse hereniging
Opheffing Checkpoint Charlie
Na de Duitse hereniging in 1989 werd Checkpoint opgeheven. Alles wat erop kon duiden dat er een grensovergangspost gestaan zou hebben in de Friedrichstraße werd verwoest. De omstreden geschiedenis moest zo snel mogelijk worden uitgewist, Duitsers werden niet graag herinnerd aan de koude oorlog. Lange tijd is het kaal gebleven in de Friedrichstraße, niet veel meer dan een oversteekplaats bleef over. Rechts zie je een foto van Checkpoint Charlie begin jaren ’90, zoals je kunt zien was het wel duidelijk waar de grenspost had gestaan, maar waren de echte sporen uitgewist. Meer foto’s uit begin jaren ’90 vind je op de Flickrpagina van gastblogger Johan.
De bouw van een replica In 2000 is er besloten om een replica van het oude controlehuisje neer te zetten op de oorspronkelijke plek van de grensovergang. De replica van Checkpoint Charlie is een exacte kopie van de grenspost uit de jaren 60. De replica trekt dagelijks vele toeristen en de commercie rondom Checkpoint Charlie voert hoogtij. Het controlehuisje zelf is echter helemaal niet zo bezienswaardig. De omliggende informatieborden en het nabijgelegen Mauermuseum zijn aan te raden als je meer achtergrondinformatie te weten wilt komen. De originele grensoverganspost is overigens nog te bezoeken in het AlliiertenMuseum. Dit museum aan de stadsrand van Berlijn verschaft meer informatie over de rol van de westelijke geallieerden in Duitsland tussen 1945 en 1994.
Te toeristisch?
Er zijn veel mensen die Checkpoint Charlie te toeristisch vinden en deze plek daarom niet aanraden om te bezoeken. Zelf vind ik het een twijfelachtige discussie omdat het een plek is met heel veel geschiedenis. Wel vind ik dat het soms belachelijk druk is in het Mauermuseum en dat er asociaal wordt gedrongen bij de “grenswachters”. Neem er een kijkje als je in de buurt bent, maar als je meer te weten wilt komen over de Berlijnse Muur en Berlijn in de koude oorlog dan raad ik aan om ook de volgende locaties te bezoeken:
- Gedenkstätte Berliner Mauer – een stuk Berlijnse Muur, een documentatiecentrum en veel informatieborden over de Muur en over vluchtpogingen.
- Stasimuseum – een museum in het voormalige hoofdkantoor van de Stasi met veel informatie over de afluisterpraktijken en propaganda in de DDR.
- Grenswachttoren in de Erna-Berger-Straße – een wachttoren die terug gebracht is in originele staat.
- East Side Gallery – het langste stuk Berlijnse Muur in Berlijn, beschilderd met graffiti van verschillende artiesten.
- Mauerpark – een groot stuk niemandsland dat is omgetoverd tot park. Een groot stuk Hinterlandmauer (de Berlijnse Muur aan de oostkant) is hier nog te zien.
Mauermuseum
Naast de replica die nu bij Checkpoint Charlie staat is er vandaag de dag weinig meer terug te zien van de ooit zo omstreden plaats. Langs de weg staan borden met foto’s en verklarende teksten en een stukje verder ligt het Mauermuseum. Dit is een museum met beelden en voorwerpen die de geschiedenis vertellen over vluchtpogingen van Oost naar West. De meest gekke vluchtpogingen krijg je te zien wat laat zien hoe wanhopig mensen werden van de uitzichtloze situatie. Ook is er een permanente expositie over geweldloos verzet – denk hierbij o.a. aan Mahatma Gandhi.
Entreeprijs: € 12,50 (stand maart 2014). Korting voor studenten en scholieren
Adres: Friedrichstraße 44
Openingstijden: 9:00 tot 22:00 dagelijks
OV: U-Bahnhof Kochstraße (U6)
ik hou van berlijn
Ik ga over een maand naar Berlijn (helaas maar voor 2 dagen, waarvan ik een dag een concert ga bezoeken). Ik logeer in de buurt van Checkpoint Charlie en vraag me af wat ik op de 2e dag dat ik er ben zéker moet gaan bezoeken! Heeft er iemand tips?
Dankjewel alvast!
Hai Elke, misschien heb je wat aan mijn favoriete Berlijntips? Ook het Joods Museum is daar in de buurt, dat is absoluut een aanrader. Ook zou ik zeker even een kijkje nemen op het Tempelhofer Feld! Kun je daar wat mee? Groetjes, Marjolein
Brandenburger Tor
Gendarmen markt
Checkpoint Charlie was niet de enige mogelijkheid om Berlijn-DDR in te komen.Een U-bahn liep door ddr gebied met de enige geopende halte station Friedrichstr.Veel verkooppunten op station met aanbiedingen alcohol,in kersttijd Dresdnerstollen enz.Buitenlanders mochten naar boven en kregen tegen betaling dagvisum na zeer uitgebreide controle.Dan met S-bahn naar alexanderplatz.Veel Vopo’s op de stations.(bahntarief 10 pf, west berlijn 1 mark).Niets of weinig te koop.Wel voldoende restaurants met prima kwaliteiten met voor onze begrippen zeer lage prijzen .Men hoopte zo waarschijnlijk de bevolking tevreden te houden.Veel toeristen uit oostbloklanden.
6 Dagen Berlijn……mooie dagen! Zie het foto verslag van 3 tot en met 8 Augustus 2014
Hoi Marjolein, wij zijn net terug van een midweek Berlijn en we hebben ons heel goed voorbereid op onze midweek dankzij jouw hele goede site. Bedankt, we hadden er heel veel aan. Wij adviseren aan een ieder om fietsen te huren, ideaal om Berlijn te ontdekken. Ook nog Sachsenhausen bezocht, erg indrukwekkend. Veel succes nog met jouw site, groetjes, Fam.Kok
ik ga morgen naar berlijn met wat vriendinnenen wij vroegen ons af of je
moet betalen om het te kunnen bekijken? en zo ja hoeveel? en is het het waard?
Het is er bloedheet en het kost 12,50 p.p.
Als je in het winkeltje de post-cards bekijkt kom je ook een heel end
In principe is het verboden om binnen te fotograferen. Er staan duidelijke stickers met dat verbod. Maar, als je 1 euro meer betaald!, krijg je een speciale vergunning in de vorm van een polsbandje. Je mag dan overal foto’s maken.
@Ronald:
Misschien weet je ondertussen al om welke titel het gaat, maar als dat niet het geval is, denk ik te weten welke film jij bedoelt. Jaren geleden heb ik een soortgelijke film in het Mauermuseum gezien en deze is mij ook altijd bijgebleven. De titel luidt: ‘Mit dem Wind nach Westen’.
Met vriendelijke groet,
Nathalie
Hallo!
ik houd mijn werkstuk over de berijnse muur! en ik vind het super intresand!
Hallo,
Leuke site met veel informatie erop van gelukkig vroegere tijden, te denken aan het ijzeren gordijn van kilometers lang die vele families scheiden die toen de muur er niet stond gewoon bij elkaar op de koffie
komen gaan. Ik ben er in begin 1986 zelf geweest heb met eigen ogen kunnen aanschouwen hoe verschrikkelijk die muur was stond je aan de goede kant dus West-Berlijn stonden ze vanuit de uitkijktorens je te bekijken en maakte fotos van je en natuurlijk ik als nuchteren Hollander even zwaaien maar dat konden ze aan de kant van de DDR niet om lachen, maar goed zo is het leven nu eenmaal je moet er maar mee leren leven zeggen ze, maar het was maar een korte tijd dat ik in Berlijn verbleef een paar dagen heb genoeg van de stad kunnen zien.
Had even een vraag aan je jaren geleden kan ik me nog wel herrinnen is er ooit een speelfilm op de Duitse tv geweest het ging om een gezin dat vanuit de DDR wilde vluchten met een zelf gemaakte luchtballon als ik het goed heb is de poging ook in zekerzin gelukt. Nu was mij vraag aan jou of jij mij misschien kan vertellen wat wel de juiste titel is van die speelfilm je zou mij er een groot plezier meedoen als je het zou weten. Misschien wel een vraag in een grote hooiberg maar ik waag toch een poging want geen poging genomen is geen poging geprobeerd.
met vriendelijke groet,
Ronald
Begin November : mijn Berlijnse collega’s op het werk kregen telefoontjes van opgewonden stadsgenotendat er iets aan het gebeuren was met de Muur, dat we allemaal moesten komen kijken en meehelpen ! Allen naar ginds. Reeds kilometers ver voor Berlijn, moesten we eerst door de lange dranghekken en grijs-grauwe controleposten van beton en staal, waar je identiteitspapieren, auto-documenten werden afgenomen. Deze werden in een soort lange buis doorgesast naar het volgende hok. Eerst moest je parkeren, file doen te voet, aan een hok waar je belastingen moest betalen …. Boze Fransen weigerden, maar niks aan te doen, we moesten betalen. Zenuwachtige en geïrriteerde bewakers, die ongelofelijk keken toen ik Chocotofs uitdeelde. De B op mijn auto zei hen niets. Ze vroegen wat het kroontje was (Königreich Belgien …?) Dan weer lange wachttijden tussen de dranghekken, en dan eindelijk de baan op. Overal politie, mobiele controle-posten onderweg, maar ze lieten ons gelukkig niet meer stoppen. In Berlijn aangekomen, zochten we de Muur. Niet moeilijk : hij werd letterlijk neergehaald door honderden mensen met hamers, beitels enz. We luisterden gewoon naar het getik van metaal op steen, en we vonden hem. Kinderen zaten op de grond met stukken muur op een stuk plastic, die ze verkochten voor 1 DM. We deden de file aan de grensovergang Brandenburger Tor, hier waren ook al de meesten gaten te zien, maar toen we aankwamen, werd ons toegeroepen : “Ausländer ? Checkpoint Charlie !” en ze maakten een ga-weg geweging. Wij dus op zoek (langs de muur) naar Checkpoint Charlie. Dit stond er nog in oorspronkelijke staat begin november 1989. Niets te maken met de foto’s hier en hoe het nu is. De Friedrichstrasse was nog links en rechts helemaal ingericht als een echte grensovergang slagbomen, hokken links en rechts, bewakers, honden, sterke verlichting, prikkeldraad. De bewakers buiten waren nerveus, en toen je binnenging in het grote hok rechts, dat de start was van de procedure “papieren”, “profiel laten zien” en ergens toch wel bang afwachten of ze je documenten wel zouden teruggeven. Hierna mocht je de lange griezelige buiten-gang inlopen, verlicht met T-lampen, en met opzet in zig-zag gebouwd. De muren waren van beton met overal sterke verlichting. Het was heel eng, en we riepen elkaar nerveus toe van “Volg me me ? Wie loop voor me ? Ben je er al , is het nog ver ?” , tot het volgende en laatste “hok” met bewaker. Deze was niet meer gewapend, gelukkig, en kon lachen met de chocotofs die ik bleef uitdelen met Grüssen aus Belgien ! We griezelden toen we dachten aan het feit dat deze bewakers maanden geleden nog geschoten zouden hebben op mensen …Neen, als ik nu de foto’s zie, denk ik “niets te maken met de werkelijkheid van toen”. En te bedenken dat wij erdoor zijn gegaan toen ze het bevel hadden gekregen van (voor het eerst in hun leven!) alle toeristen binnen te laten….en we vonden het dan al zo eng, grauw en schrikaanjagend! Wat ons het meest opviel, was de slechte verlichting, de gaten in de straten, de lege winkels en de lange files aan de enkele koffiehuizen die zaken deden met alle “toeristen”… de gesprekken met onthutste Oost-Berlijners… en hierna het decadente West-Berlijn met nachtclubs, en onze uitgelaten stemming : weer thuis, bij ons in het Westen, gelukkig dat we zo lang niet hoefden te leven in het Oosten !
Hallo,
Weet iemand ook of de militair op de foto, boven het checkpoint iemand in het bijzonder is, of gewoon een foto van een militair?
Groetjes Suus!
Hallo Suus,
Ik vroeg het me ook af, en bij deze ; wel laat maar wel het antwoord op jou vraag.
Hier kan je lezen wie die twee soldaten waren..
http://www.duitslandweb.nl/dossiers/overzicht/Berlijn_x003a_+geschiedenis+op+straat/Oost-Berlijn/Checkpoint+Charlie.html
Een veel beter alternatief voor een beeld van de muur moet je bij de Bernauerstrasse zijn:
http://www.berliner-mauer-dokumentationszentrum.de/de/
Checkpoint Charlie. Het ultieme Disney gevoel van Berlijn!
Verschikkelijk.
Vraag,
Is check point Charlie zoals die er nu staat niet precies omgedraait? Afgelopen weeleind ben ik in Berlijn geweest, bij check poit Charlie kreeg ik de induk dat alles omgedraaid staat. Als de Fridrichstrasse voormalig oost is dan kan dit haast niet anders.
Graag uw reaktie
Beste Jeroen,
Checkpoint Charlie staat niet ‘omgedraaid’. De Friedrichstraße is een lange straat, die zowel in voormalig Oost- als in voormalig West-Berlijn doorloopt. Het deel vanaf Checkpoint Charlie richting Unter den Linden en het treinstation Friedrichstraße tot metrostation Oranienburger Tor, is het voormalig oostelijk deel van Berlin. Als je in die richting loopt zie je ook het bord ‘You are leaving the American Sector’. Het andere deel, in de richting van metrostation Hallesches Tor is het voormalige West-Berlijn.
Een mooie kaart waarop het verloop van de muur goed te volgen is, is deze: http://denkmallandschaft-berliner-mauer.de/map#center=52.50815041,13.39113235&zoom=15&type=hybrid
Jurjen
Dag Jeroen,
Het is nu lang geleden dat wij in Oost-Berlijn waren tijdens ons veelvuldige bezoeken aan pleegfamilie in de DDR, de Friedrichstrasse bevond zich wel degelijk in Oost-Berlijn. Ik weet niet of die Friedrich iets te maken had met de DDR-overheid of Stasi; wat ik wel weet is, dat al de straten die naar die mannen genoemd waren nu een nieuwe naam hebben gekregen. Onze pleegfamilie woonde in de Dr.Otto Nuschkesstrasse in Meissen, die straatnaam is nu gewijzigd in Sint Jacobstrasse. Sedert 1991 niet meer in Berlijn geweest. Wel bijna elk jaar de regio Dresden, Meissen, Sachsen, het Zuiden van het Oostelijk deel van Duitsland; ze hebben niet graag dat wij het woord DDR nog gebruiken.
Vriendelijke groeten.
De straat is genoemd naar één van de Pruisische koningen en vermoedelijk Frederik de Grote. Dit is één van de straatnamen die niet veranderd zijn in de DDR tijd. In die tijd zijn alleen de besmette straatnamen, zoals Wilhelmstrasse, waar alle ministeries en de rijkskanzelarei stonden, van naam veranderd.
De plek van de vroegere Oost Duitse grenspost is grotendeels bebouwd. Als je wilt weten tot hoe ver die grenspost liep, moet je kijken naar de gebouwen. Nieuwbouw, is op de grenspost. Oudere gebouwen (wel gerenoveerd, stonden er toen ook al, dus geen grenspost terrein. Grensubergang Friedrichstrasse bestaat niet meer en op de plaats van de westerse controlepost, staat een replica en wordt en een kitscherig toneelspelletje opgevoerd. (mijn mening)
Achter de panelen waarop de geschiedenis van de muur staat is een braakliggend terrein ingericht als ‘strand’. Je kunt hier na een lange dag wandelen heerlijk relaxen in een strandstoel en met je voeten in het zand genieten van een drankje en een hapje (self service).
Ik weet niet of het een blijvertje is, misschien dat er in de toekomst wel weer gebouwd gaat worden. En natuurlijk hadden wij het geluk dat we supergoed weer hadden.